به گزارش تیتربرتر؛ دیروز مراسم تنفیذ رئیسی توسط رهبر انقلاب انجام شد و به گفته رهبر باید هر چه سریع تر وزرا معرفی و دولت تشکیل شود، یکی مهم ترین ارگان هایی که باید وزارت آن توانایی قابل توجهی داشته باید آموزش و پرورش است که وزیر آموزش و پرورش دولت سیزدهم باید توانایی حل مجموعه‌ای از مسائل کلیدی را داشته باشد. بخشی از این مسائل، به چالش‌های مزمن نظام آموزش و پرورش همانند مسائل مالی و منابع انسانی برمی‌گردد.

دومین دسته مسائل معطوف به اجرای پروژه‌های تحولی مبتنی بر سند تحول طی دوران چهارساله دولت است. دسته سوم از مجموعه مسائلی که باید توسط وزیر آینده آموزش و پرورش مورد توجه قرار گیرد، به آینده نظام آموزش و پرورش مرتبط می‌شود. داشتن فهم آینده‌نگر و جوان‌گرایی به وزیر آینده کمک می‌کند توانایی ریل‌گذاری برای مواجهه با پارادایم‌ها و فناوری‌های جدید آموزشی را داشته باشد و بتواند با تربیت نسلی جدید از کارشناسان و مدیران، زمینه را برای تحول نظام آموزش و پرورش فراهم آورد.

آشنایی با محمدطیب صحرایی وزیر احتمالی دولت رئیسی

یکی از گزینه های وزارت آموزش و پرورش محمدطیب صحرایی است، محمدطیب صحرایی از فعالان عرصه تعلیم و تربیت و مدیر مجتمع آموزشی امام صادق شهر تهران است. وی متولد کرمانشاه و دانش‌آموخته دکتری جامعه‌شناسی سیاسی از دانشگاه امام صادق (ع) است. از سال ۱۳۸۶ عضو هیئت علمی این دانشگاه بوده و در عین حال مسئولیت‌های فرهنگی و دانشجویی مختلفی مانند مسئولیت دفتر اعزام مبلّغ، مدیرکل فرهنگی و قائم مقام معاونت دانشجویی دانشگاه را داشته است. از وی فعالیت‌های دیگری نیز در فضای غیردانشگاهی در قالب فعالیت‌های پژوهشی و اجرایی در حوزه تعلیم و تربیت در دو مؤسسه فرهنگی اندیشه روح الله و مطالعات راهبردی حکمت صادق (ع) نیز وجود دارد. وی طراح طرح کشوری ایماوا (الگوی یک مدرسه ایرانی و اسلامی)، از مدرسین طرح بینش مطهر و طراح و مجری طرح شهید بهنام محمدی از طرح‌های موفق حوزه تربیتی در مدارس کشور است.

گزینه های دیگر وزارت آموزش و پرورش در دولت رئیسی

• احمد قیومی مشاور سابق مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران

احمد قیومی دانش آموخته دکترای مدیریت رسانه، از مدیران سابق مناطق آموزش و پرورش شهر تهران و مشاور سابق مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران بوده است.

• سید بابک هاشمی نکو از مدیران آموزش و پرورش شهر تهران

سید بابک هاشمی نکو از مدیران آموزش و پرورش شهر تهران و چهره‌ای شناخته‌شده در بین تشکل‌های انقلابی آموزش و پرورش است و مطالعه تطبیقی برای بررسی آموزش و پرورش کشورهای موفق داشته است.

• سید علی یزدیخواه مدیرکل سابق آموزش و پرورش شهر تهران

سید علی یزدیخواه مدیرکل سابق آموزش و پرورش شهر تهران و نماینده مردم تهران در مجلس یازدهم است.

• سید باقر پیش‌نمازی معاون پرورشی و تربیت بدنی وزیر آموزش و پرورش دولت نهم

سید باقر پیش‌نمازی گزینه دیگری است که مطرح‌شده است؛ از مسئولیت‌های سابق او می‌توان به معاون پرورشی و تربیت بدنی وزیر آموزش و پرورش دولت نهم، مدیر شبکه قرآن و معارف صداوسیما، مدیرکل صداوسیمای استان فارس، مدیرکل صداوسیمای خراسان‌رضوی و رئیس ستاد نماز جمعه تهران اشاره کرد.

