تیتربرتر؛ فوت وکیل می تواند در پرونده موکل تاثیر زیادی بگذارد که مطابق ماده 40 قانون آیین دادرسی مدنی،در صورتی که وکیل فوت کند، وکالت به تاخیر نمیافتد مگر در صورتی که به توضیح بیشتر نیاز باشد. در این صورت، دادگاه نیاز به توضیح را در صورت مجلس ذکر می‌کند و به موکل یا وکیل جدید اطلاع می‌دهد که در زمان تعیین شده به دادگاه بیاید و توضیحات لازم را بیان کند.
تاثیر فوت وکیل بر پرونده موکل
ماده ۶۷۸ همین قانون مقرر می کند: وکالت به طریق ذیل مرتفع می شود: به موت یا به جنون وکیل یاموکل.
حال این سوال مطرح می شود که فوت وجنون موکل یا وکیل که در وکالت عادی موجب بطلان عقد است ،آیا در وکالت بلا عزل که حق فسخ در آن نیست هم این اثر را خواهد داشت؟
یا اگر وکالت که عقدی جایز است در ضمن عقد لازمی به صورت شرط در آید ویا موکل حق عزل وکیل را از خویش سلب وساقط کند ،بر اثر فوت وکیل یا موکل باطل نمی گردد؟
در پاسخ به نظر می رسد،با فوت یاجنون هریک ازطرفین در عقد وکالت بلاعزل نیز ،وکالت باطل وبقای آن منتفی می شود.زیرا:اولا،بند ۳ ماده ۶۷۸ق.م.به نحو مطلق ،موت ویاجنون وکیل یا موکل راموجب انقضاء وکالت می داند.ثانیا،برابرماده ۹۵۴قانون یاد شده به عنوان قاعده حاکم برکلیه عقود جائز،موت احدطرفین موجب انفساخ عقدجائزخواهد شد.مسلم است که بلاعزل بودن وکالت واسقاط حق عزل یا استعفاء،ماهیت آنرا تغییر نداده به عقدلازم تبدیل نخواهد کرد ودر این نوع وکالت، تنها موکل حق عزل وکیل را در مدت محدودیا نامحدود از خودساقط نموده یاحق استعفای وکیل سلب شده است.ثالثا،ذات اذن ونیابت در وکالت که در مرحله ایجاد عقد وجود داشته ،در بقای آن هم مورد نیاز خواهد بود ودرنظام حقوقی ما نمی توان پذیرفت که بافوت یا جنون یکی از طرفین ، کما فی السابق اذن ونیابت باقی خواهد بود.بلکه اثر فوت ویا جنون هریک از دوطرف پیمان وکالت، انحلال وانتفای عقدوکالت بلا عزل راهم در پی خواهد داشت.
البته نباید از نظر دور داشت که ،وکالت نامه های بلاعزلی که در معاملات امروزه تنظیم آنها در دفاتر اسناد رسمی رخ می دهد،وکالت صرف نیست ؛بلکه از نظر طرفین وعرف گاهی این گونه وکالت نامه ها ،معامله تمام عیار محسوب می شود ودر کنار ماده ۶۷۹ق.م.قصد مشترک وهدف واقعی وغائی تنظیم کنندگان چنین وکالت نامه هایی ،انتقال نوعی حق یامالکیت بوده که بطور معمول با بیع نامه ای غیر رسمی یا مفاد ماده ۱۰ ق.م.همراه است.
رسد،با فوت یاجنون هریک ازطرفین در عقد وکالت بلاعزل نیز ،وکالت باطل وبقای آن منتفی می شود.زیرا:اولا،بند ۳ ماده ۶۷۸ق.م.به نحو مطلق ،موت ویاجنون وکیل یا موکل راموجب انقضاءوکالت می داند.ثانیا،برابرماده ۹۵۴قانون یاد شده به عنوان قاعده حاکم برکلیه عقود جائز،موت احدطرفین موجب انفساخ عقدجائزخواهد شد.
درنتیجه؛ اصولا باید اعتقاد داشت که با وجود این قبیل وکالت نامه ،طبیعت عقد جایز(غیر لازم)وکالت ،کماکان باقی است وبا فوت یا جنون هریک از طرف ها،عقد وکالت،باطل می شود.مع ذلک،اگرموکل فوت کند،ورثه اوقائم مقام تعهدات مورث خود خواهند بودوحقی که در موضوع وکالت بلاعزل به وجود آمده، بافوت یا جنون موکل از میان نمی رودوبا اثبات آن،ورثه موکل باید آنرا به ذی حق تادیه کنندواز روی دیگر،بافوت یا جنون وکیل حق مزبور به ورثه وی انتقال می یابد.
