تیتربرتر: داربوکا از ادوات پرکاشن و در واقع نوعی درام است که می توان گفت از بقایای درام های باستانی است که در مراسم مذهبی و فرهنگی اقوام مختلف از ادوات اصلی موسیقی بشمار می رفت. از زمان های گذشته ضرب و ریتم بخش جدایی ناپذیر مراسم مذهبی در بین ادیان و فرقه های مختلف بوده و هست و نقش زیادی در بیان افکار، عقاید و احساسات یک قوم ایفا می کند. حتی گاهی در محیط هایی که خفگان حکم فرما بوده زبانی برای بیان اعتراضات می باشد. از این حیث داربوکا نقش مهمی در موسیقی بزمی و عرفانی گذشته داشت است. این ساز همانند جیمبه که نوعی ساز آفریقایی است و ریشه تمام سازهای کوبه ای است، دارای صدایی پر معنا است. این ساز در حاشیه خلیج فارس طرفداران زیادی دارد و با نام های تیمپو، دمبو و دربونگه نیز شناخته می شود. داربوکا در واقع تغییر یافته شکل تمبک است که شباهت های زیادی از نظر شکل ظاهری دارد. اما نحوه نواختن و رنگ صدایش با تمبک کاملا متفاوت است.
تمپو چیست؟
داربوکا از خانواده گابلت دارم‌ها است که درام های به شکل جام هستند. در واقع از نوع سازهای پوست صدا یکطرفه به شکل جام می باشند. پوست صداها یا ممبرانوفون‌هاخانواده ای از سازها هستند که صدا توسط ارتعاش پوست حاصل می شود. دارای بدنه ای شبیه استوانه هستند که بر روی دهانه آن پوست کشیده شده است.
تاریخچه پیدایش داربوکا
ریشه داربوکا به واژه «دَرَبَ» به معنی ضربه زدن است که هزاران سال پیش از میلاد مسیح در بابل و سومر مرسوم بوده است. در برخی مناطق و در معابد داربوکا دارای اندازه بزرگ و در مراسم مذهبی به حالت نشسته نواخته می شد.
داربوکا ساز اصیل خاورمیانه است که امروزه بخش جدایی ناپذیز موسیقی عربی و ترکی است.
در فرهنگ ایرانی داربوکا به نام تمپو یا ساز تمپو عرب شناخته می شود و در موسیقی فلکلوریک، پاپ و ریتمیک کاربردی تر است. همچنین در موسیقی سنتی و تلفیقی طرفداران خود را دارد. اما بیشترین طرفداران این ساز در موسیقی نواحی جنوب ایران یا موسیقی بندری است.
در دنیای مدرن امروزی که موسیقی مرزها را شکسته و دیگر محدود و محصور در یک منطقه و ناحیه نیست داربوکا طرفداران جهانی خود را دارد بخصوص در موسیقی سبک الکترونیک در بین ملیت های گوناگون هندی، اروپایی، آفریقایی و حتی غربی جایگاهی در بین طرفداران خود دارد و برای خلق آثار بیاد ماندنی نقش ویژه خود را ایفا می کند.
نام‌های دیگر داربوکا
داربوکا نوعی ساز کوبه ای و ریتمیک است که در فرهنگ های مختلف نام های متفاوت دارد. در ایران این ساز به تمپو معروف است.
از معروفترین نام ها که این ساز با آن شناخته می شود عبارتند از:
* گابلت درام ( Goblet Drum )
* چَلیس درام ( Chalise Drum )
* تارابوکا ( Tarabuca )
* دِبوکا ( Debuca )
* دومبِک ( Dumbec )
* تبلا ( Tabla )
اجزا و ساختار ساز داربوکا
داربوکا دارای بدنه ای از فلز است که از جنس آلومینویم، مس و چدن ساخته شده و جنس پوست آن از پوست مصنوعی است. پوست‌های مصنوعی همچون پوست شفاف، پوست پاور بیت، پوست فیبر رمو است. نوع فلزی آن دارای محفظه صوتی کوچک است که پوست توسط پیچ و مهره به ساز متصل شده است این پیچ و مهره ها تاثیر زیادی در ریز یا بم کردن صدای ساز دارند.
در برخی موارد از سفال و سرامیک برای ساخت این ساز استفاده می شود که جنس پوست آن طبیعی است. نوع سفالی و سرامیکی آن دارای پوست ماهی و بز است. بطور کلی تمپو سفالی از قدمت دیرینه ای برخوردار است و شکل تنه آن بصورت استوانه تخم مرغی بوده و گلویی ندارد در این نوع تمپو پوست را با سریش یا چوبی به دهانه ساز متصل می کنند و یا با طناب پوست را به دهانه متصل می کنند. برای افراد مبتدی و جهت آموزش انواع پلاستیکی این ساز در بازار موجود است که مقرون به صرفه و از قیمت پایینی برخوردار است.
