تیتربرتر؛ ترکمن صحرا در شمال شرقی، در قسمت وسیعی از استان گلستان و استان خراسان شمالی قرار دارد. این منطقه نه تنها جاذبه‌های گردشگری فراوانی دارد، بلکه می‌توان در آن با مردمی خونگرم و اصیل از نژاد ترکمن همنشین شد.
ترکمن صحرا کجاست؟
ترکمن صحرا به لحاظ جغرافیایی در بخش شمال شرقی کشور ایران واقع شده است. این منطقه از شمال با جمهوری ترکمنستان هم‌مرز است و از جنوب به کوهپایههای البرز، از غرب به دریای خزر و از شرق به خراسان شمالی و بجنورد می‌رسد.
این منطقه از غرب به دریای خزر و بندرگز ، از شمال به جمهوری ترکمنستان ، از شرق به خراسان_شمالی و منطقه نیمه خشک بجنورد و از جنوب به کوهپایههای جنگلی البرز شمالی محدود می‌شود.
شیب این جلگه فراخ، از جنوب به شمال و از شرق به غرب، در امتداد شبکه آب رودهای منتهی به خزر، کاهش می‌یابد.
طول این دشت نزدیک به ۴۰۰ کیلومتر و عرض آن در طول جلگه متفاوت است.
از برجسته‌ترین شهرهای ترکمن صحرا می‌توان به شهرهای بندرترکمن ، آق قلا، گنبد کاووس، سیمین‌شهر ، داشلی برون، نگین شهر، مراوه تپه، کلاله و گرگان اشاره کرد.
ترکمن صحرا قدمت طولانی دارد و در طول تاریخ بارها تجزیه شده. هم‌اکنون به غیر از ایران بخش‌هایی از این منطقه در کشورهای مختلف از جمله ترکمنستان، افغانستان، ازبکستان، قزاقستان و تاجیکستان گسترده شده است.
زبان مردم ترکمن صحرا
مردم ترکمن صحرا به زبان رسمی کشور ترکمنستان تکلم می‌کنند؛ زبانی که از زبان‌های آلتایی و اغوز (شاخه‌ای از زبان ترکی) گرفته شده است.
بیشتر مردم ترکمنستان و شمال شرقی ایران و نواحی شمالی افغانستان با این گویش صحبت می‌کنند. در واقع زبان ترکمنی ترکیبی از گویش تاتاری کریمه و سالار، ترکی استانبولی، ترکی آذربایجانی و ازبکی است.
غذاهای معروف ترکمن صحرا
مثل همه مناطق ایران، مردم ترکمن صحرا هم غذاهای خاص خود را دارند. از غذاهای معروف ترکمن صحرا می‌توان به چکدیرمه، قاتلاما، اکمک، باسترمه و بولامه اشاره کرد.
اصلی‌ترین غذای این منطقه «چکدرمه» یا «چکدیرمه» است که همانند استامبولی پلو همراه گوشت قرمز یا ماهی طبخ می‌شود.
یکی از غذاهای رسمی ترکمن صحرا «خورش ساک» است که از ترکیب نخود، فلفل، گوشت، آرد، اسفناج، روغن، سیر و پیاز تهیه و همراه زرشک پلو سرو می‌شود. این غذا مخصوص مراسم خاص مثلا جشن‌ها یا عزاداری است.
«ماش پلو» غذای سنتی دیگر منطقه‌ی ترکمن صحرا است که در ترکیبات آن ماش، برنج، گوشت چرخ کرده، زعفران و روغن زیتون وجود دارد.
«باسترمه» نیز غذایی پلویی است که با ماهی طبخ می‌شود. در ترکیب این غذا از انار هم استفاده می‌کنند.
«ماش پَتی خارش» یا «خورش ماش» یکی دیگر از غذاهای سنتی این منطقه است که در طبخ آن از اسفناج، کدو تنبل، چغندر قرمز، سیر، آب نارنج و ماش استفاده می‌شود.
از دیگر غذاهای این منطقه می‌توان به ترچلو، بورانی، اوکشی پلا، دمپختی پلا، ترشی پلا، نخود پلو با کشمش، کپور کله، هلی آش، گوجه آش، آش ماست، شیر آش، اسبه آش، آش خمیر و دو آش اشاره کرد.
