تیتربرتر: هَفشِجان یکی از شهرهای باستانی ایران واقع در بخش مرکزی شهرستان شهرکرد استان چهارمحال و بختیاری میباشد. این شهر در ۱۵ کیلومتری جنوب غربی شهرکرد، ۱۱۵ کیلومتری اصفهان و در دامنهٔ رشته کوه جهان بین قرار دارد. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵جمعیت هفشجان برابر با ۲۱٬۳۵۲ نفر بودهاست. پیشینه این شهر به دوره نوسنگی میرسد. این شهر تا پایان عصر صفویه حائز مرکزیت تمام در منطقه چهارمحالِ اصفهان بودهاست و در ابتدای دوره قاجاریه نیز این موقعیت را حفظ نمودهاست. شهر هفشجان امروزه منتظر اتمام مراحل ارتقاء به بخش میباشد؛ چرا که معیارهای گرفتن بخشداری در شهرستان شهرکرد را دارد.
کتیبه گر نوشته هفشجان
هفشجان، دارای پیشینهای بسیار طولانی است و از دو قسمت «هفشجان قدیم» و «هفشجان جدید» تشکیل شده است. باستانشناسان بخش قدیم را که متشکل از مجموعهای با وسعت چندین هزار هکتار است، با توجه به آثار باقیمانده از شاهراههای باستانی، کتیبههای نیمه تصویرنگاری و تپههای نوسنگی تاریخی، دارای قدمتی بالغ بر ۹ هزار سال تخمین زدهاند. «کتیبه گر نوشته هفشجان» یکی از این آثار باستانی است که قدمت آن متعلق به هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح (ع) است.
کتیبه گر نوشته هفشجان، با قدمتی بالغ بر ۹ هزار سال، قدیمیترین کتیبه گر نوشته در استان چهارمحال و بختیاری است
این اثر تاریخی که بهعنوان قدیمیترین کتیبه گر نوشته در استان شناخته میشود، در «کوه جهان بین»، بر دیواره صخرهای کوه و در میان حومه شهر قرار گرفته که در مرداد ماه ۱۳۸۱، بهعنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است. جالب است بدانید که در مجاورت این اثر باستانی، آثاری باقیمانده از راهی سنگچین نیز مشاهده میشود که باستانشناسان معتقدند این آثار متعلق به اولین مسیر ارتباطی است که از آن بهعنوان راهی برای انتقال فرهنگ و تمدن شوش و دشت خوزستان به محیط تمدن باستانی اسکندری هفشجان یا همان «شاهراه دزپارت» (شاهراه خوزستان به اصفهان که به راه دسپارت مشهور است و از هفشجان عبور میکرد) استفاده شده است.
آدرس: هفشجان، کوه جهان بین
غار جهان بین هفشجان
در مسیر شهر هفشجان به طرف چشمه زنه و در راه ارتباطی به سمت «قله جهان بین»، یکی از جاذبههای گردشگری طبیعی استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد که به نام «غار جهان بین» شهرت یافته است. علت شهرت این پدیدهی طبیعی به غار جهان بین، قرارگیری آن روی خطالراس کوه جهان بین است. این غار دارای طولی برابر با ۲۰ متر و عمقی بالغ بر ۸۰ متر است. از زیباییهای این غار، حضور حوضچهای است بسیار زیبا و تماشایی که دارای عمقی نزدیک به ۸۰ سانتیمتر است. آب این حوضچه بسیار شفاف و زلال است و منظرهی جالبی را به داخل غار بخشیده است. دهانهی غار نیز در ارتفاعی نزدیک به ۳ کیلومتری از سطح دریا و در زیر صخرههای کوه، قرار دارد. داخل غار نیز میتوان سنگهای زیبایی در شکلهای مختلف و خارقالعاده مشاهده کرد که توجه بسیاری از غارنوردان را به خود جلب میکند.