• احمد حیدری مشاور قائم‌مقام وزیر کشور در دولت یازدهم

احمد حیدری که فرد کمتر شناخته شده‌ای در میان فرهنگیان است، در دولت یازدهم به‌عنوان مشاور قائم‌مقام وزیر کشور دولت روحانی مشغول به کار بوده است. 

• حمیدرضا حاجی‌بابایی وزیر آموزش و پرورش دولت دهم

حمیدرضا حاجی‌بابایی رئیس فراکسیون فرهنگیان مجلس شورای اسلامی است که تجربه چند دوره نمایندگی مجلس و سکانداری وزارت آموزش و پرورش دولت دهم را در کارنامه کاری خود دارد. 

آخرین مصاحبه محمدطیب صحرایی

من، محمدطیب صحرایی، متولد کرمانشاه و دانش‌آموخته دکتری جامعه‌شناسی سیاسی از دانشگاه امام صادق(ع)  هستم. از سال 1386 عضو هیئت علمی این دانشگاه بوده‌ام و در عین حال مسئولیت‌های فرهنگی و دانشجویی مختلفی مانند مسئولیت دفتر اعزام مبلّغ، مدیرکل فرهنگی و قائم مقام معاونت دانشجویی داشته‌ام و در حال حاضر مدیرعامل مجتمع فرهنگی آموزشی امام صادق(ع) هستم.

در فضای غیردانشگاهی نیز در قالب دو مؤسسه فرهنگی اندیشه روح ا... و مطالعات راهبردی حکمت صادق(ع) فعالیت‌های پژوهشی و اجرایی در حوزه تعلیم‌وتربیت دارم.

یکی از خلاءهای موجود در نظام آموزش‌وپرورش کشور نبود الگوی مدرسه اسلامی بر اساس تراز جمهوری اسلامی و اهداف تعلیم‌وتربیت اسلامی است. چه پیشنهادی راهبردی برای تحقق این مهم دارید؟

شاید نتوان به طور مطلق از نبود مدرسه الگوی اسلامی ایرانی صحبت کرد اما می‌توان گفت اغلب مدارس پیشرو از عدم جامعیت رنج می‌برند و هم‌افزایی و موج‌آفرینی مثبت در حد نیاز، بین آنها وجود ندارد.

یکی از راه‌های حل این مشکل می‌تواند اولاً شناسایی نظری و عملی مدارس پیشرو و کمک به ارتقاء خود آنها، ثانیاً ایجاد شبکه هم‌افزایی و تعاملات هم‌افزا بین مدارس پیشرو و ثالثاً ذائقه‌سازی و ایجاد انگیزه در بدنه عمومی مدارس کشور برای رشد و بهبود کیفیت از طریق معرفی صحیح مدارس موفق‌تر باشد. به این صورت هم مدارس پیشرو به الگو شدن در تراز انقلاب اسلامی نزدیک‌تر می‌شوند و هم سایر مدارس، مسیرهای نظری و عملی مناسب‌تری را برای حرکت و تعالی خواهند یافت.

ما در مؤسسه حمکت صادق(ع) به اندازه توان خود با همکاری جمعی از متخصصان و پژوهشگران، سعی کردیم این پیشنهاد را عملی کنیم و با تجربه‌نگاری دقیق از دویست‌وهجده مدرسه برتر و موفق کشور، ضمن تولید نزدیک به یکصد جلد کتابچه راهنما در زمینه‌های ضروری برای مدرسه‌داری بهتر، در حال ایجاد ارتباط بین این مدارس و نیز تسرّی تجربیات و پیشنهادهای آنها به سایر مدارس هستیم. به پیشنهاد دوستان نام این پروژه را نیز «ایماوا» یعنی الگوی یک مدرسه اسلامی و ایرانی گذاشتیم.