جایگاه ویژه موسیقی ترکمن
یکی از جاذبه‌های ترکمن صحرا، گوش سپردن به ساز و آواز این منطقه است که جایگاه ویژه‌ای در میان مردمان این مرز و بوم دارد و با جنبه‌های مختلف مذهبی و فرهنگی مردمان ترکمن پیوند عمیق خورده.
دوتار یکی از سازهای خاص ترکمن به شمار می‌رود و سازندگان معروفی در شهرهای مختلف و به‌ویژه آق‌قلا به ساخت این ساز مشغولند.
مطالب مرتبط:
بهترین زمان سفر به ترکمن صحرا
همانطور که پیشتر گفته شد، ترکمن صحرا منطقهای وسیع است. به دلیل وسعت این منطقه تنوع آب و هوایی آن بسیار زیاد است.
اما برای بازدید از مناطقی مثل خالد نبی و هزار دره بهتر است در ماه‌های فروردین و اردیبهشت به ترکمن صحرا سفر کرد. به دلیل صعب‌العبور بودن، فقط در این ماه‌ها می‌توان راحت در جاده‌های این مسیر تردد کرد.
اما سایر مناطق در فصل‌های بهار و تابستان زیبایی فوق‌العاده‌ای دارند.
جاذبه های دیدنی و طبیعی ترکمن صحرا
ترکمن صحرا به دلیل وسعت بسیار زیادش از جاذبه‌های بسیاری برخوردار است. از جمله مناطق دیدنی این بخش از شمال شرقی ایران می‌توان به بلندترین برج آجری دنیا، مقبره خالد نبی، قبرستان سنگی و طبیعت بکر آن اشاره کرد.
گنبد قابوس
گنبد قابوس بلندترین برج آجری جهان به شمار می‌رود که از سده‌ی چهارم هجری به جا مانده. این برج در شهر گنبد کاووس واقع شده است. ارتفاع این برج ۱۵ متر است و بلندی آن با احتساب پی به ۷۲ متر می‌رسد. این بنا آرامگاه کاووس بن وشمگیر است.
گورستان و آرامگاه خالد نبی
زیارتگاه خالد نبی در منطقهای کوهستانی در شمال شرق شهر گنبد کاووس بر فراز قله‌ی کوه گوگجه داغ قرار گرفته است. این قله که ارتفاع آن به ۷۰۰ متر از سطح دریا می‌رسد، راه رسیدن به این منطقه از سمت کلاله و تمرقره قوزی است.
در نزدیکی مقبره‌ی خالد نبی، گورستان عظیمی متشکل از ۶۰۰ قبر وجود دارد. به دلیل خاص بودن منظره، این گورستان یکی از جاذبه‌های گردشگری منطقه به شمار می‌رود. سنگ قبرهای این گورستان به شکل استوانه‌ای هستند و ارتفاع برخی از آن‌ها به دو متر هم می‌رسد. تاریخچه‌ی این قبرستان به دوره‌ی پارینه سنگی می‌رسد و قدمت آن حدود هزار سال است.
هزار دره
هزار دره نام منطقهای بسیار زیبا است که ظاهری عحیب و باورنکردنی دارد؛ منطقهای وسیع که به جای دشت‌های پهناور، تپه‌ها و درههای بی‌شماری سرتاسر آن را فرا گرفته. به طوری که تا چشم کار می‌کند، کوه و درههای یک‌شکل دیده می‌شود. هزار دره شامل حدود ۱۷ قله است که بیشتر از ۳۶۰۰ متر ارتفاع دارند. بلندترین قله‌ی منطقه‌ی هزار دره، ۳۸۷۴ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.
آق‌قلا
آق‌قلا یا آق قلعه یکی از شهرهای منطقه ترکمن صحرا است که به دلیل پل آجری تاریخی آن معروف شده؛ پلی که در دوران صفویه روی رودخانه‌ی گرگان ساخته شده است. آق‌قلا همچنین یکی از مناطقی به شمار می‌رود که صنایع دستی آن شهرت زیادی دارد.
آنچه دیگران میخوانند:
