تیتربرتر: یکی از سازهایی که احتمالاً دیده اید و سعی کرده اید از او صدایی خارج کنید، سازدهنی میباشد که در تمامی جهان با نام ” هارمونیکا ” شهرت دارد. این ساز جزء دسته ی سازهای بادی میباشد و نوازنده با دمیدن داخل آن، میتواند صدای آن را منتشر کند. قیمت مناسب، صدای بسیار دلنشین و راحتی در حمل آن از جمله دلایلی میباشد. که باعث محبوبیت این ساز بادی شده است.
هارمونیکا انواع مختلفی دارد و هر نوع آن در سبک های مختلفی مورد استفاده قرار میگیرد. در این مقاله قصد داریم با این ساز بیشتر آشنا شویم و با تاریخچه، ساختار و انواع آن، روش نواختن و نحوه نگهداری شناخت پیدا کنیم.
تاریخچه ساز دهنی یا هارمونیکا
این ساز تاریخچه کهنی دارد. اگر چه چینیهای باستان نوعی سازدهنی با زبانههای چوبی داشتهاند و موتسارت قطعهای برای سازدهنی شیشهای (یک ساز کاملاً متفاوت متشکّل از یک سِری قطعه شیشههای کوک شده) نوشت، ولی سازدهنی دیاتونیکی (Diatonic) که ما هماکنون میشناسیم، در اوایل قرن نوزدهم، در آلمان ساخته شدهاست.
این ساز بهوسیله مهاجرین ترککننده کشور آلمان، به ایالات متّحده و بریتانیای کبیر برده شد و در اواسط قرن نوزدهم، در سراسر جهان، نواخته میشدهاست.
البته این ساز طی سالهای متمادی دستخوش تغییرات زیادی شده است. ساز دهنی که در گذشته توسط هنرمندان آن زمان نواخته میشد بسیار متفاوتتر از ساز دهنی در عصر جدید بوده است.
شنگ، ساز دهنی چوبی چینی
در قرن هفدهم چینیها برای ساخت ساز دهنی از چوب بامبو استفاده میکردند.آنها نام این ساز را شنگ (sheng) مینامیدند که در آن زمان به یکی از پرطرفدارترین سازها تبدیل شده بود.
بعدها در اوایل قرن هجدهم عدهای برای ساخت این ساز از فلز کمک گرفتند.
با نتیجه گیری از این ساختار جدید دیگر کسی سازدهنی خود را از جنس بامبو نساخت.
ساز امروزی
در سال ۱۸۲۵ شخصی به نام ریتا اولین ساز دهنی مطابق با شکل امروزی را ساخت.
این ساز دارای ۱۰ سوراخ صدا و ۲ صفحه برای تولید صدا در دم و بازدم بود. زمانی که هوا از طریق دهان آنها در ساز به گردش درمیآمد، صدا تولید میشد.
حدود ۴ سال پس از این اتفاق ؛ شخصی آلمانی به نام مسنر که صاحب شغل ساعت سازی بود شروع به تمرین با ساز دهنی نمود.
او با این کار توانست سود مناسبی در کار خود به دست آورد و چنان تاثیری بر روی دیگر همکاران خود بگذارد که آنها هم به ساز دهنی روی آورند.
سازدهنی کروماتیک (Chromatic)، در سال ۱۹۱۸ اختراع شد و از آنجایی که شامل هر دوازده نیمپردهٔ گام کروماتیک میباشد، به نوازندگان می توانستند آهنگ کاملتری را با آن بنوازند .
ساختار هارمونیکا
هارمونیکا تقریباً ساختار ساده ای دارد و همانطور که گفته شد، برای ساخت آن از فلز به همراه چوب یا پلاستیک استفاده میشود. بر روی بدنه ی آن سوراخ هایی وجود دارد که هریک از این سوراخ ها مخصوص یک نُت میباشد.
تمام نتهای کروماتیک توسط این سازدهنی اجرا میشود. قسمت انتهایی این ساز یک کلید تعبیه شده که کارش این است که با فشردن آن هر نت در حالت فوت یا مکش را به صورت بالاتر بنوازد.
کاربرد این ساز در سبکهای موسیقی پاپ و کلاسیک است.
سازدهنی ترمولو:
سادهترین و ابتداییترین نوع سازدهنی است. سازدهنی مدل ترمولو دارای ۲۴ سوراخ در دو ردیف است. معنی جمله این است که ساز دهنی ترمولو دارای ۲۴ نت است.