توسعه فرهنگ تفکر، تحقیق، خلاقیت و نوآوری در فرآیند یاددهی و یادگیری یکی از موضوعات مهمی است که می بایست در نظام آموزش‌وپرورش به آن اهتمام ورزیده شود. ضمن اعلام نظر خود چه پیشنهاد کاربردی برای اجرایی شدن این موضوعات دارید؟

گمان می‌کنم برای اکثر قریب به اتفاق فعالان فرهنگی و مدرسه‌ای واضح و روشن است که سیستم رسمی آموزش‌وپرورش موجود، قدرت و امکان پرورش دانش‌آموزان متفکر و محقق و خلاق را ندارد. معلمان به طور واقعی از سوی ساختار موجود نه تنها تشویق و تحریک به خلاقیت نمی‌شوند بلکه به دلیل مسائل مختلف، گاهی امکان و اجازه آن را نیز ندارند.

دانش‌آموزان نیز در چنین شرایطی هر چه سال‌های تحصیلی را طی می‌کنند از جست‌وجوگری فطری و خدادادی کودکی به حافظه‌محوری و کلیشه‌پذیری اجباری انتهای دبیرستان سوق داده می‌شوند.

به عنوان پیشنهادهای کاربردی فکر می‌کنم پیش از هر چیز باید یک‌بار ساختارها و قوانین آموزش‌وپرورش از این جهت و با این دغدغه بازبینی شود؛ اما در فضای اجرایی دست‌کم می‌توان گفت گام اول در این مسیر تمرکز بر تقویت و ارتقای خلاقیت در مدیران مدارس است. مدیر خلاق اجازه بروز و ظهور خلاقیت به معلمان و دانش‌آموزان می‌دهد و آنها را تحریک و تشویق خواهد کرد. این مهم می‌تواند از طریق آموزش‌های ضمن خدمت و  ... بدست آید اما همه ما در هر جایگاهی اعم از مدیر یا معلم باید برای رشد توانمندی‌های خود تلاش کنیم.

مطالب مرتبط:

• زمان مراسم تحلیف رئیسی به عنوان رئیس جمهور 1400
• چالش های رئیسی برای انتخاب وزرا

همان‌گونه که مستحضرید در نظام تعلیم‌وتربیت می بایست به موضوع مهارت های زندگی دانش آموزان توجه جدی صورت پذیرد. به نظر جناب‌عالی به چه میزان در فرآیند یاددهی و یادگیری به این موضوع مهم توجه می شود و برای اجرایی شدن آن، چه پیشنهاداتی دارید؟

به نظر من سهم زیادی و البته نه همه از ناکارآمدی‌های اجتماعی مانند ضعف کارآفرینی، تولیدات کم‌کیفیت، ازدواج‌های ناموفق، شکست‌های مالی و اقتصادی و ... به علت غیرکاربردی بودن حجم بالایی از آموزش‌های مدرسه‌ای است. صرفاً به عنوان یک اقدام ابتدایی و اولیه ما و همکارانمان در مجتمع آموزشی خود برای هر مقطع تحصیلی اعم از پسرانه و دخترانه، گروهی از مهارت‌های زندگی را هدف‌گذاری کرده‌ایم و دانش‌آموزان پس از پایان هر مقطع متناسب با جنسیت خود کاملاً مسلط به گروهی از مهارت‌های مورد نیاز زندگی واقعی می‌شوند. پایه این مهارت‌ها باید مهارت اعتقادی و اخلاقی زندگی فردی و خانوادگی باشد و سپس گروه‌های مهارتی دیگر مانند گروه مهارت‌های کشاورزی، صنایع کوچک، مهارت‌های اجتماعی و خودشکوفایی، هنرها و مهارت‌های منزل مانند بسته مهارت‌های خیاطی و ملحقات آن، بسته مهارت‌های آشپزی و ملحقات آن و ... .

در بحث تربیت سیاسی دانش آموزان موضوع بصیرت دینی از چه اهمیت و جایگاهی برخوردار است؟ این موضوع را تبیین فرمایید.

بر اساس آموزه‌های صریح قرآنی و روایی زندگی یک مسلمان، در هر مرتبه‌ای از دانش مهارت، باید دائماً و بدون استثناء در مسیر کفران و سرکشی در برابر انواع طاغوت‌ها و پذیرش ولایت الهی و اولیاء‌الهی باشد. اگر بخواهم به طور ساده و کاربردی عرض کنم باید گفت در شرایط فعلی که مدارس سهم زیادی از تأدیب و تربیت نسل‌های جامعه را به عهده دارند باید به طور هدفمند و تدریجی دانش و مهارت‌های ضروری دوست‌شناسی و دشمن‌شناسی را متناسب با سن و جنس دانش‌آموزان به آنها ارائه دهند؛ به طور مثال اگر دانش‌آموزان در مقطع ابتدایی به خوبی انواع دوستان و دشمنان خود را بشناسند و تعاملات لازم با آنها را فرا بگیرند و تمرین کنند در مراحل متوسطه اول و دوم می‌توانند انواع دوستی‌ها و دشمنی‌ها را شناسایی و تحلیل کنند و به تعابیر دینی دوست را جای دشمن و دشمن را جای دوست ننشانند. بدیهی است این مسئله به معنی سیاه و سفید دیدن جامعه نیست بلکه باید مبتنی بر فهم طیف‌گونه بودن جامعه شکل بگیرد و همکاران عزیز به خوبی به این مسئله واقف هستند.

رشد عقلانی و بینش دینی و سیاسی و اجتماعی دانش آموزان در راستای تحقق تربیت دینی این عزیزان امروز دغدغه دلسوزان تعلیم‌وتربیت اسلامی است. به نظر جناب‌عالی چالش های اساسی اجرایی شدن این موضوع چیست؟ چه پیشنهادی برای معلمان، مربیان و کارشناسان برنامه ریز این موضوعات دارید؟

یکی از تأکیدات صریح مقام معظم رهبری حفظه‌ا... تعالی که در دانش تعلیم‌وتربیت امروز جهان نیز به شدت مورد توجه است، توجه به رشد عقلانی و فکری دانش‌آموزان و اجازه دادن به آنها برای تمرین تفکر نقاد و علت‌کاوی و به اصطلاح تَفَلسُف (فلسفه ورزیدن) است. دانش‌آموزان هر چه از سال‌های اولیه به سوی مدارج بالاتر حرکت می‌کنند باید رفتارهای تقلیدی و عادت شده خود را مجهز و متکی به علت‌های شفاف و واضح عقلانی و منطقی بیابند و در این صورت است که مدافع آنها خواهند شد و در برابر شبهات و حملات مخالف عقب‌نشینی نمی‌کنند؛ به عبارت دیگر و به طور خلاصه می‌‌توان گفت یک کلاس خوب درسی، کلاسی است که متناسب با سن و جنس دانش‌آموزان پر از چون‌وچرا و سؤال باشد که این خود نیازمند معلمی از این جنس است.

به نظر شما چالش های تحقق تعلیم‌وتربیت اسلامی در سطح مدارس چیست؟

البته به چالش‌های بسیاری می‌توان اشاره کرد که در حوصله این بحث نیست اما شاید از مهم‌ترین‌ها بتوان گفت: برای تحقق تربیت دینی نیازمند معلمان دین‌مدار هستیم و این مسئله تعارف‌بردار نیست که گزینش معلمان دین‌مدار، آموزش‌های ضروری و مهارت‌های دینداری آنان باید در اولویت نظام آموزش‌وپرورش و مدارس و مجتمع‌های آموزشی باشد.

با اطلاع عرض می‌کنم که متأسفانه امروز در این مسئله ضعف‌های جدی داریم و در بسیاری موارد معلمی به عنوان یک گزینه دستِ‌ چندم و صرفاً به عنوان یک شغل مورد توجه قرار می‌گیرد. حال آنکه در اولین سوره‌ای که بر پیامبر اکرم(ص) نازل شده است خداوند خود را معلم معرفی فرموده است.

یکی از نتایج زیانبار این مسئله بی‌انگیزگی معلم و عدم اشتیاق او برای دانش‌افزایی و مهارت‌افزایی خود و نهایتاً روزمرگی است. اعتیاد به روزمرگی به نظر حقیر مرگ معلمی است.