مطالب مرتبط:
فوت وکیل مع الواسطه
حال ممکن است موکل در قید حیات باشد. او به واسطه عقد، اختیارات انجام کاری را به وکیل خود تفویض کرده است. با توجه به وجود حق توکیل به غیر، وکیل اول، تمام اختیارات خود را به وکیل دوم منتقل می‌کند. در این صورت، آیا با فوت وکیل اول ، رابطه‌ای که بین موکل و وکیل دوم وجود دارد از بین می‌رود؟
نظر اکثر حقوقدانان چنین است که اگر وکیل اول همه اختیارات خود را به وکیلی دیگر واگذار کند و در نتیجه هیچ گونه اختیاری برای او باقی نماند، وکیل دوم، به عنوان جانشین وکیل اول محسوب می‌شود. گویا وکیل اول سمت خود را از دست داده است و سمت او به وکیل دوم منتقل شده است. در این صورت با توجه به انتخاب وکیل دوم برای انجام امور موکل، با فوت وکیل اول یا فوت وکیل مع الواسطه ، وکالت دوم از بین نمیرود و در نتیجه، همچنان وکیل دوم می‌تواند اقدامات لازم را برای شخص موکل انجام دهد.
فوت وکیل در جریان دادرسی
گاهی فوت وکیل در وکالت بلاعزل زمانی اتفاق می‌افتد که دادرسی توسط دادگاه در حال انجام است و در نتیجه، خواهان و خوانده منتظر تصمیم گیری دادگاه هستند. در این صورت، تکلیف دعوای اقامه شده توسط وکیل چیست؟ آیا فرآیند دادرسی به دلیل فوت وکیل در وکالت بلاعزل متوقف خواهد شد یا دادگاه همچنان این فرآیند را ادامه می‌دهد؟
مطابق ماده 40 قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که وکیل فوت کند، وکالت به تاخیر نمیافتد مگر در صورتی که به توضیح بیشتر نیاز باشد. در این صورت، دادگاه نیاز به توضیح را در صورت مجلس ذکر می‌کند و به موکل یا وکیل جدید اطلاع می‌دهد که در زمان تعیین شده به دادگاه بیاید و توضیحات لازم را بیان کند.
تاثیر تعیین وکالت ضمن عقد
گفتیم که عقد وکالت عقدی جایز است و هر یک از طرفین، می‌توانند به هر دلیلی آن را فسخ کنند. حال در صورتی که طرفین، وکالت را ضمن عقد خارج لازم در نظر بگیرند، آیا وکالت بعد از فوت موکل یا وکیل، همچنان معتبر است؟
در پاسخ به این سوال، باید به ماهیت و نوع عقد تنظیم شده بین طرفین توجه کنیم. آیا عقدی که بین طرفین تنظیم شده است، ماهیت جایز یا لازم دارد؟! در صورتی که ماهیت جایز دارد، حتی اگر در ضمن عقد خارج لازم تنظیم شود، نمی‌توان آن را لازم خطاب کرد. به عبارت دیگر در صورتی که شما، ضمن عقد خارج لازم، اختیارات خود را به وکیل تفویض کنید، فقط حق فسخ برای هر یک از طرفین، از بین می‌رود اما این به معنای باطل نشدن عقد بعد از فوت هر یک از طرفین نیست. بنابراین حتی اگر از این نوع عقود استفاده شود، نمی‌توان انتظار داشت که صحت عقد، همچنان بعد از فوت طرفین باقی بماند.
با بیان تمام توضیحات، متوجه شدیم که قانون مدنی، حکم فوت در وکالت بلاعزل را ذکر کرده است. علاوه بر این، امکان فسخ این قرارداد برای هریک از طرفین وجود دارد مگر آنکه وکالت ضمن عقد خارج لازم تنظیم شود یا اینکه نوع وکالت، بلاعزل باشد.
در صورت فوت وکیل مع الواسطه و اعطای کلیه اختیارات به وکیل دوم، اعتبار رابطه بین موکل و وکیل دوم (به عنوان جانشین رسمی وکیل اول) از بین نمیرود بلکه همچنان این رابطه وجود دارد و وکیل می‌تواند در حدود اختیارات خود تصمیم گیری کند.
همچنین در جریان و فرآیند دادرسی، در صورت فوت وکیل، اصل بر این است که دادگاه، رسیدگی به پرونده و فرآیند دادرسی را ادامه می‌دهد و هیچ گونه توقفی در دادرسی وجود نخواهد داشت. با این وجود، در صورتی که دادگاه، ذکر توضیحات را لازم بداند، زمانی را تعیین خواهد کرد و موکل یا وکیل جدید باید در جلسه‌ای حضور یابند و توضیحات درخواستی را بیان کنند.
آنچه دیگران می خوانند:
گردآورنده: مسلم حسینی