نام این ساز دهنی بر اساس صدایی که تولید میکند انتخاب شده، ترمولو در زبان ایتالیایی به معنی لرزاندن است.
سازدهنی کورد:
این نوع سازدهنی هم یکی از مدلهای پرطرفدار است که در سایزهای مختلف تولید میشود. این ساز در پس زمینه سازهای دیگر همراه میشود تا یک اثر موسیقی بی نظیر ایجاد کند.
سازدهنی باس:
این نوع سازدهنی تنها از طریق فوت و دمیدن به صدا در میآید. برای مکش تلاش بیفایده نکنید. این ساز هم مانند مدل کورد برای پس زمینه با سازهای دیگر به کار میرود.
مطالب مرتبط:
نواختن هارمونیکا
نواختن ساز هارمونیکا به این صورت است که نوازنده ساز را با دو دست خود گرفته و با دمیدن و مَکش سوراخ های ساز، صدای این ساز را منتشر میکنند. هر یک از سوراخ هایی که روی بدنه ی ساز وجود دارد، دربردارنده ی صدای یک نُت مخصوص میباشد.
با اینکه نواختن این ساز نسبت به سازهایی مانند پیانو و ویولن ساده تر میباشد، ولی دارای نکات مهمی است که باید هنگام نواختن و تمرین کردن، این نکات را رعایت کنید. یکی از این نکات، مرطوب بودن زبانه ی ساز میباشد؛ حتماً قبل از نوازندگی با زبان خود، کمی لبه ی ساز را مرطوب کنید.
نگهداری از هارمونیکا
هر سازی با توجه به ساختار و ویژگی هایی که دارد، نیازمند یک سری نگهداری های خاصی میباشد و این مراقبت مداوم، باعث حفظ کیفیت ساز در دراز مدّت خواهد شد. ساز هارمونیکا نیز مانند تمامی سازهای جهان، نیاز به نگهداری مستمر دارد و در صورت مراقبت نکردن از آن، موجب آسیب دیدگی و اُفت کیفیت ساز میشود.
در ادامه به نکاتی اشاره شده است که با رعایت کردن آنها، کیفیت سازتان را در دراز مدّت حفظ خواهد کرد:
- در صورتی که جنس سازتان از پلاستیک است، میتوانید سازتان را با آب شستشو دهید امّا اگر ساز چوبی دارید، به هیچ وجه این کار را نکنید.
- به هیچ عنوان ساز را محکم در دست نگیرید و به بدنه ی آن فشار وارد نکنید؛ سعی کنید خیلی نرم ساز را در دست بگیرید.
- به دلیل سایز کوچکی که این ساز دارا است، ممکن است زیر پا بماند و دچار شکستگی شود؛ در نتیجه پس از نواختن و تمرین کردن، حتماً ساز را درون هاردکیس آن قرار دهید.
- اکثر سازهای موسیقی در جهان به رطوبت شدید حساس هستند و اگر ساز شما از جنس چوب میباشد، ساز شما نیز این حساسیت به رطوبت را دارا است؛ در نتیجه تا حد امکان سازتان را از رطوبت به دور نگه دارید.
بهترین ساز دهنی برای یادگیری
انتخاب بهترین سازدهنی برای شما ارتباط مستقیمی با هدف و سبک مدنظرتان دارد. بنابراین پیش از هر چیز لازم است مشخص کنید کدام نوع سازدهنی مناسب سبک موردعلاقه شماست.
گوش دادن به آهنگها و سبکهای مختلف به شما کمک میکند تا سبک مورد علاقهتان را بهدرستی شناسایی نمایید. چنانچه به سبک خاصی علاقه ندارید یا دچار تردید هستید، به سراغ سازدهنی کروماتیک بروید.
این مدل هارمونیکا هم برای نوازندگی در سبک پاپ گزینه خوبی است و هم در ایران مورد استقبال نوازندگان مبتدی قرار گرفته است.
مهمتر آن که برای کسانی که تمایل دارند مبانی نظری موسیقی را فرا بگیرند نیز خرید سازدهنی کروماتیک توصیه میشود چرا که این نوع سازدهنی، امکان نواختن تمام فواصل نیم پرده را در اختیار نوازنده قرار میدهد.
اگر برای سرگرمی یا تفریح به دنبال یادگیری هارمونیکا هستید، سازدهنی ترمولو گزینه خوبی برای شماست.
اما باید توجه داشته باشید مدلهای پایین ترمولو ممکن است کیفیت صدای مطلوبی نداشته باشند.
آنچه دیگران میخوانند:
گردآورنده: زهرا فرامرزی