کوهِ جهان بین
از دیگر جاهای دیدنی چهارمحال و بختیاری در شهرستان هفشجان «کوه زیبای جهان بین» است که در غرب این شهرستان قرار دارد. جهان بین یکی از کوههای رشته کوه زاگرس، با طول ۳۰ کیلومتری است که از بخش جنوبی روستای شمسآباد شروع شده و تا غرب روستای مصطفیآباد از توابع شهر هفشجان ادامه یافته است. مرتفعترین قله این کوه، «دالانک» نام دارد که دارای بلندایی برابر با ۳۳۴۲ متر است. حضور غارهای عمیق و زیبا، صخرههای رفیع، دامنههای سرسبز و تماشایی در شمال شرقی، همچنین قله بسیار زیبای «نای هفشجان» که قله مرکزی و از کمنظیرترین و منظمترین قلههای کشور نیز محسوب میشود، این منطقه از استان چهارمحال و بختیاری را بسیار زیبا و طبیعتش را بسیار دلنواز و تماشایی کرده است.
مطالب مرتبط:
چشمه وقت و ساعت هفشجان
چشمه وقت و ساعت شمسآباد یکی از چشمههای واقع در دامنه کوه جهان بین هفشجان و در غرب روستای شمسآباد، شهرستان شهرکرد، استان چهارمحال و بختیاری است. چشمه وقت و ساعت در فاصله ۳۵ کیلومتری شهرکرد و ۱۰ کیلومتری شهر هفشجان قرار دارد. علت نامگذاری وقت و ساعت به این دلیل است که آب چشمه وقت و ساعت در طول روز ممکن است برای مدت ۲ تا ۳ ساعت قطع شود به گونهای که هیچ اثری از آب در دهانه چشمه مشاهده نمیشود ولی با گذشت مدت زمانی به یک باره آب از دهانه چشمه وقت و ساعت شروع به جوشش میکند و منظره زیبایی را به وجود میآورد.
شهرکرد را باید بام ایران، سرزمین کوه و چشمه و آبشار، دیار مهر و مهربانی و شهری در همسایگی آسمان با مردمانی خونگرم معرفی کرد. شهرکرد مرتفعترین مرکز استان در ایران است و به همین دلیل به بام ایران شهرت دارد، اما در مجموع، شهرکرد جزء ۲۰ شهر مرتفع کشور است که با ارتفاع دو هزار۶۰ متر از سطح دریا، ۴۷۰ متر پایینتر از مرتفعترین شهر ایران، فریدونشهر قرار دارد.
این چشمه و تفرجگاه اطراف آن، در شهرستان شهرکرد و در فاصله دو کیلومتری غرب روستای شمس آباد و ۲۵ کیلومتری شهرکرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری، در مجاورت کوههای جهان بین قرار دارد.
گردشگاه چشمه وقت و ساعت علاوه بر وجود چشمهای از عجایب حیرت انگیز طبیعی، دارای درختان سر به فلک کشیدهای میباشد که سایه سار آنها، مکانی مفرح برای گذران اوقات فراغت مردم محلی، دوستداران طبیعت و مسافران و گردشگران داخلی و خارجی فراهم کرده است.
علت نامگذاری «چشمه وقت و ساعت» این است که آب این چشمه چند مرتبه (معمولاً سه مرتبه) در طول روز، به صورت تناوبی خشک و پر آب میشود.
آب چشمه وقت و ساعت، هر دفعه برای مدت حدود ۲ ساعت قطع میشود و دوباره شروع به جوشش میکند، به گونهای که در زمان قطعی، هیچ اثری از آب در دهانه چشمه مشاهده نمیشود، ولی پس از مدتی، یکباره آب از دهانه چشمه خارج و جاری میشود و منظره زیبایی را به وجود میآورد.
قدمت چشمه وقت و ساعت که از چشمههای کارستی به شمار میرود، به قبل از دوران چهارم زمین شناسی (کواترنری) میرسد.
میزان آب چشمه وقت و ساعت، در فصول مختلف سال متفاوت است اما حجم آن در بهار، قابل توجه و بیشتر است، به طوری که کف چشمه اصلی که چند متر پهنا دارد، پر از آب شده و آب آن به اندازه ۲۰ سانتی متر بالا میآید.