برای اجرایی شدن نظریه تربیتی اسلام در مدارس، چه توصیه ها و راهبردهایی می بایست مورد توجه قرار گیرد؟

به دنبال سؤال قبلی و برای پاسخ اثباتی به این سؤال باید عرض کنم که معتقدم برای تربیت اسلامی آن‌هم مبتنی بر اسلام ناب مدنظر حضرت امام(ره) در جامعه امروز باید حداقل سه رکن اساسی را در فرآیندهای تربیتی فعال کنیم و بدون هماهنگی این سه رکن، امکان دستیابی به نتیجه مطلوب وجود ندارد. البته هر کدام از این سه در شرایط فعلی ضعف‌ها و کاستی‌هایی دارند که طبیعتاً نیازمند اصلاح و توانمندسازی در جای خود هستند. این سه رکن عبارت‌اند از خانواده، مدرسه و مسجد. برخلاف دیدگاه غالب در تمدن غربی، اسلام زندگی بشر را در دو ساحت فردی و اجتماعی خلاصه نمی‌کند و یک ساحت بسیار مهم و کلیدی که واسطه بین زندگی فردی و اجتماعی است را به عنوان ساحت زندگی خانوادگی کاملاً مهم و مبنایی معرفی می‌نماید.    امروزه خانواده‌های ما عملاً مسئولیت تربیت را از خود دور کرده و بر دوش مدرسه انداخته‌اند حال آنکه در هر شرایطی مسئول اصلی و نهایی تربیت فرزندان، والدین و به ویژه پدر است. قرآن کریم حتی دستور حجاب دختران را نیز به پدر آنها ابلاغ می‌کند.

به عبارت دیگر، هر اندازه که مدارس به طور واقعی نه کلیشه‌ای و فرمایشی، خانواده‌ها و به ویژه پدران را در تربیت فرزندان دخیل کنند انبوهی از خطرات و آسیب‌ها کم می‌شود. ما در مدارس خود دانش‌آموزان را به شرط همراهی والدین در طول سال تحصیلی ثبت‌نام می‌کنیم و خود را صراحتاً همکار پدر و مادر معرفی می‌کنیم نه جایگزین و وکیل آنها.

رکن دیگر این مسئله، مسجد است؛ چون به موازات رشد فرزندتان اقتدار و تسلط به معنی مثبت خانواده و مدرسه ممکن است روی آنها کم شود و گروه‌های همسالان و سایر مراجع اجتماعی آنها را در کام خود بگیرند. در این میان تنها سنگری که اسلام برای تمام زندگی در همه زمان‌ها و مکان‌ها در اختیار فرد مسلمان قرار داده مسجد است. متأسفانه حتی بسیاری از خانواده‌های متدیّن، امروزه مسجد را فقط به عنوان یک نمازخانه در زندگی خود می‌شناسند حال آنکه در سیره نبوی(ص) و علوی(ع) مسجد محور زندگی مسلمانان است و لذا مدارس باید برای مسجدی شدن دانش‌آموزان برنامه‌های منظم و پی‌گیر داشته باشند.

همان‌گونه که مطلعید سیاست های کلی ایجاد تحول در نظام آموزش‌وپرورش توسط مقام معظم رهبری(مدظله العالی) به مسئولان ذی ربط ابلاغ شده است. جناب‌عالی چه پیشنهادات راهبردی برای تحقق سیاست های یادشده دارید و به نظر شما مسئولان وزارت آموزش‌وپرورش به چه نکات کاربردی در این ارتباط می بایست اهتمام داشته باشند؟

توسعه کمی و کیفی مدارس اسلامی علاوه بر اثربخشی مستقیم بر مخاطبان خود می‌تواند و باید به ذائقه‌سازی در جامعه اسلامی و فضای تعلیم‌وتربیت بینجامد البته این در شرایطی قابل تحقق است که رفتار و منش مدارس اسلامی و دانش‌آموختگان آنها برای جامعه جذاب و الهام‌بخش باشد.