تکنیک نواختن داربوکا
نوازنده تمپو یا داربوکا را بصورت نشسته و یا بصورت ایستاده بین پاها و یا زیر بازوی گذاشته و توسط کف دست بر رویش ضرب می زند. در بعضی مواقع نوازنده توسط استرپ یا بند آن را روی شانه آویزان می کند و در هنگام رقص یا راه رفتن ساز را اجرا می کند. همچنین مترونوم وسیله ای دیگری است که برای نگهداشتن ساز از آن استفاده می شود.
سه تن صدای اجرا شده توسط تمپو عبارتند از:
Doom
Tak
pa یا sak
کف زدن و ضربه زدن به ساز و یا ضربه زدن با انگشتان یک دست به همراه استیک یا چوبک در دست دیگر از دیگر روش های تولید صدا است.
مطالب مرتبط:
تفاوت تمپو عربی و ترکی
داربوکا یا تمپو ایرانی اگر چه ساز فارسی و ایرانی نیست ولی علاقمندان زیادی بین ایرانیان دارد. این ساز که اصالتش به خاورمیانه برمی گردد در بین فرهنگ اعراب و ترک ها طرفداران زیادی دارد. شکل ظاهری ساز در هر دو فرهنگ به یک صورت است.
در واقع فرق در نواختن ساز است که در سبک های عربی و ترکی تفاوت عمده این ساز در ضربات انگشتان و روش های نوازندگی است. این ساز معمولا همراه با رقص بخش جدا ناشدنی از موسیقی عربی و ترکی است. داربوکا در موسیقی عربی طبله یا دربوکه نامیده می شود که عموما با رقص همراه است و بخشی از موسیقی بزمی و شاد اعراب است. در موسیقی ترکی دارای نام هایی چون همچون داربوکا و دمبک است. تکنیک های نوازندگی پیچیده که توسط انگشتان در موسیقی ترکی بکار برده می شود این ساز را به ساز کاملی در موسیقی ترکی تبدیل کرده است.
لوپ ساز داربوکا
سازها نیز از پیشرفت فناوری و تکنولوژی بی نصیب نبوده اند. بطوری که با استفاده از تجهیزات الکترونیکی فرایند بکارگیری صدای ساز داربوکا در تنظیم در قالب لوپ های که از قبل ضبط شده است، بسیار ساده و قابل دسترس برای کلیه افراد است.
نوازندگان نامی داربوکا
از نوازندگان مشهور داربوکا استاد حمدی آکاتای را می توان نام برد. همچنین در اپرای Les Troyens اثر هکتور برلیوز، آهنگساز فرانسوی برای اولین بار در موسیقی غربی از گابلت درام استفاده شد. در خاورمیانه حلیم عبد المسیح در دهه ۱۹۵۰ که آهنگساز مصری است برای اولین بار قطعاتی برای گابلت درام و ارکستر ساخت.
نکات مهم و کاربردی که هنگام خرید ساز تمپو (داربوکا) باید به آن ها توجه کنید:
پوست ساز در نحوه تولید صدا بسیار موثر است بنابراین به نحوه اتصال پوست با ساز دقت کنید.
پوست ساز نباید خیلی شل یا خیلی سفت باشد. برای این منظور انگشت خود را بر روی پوست ساز به آرامی فشار دهید باید کمی فرورفتگی ایجاد شود. نکاتی که در هنگام خرید این ساز بخصوص در خرید های اینترنتی باید دقت شود جنس ساز است که نوع سفالی تمپو صدایی بهتر و پخته تر از نوع فلزی آن دارد. قیمت نقش مهمی در خرید داربوکا یا تمپو دارد با مشخص شدن بودجه نوع سازی که قرار است خریداری شود خود به خود مشخص می شود. اگر مبتدی هستید و در اول راه قرار دارید بهتر است از نوع پلاستیکی و ارزان این ساز استفاده کنید. باید توجه داشت که طرح و شکل ظاهری ساز تاثیری در صدا ندارد. همچنین سبک موسیقی
که قرار است کار کنید با مدل های مختلف ساز فرق نمی کند و تفاوت در نحوه نواختن و ضربه زدن توسط انگشتان است.
روش نگهداری ساز تمپو
با توجه به این که عمده ساز داربوکا از جنس پلاستیک است نباید در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار بگیرد. در واقع تغییرات دمایی بر روی پوست آن تاثیر زیادی دارد و باعث آسیب ساز می شود. نوع فلزی آن نسبت به رطوبت حساس است و دچار زنگ زدگی می شود. بنابراین بهتر است درون هارد کیس باشد و مجهز به کیسه های رطوبت گیر یا سیلیکا‌ژل باشد. ساز را در کاور قرار دهید تا جلوی ضربه های احتمالی را بگیرید.
بهترین زمان برای یادگیری داربوکا از دوران کودکی است که قدرت یادگیری بالا است اما باید گفت اگر علاقه به ساز خاصی دارید هیچ وقت برای یادگیری دیر نیست و می توانید در یک آموزشگاه موسیقی خوب زیر نظر استاد مجرب که مهارت های داربوکا نواختن را با صبر و حوصله به هنرجو انتقال می دهد این ساز را یاد بگیرید.
آنچه دیگران میخوانند:
گردآورنده: زهرا فرامرزی