تا کنون دلیل علمی قانع کنندهای پیرامون عملکرد این چشمه ارائه نشده است، ولی برخی کارشناسان زمین شناسی، وجود سفرههای زیر زمینی خاصی را علت جوشش و خشک شدن این چشمه بیان کردهاند.
این چشمه علاوه بر ارزشهای علمی و طبیعی، از قداست خاصی نزد عامه مردم برخوردار است.
در اطراف چشمه وقت و ساعت، سنگهایی از جنس کانی مگنتیت وجود دارد که سبب چسبیده شدن سنگهای اطراف میشود و این نکته باعث شده تعدادی از مردم، به این مکان به عنوان یک جایگاه مقدس نگاه کنند.
چشمه وقت و ساعت شمس آباد در تاریخ ۱۳۸۹/۱۱/۲۰ و با شماره ۱۰۹ در فهرست آثار طبیعی ملی ایران ثبت شده است.
گفتنی است: آب چشمه کارستی، حاصل نفوذ آب مخازن بزرگتر زیرزمینی در یک مخزن کوچکتر و خروج آن از چشمه میباشد.
گورستان تاریخی بزلر
گورستان تاریخی بُزلَر هفشجان مربوط به دوره صفوی است. این گورستان تاریخی با بیش از ۲۰۰۰ سنگ قبر تاریخی از عصر صفوی تا قاجاریه بیگمان به عقیده صاحبنظرانی همچون پرویز تناولی و دیگر پژوهشگران تاریخ دوره اسلامی از بینظیرترین قبرستانهای تاریخی و همتراز با تخت فولاد اصفهان بوده است.
شیرهای سنگی معمولاً بر روی گور پهلوانان یا شهدا یا جوانان گذاشته میشد. بر روی بدنه تندیس شیر سنگی نقش تفنگ، شمشیر، خنجر، بتهجقه یا سرو خمیده که نشانه جاودانگی روح است، اسب سوار با شمشیر، اسب زین شده آماده برای رحلت، نیزه و درخت حک شده است.
علاوه بر شیرهای سنگی، سنگمزارها بهصورت سنگ گورهای افقی، عمودی یا محرابی، صندوقی و تندیسوار بودهاند. این سنگ گورهای گورستان تاریخی بزلر نیز قابل توجه است، برخی از آنها بهصورت عمودی و برخی دیگر به شکل افقی نصب شدهاند و همگی دارای تزئین هستند.
سنگهای عمودی به شکل محراب بوده، نقشها شامل دو کبوتر که نمایانگر پیک و قاصد است، گل و گلدان و نقوش اسلیمی و واژههای هوالباقی، بسمالله الرحمن الرحیم، هوالحی الذی لایموت و اشعار مرتبط است.
جنس قبور از سنگ خاص منطقه است و حجاریهای بینظیر به دست حجاران هفشجانی (خاندان سنگتراشها) حک شده است. حجاران هفشجانی در چهارصد سال گذشته بیشتر حجم کاریهای آثار تاریخی استان چهارمحال و بختیاری و نیز خوزستان را بر عهده داشتهاند. تمام قبرستانهای تاریخی چهارمحال و بختیاری نمایانگر حجاری آنان است و همچنین حجاری قلاع تاریخی از دوران قاجاریه نیز به دست این حجاران صورت گرفته است.
قدیمیترین قبر از سال ۱۰۰۴ هجری متعلق به دوره شاه عباس اول بوده و سنگهای تاریخی تا سال ۱۳۴۳ هجری تا پایان دوران احمد شاه قاجار ادامه مییابند. سنگ کاهید اوج اعتلای هفشجان جدید در دوران صفویه است.
قبور دوره صفویه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند. این قبور بهخصوص در بخش میانی قبرستان هفشیجان قرار گرفتهاند و در سه سال اخیر دو تخریب بزرگ بر روی آنها صورت گرفته است. نسب وراثین برخی قبور صفویه نشان از بزرگانی همچون حاکمان چهارمحال اصفهان که هفشجانی بودهاند و در تختگاه حکومتی یعنی همان هفشجان به سمتهای بیگلر بیگی مشهور بودهاند، قابل بررسی است.
آنچه دیگران میخوانند:
گردآورنده: زهره شعبانی