همان‌گونه که مستحضرید شهیدان بزرگوار رجائی، باهنر و بهشتی برای پیشبرد اهداف انقلاب و اسلام قبل از انقلاب، مدارس اسلامی را تأسیس کردند و بعد از انقلاب هم شخصیت هایی با الهام از این الگو برای تربیت سربازان انقلاب و اسلام چنین اقدامی را انجام داده¬اند. به نظر شما توسعۀ مدارس اسلامی به چه میزان ضرورت جامعه ما است؟

مختصراً عرض می‌کنم کانون مدارس اسلامی باید علاو ه بر اینکه چکیده فضائل و تجربیات مدارس اسلامی، پیشرو و هدف‌ساز نیز باشد؛ به عبارت دیگر مدارس کشور اعم از اعضای این کانون و غیر آنها باید به این اعتقاد برسند که کانون همواره در دانش و مهارت مدرسه‌داری، الگوساز، ذائقه‌ساز و نیروساز است. در این صورت رنگ‌وبوی مطبوع و مطلوب اسلامی بیش از پیش مورد توجه قرار خواهد گرفت.

برای تعالی و توسعه مدارس اسلامی چه پیشنهادی دارید؟

ما در گروه فرهنگی خود و مؤسساتی که عرض کردم با مطالعات مفصل و جمعی آثار بزرگان حوزه تعلیم‌وتربیت و به ویژه با محوریت منویّات مقام معظم رهبری حفظه ا... تعالی به پنج هدف اصلی برای فعالیت خود رسیده‌ایم و برای هر یک، مجموعه‌ای از برنامه‌ها تدارک دیده شده است. در این فرصت فقط عناوین را عرض می‌کنم و از تفصیل آنها می‌گذرم.

دانش‌آموخته یک مدرسه اسلامی که می‌تواند در قامت یک جوان تراز انقلاب اسلامی معرفی شود باید:
الف) عالم و اهل فکر رشد کند (این مطلقاً به معنای نمره‌محوری و کنکور و ... نیست)؛
ب) مهذب و دین‌مدار شود (به تعبیر روایی، دوست داشتن‌ها و دشمن داشتن‌هایش برای خدا باشد و ...)؛
ج) کارآمد و توانمند رشد کند (متناسب با سن و جنسیت خود، کاربلد و دارای اثربخشی سازنده و مثبت باشد)؛
د) انقلابی، آگاه و بصیر رشد کند ( از زندگی در فضای انقلاب اسلامی مفتخر باشد و آگاهانه مدافع ارزش‌های آن باشد)؛
ه) بلندهمت و دارای نگاه تمدنی باشد (خود را زمینه‌ساز تمدن اسلامی و مهدوی بداند و سرگرم خواسته‌های کوچک و حاشیه‌ای نشود).

توصیه های پایانی

عرایضم را با حدیث شریفی از امیرالمؤمنین (ع) ختم می‌کنم که هم در تحف العقول و هم در نهج البلاغه آمده است: «مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً فَلْیَبْدَأْ بِتَعْلِیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِیمِ غَیْرِهِ وَ لْیَکُنْ تَأْدِیبُهُ بِسِیرَتِهِ قَبْلَ تَأْدِیبِهِ بِلِسَانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُهَا أَحَقُّ بِالْإِجْلَالِ مِنْ مُعَلِّمِ النَّاسِ وَ مُؤَدِّبِهِم؛‏ کسی که خود را الگو و پیشوای مردم قرار داده، باید پیش از آموزش دیگران خود را آموزش دهد و پیش از آنکه دیگران را با زبان ادب کند با کردارش ادب بیاموزد و البته آموزش‌دهنده و ادب‌آموز، خود بیش از آنکه فقط آموزگار و ادب‌آموز مردم است شایسته تجلیل است.»

آنچه دیگران می خوانند:

• اولین صحبت های رئیسی درباره اعضای کابینه اش در سال 1400
• شایعه انتخاب مهدی اخوان بهابادی مدیرعامل همراه اول به عنوان وزیر ارتباطات دولت رئیسی

گردآورنده: محسن رضوی