تیتربرتر؛ استبرق یا به گویش محلی بلوچی کرک، گیاهی دارویی در منطقه گرمسیری با خواص درمانی منحصر بفرد در نقاط مختلف شهرستان خاش می روید و در درمان زخم ها و همچنین مارگزیدگی موثر است.
کاربرد گیاه استبرق
ریشه این درخت برای درمان مار گزیدگی و عقرب گزیدگی و همچنین شیره آن برای کاهش ورم و زنبور گزیدگی و بیماریهای گوارشی و میگرن کاربرد دارد.
استبرق دارای شاخه های پیچ خورده و گره دار و ضخیم و برگ های پهن و گل های صورتی متمایل به بنفش است.
به گفته کارشناسان، محدوده جغرافیایی رویش درخت استبرق تمامی نواحی جنوبی، سواحل خلیج فارس، خوزستان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان است.
شیره ای در ساقه و برگ استبرق وجود دارد که هنگام قطع و یا شکستن درخت از آن جاری می شود.
گرده افشانی استبرق توسط زنبور و حشره و پروانه صورت می گیرد و در خاک های شنی و با زهکشی خوب رشد می کند و طی سال سر سبز است و ارتفاع آن به بیش از سه متر می رسد.
از گیاه استبرق می توان محصولی لطیف تر از ابریشم به دست آورد و به جای کرم ابریشم از ابریشم حاصل از گیاه کویری استبرق استفاده کرد که بسیار لطیف، سفید و با کیفیت است.
این گیاه یا درخچه در منطقه ایرندگان به وفور و با کیفیت یافت می شود که نیاز به توجه بیشتر مسولان و سرمایه گذاران بخش گیاهان دارویی دارد و می تواند منبع در آمد بسیار خوبی برای مردم ایرندگان و تامین کننده بخشی از نیازهای دارویی کشور باشد.
محل رویش گیاه استبرق
این گیاه در جنوب ایران با نام های خرق ، غرق و یا استبرق نامیده می شود و شیرابه آن را سمی میدانند.از شیرابه برگ و شاخه های این گیاه برای درمان سالک و همچنین التیام زخم های عفونی و از بین بردن اثر خال های گوشتی استفاده می شود . همچنین شیرابه گیاه را به صورت موضع برای درمان میخچه مفید می دانند.
از گیاه استبرق میتوان چیزی لطیف تر از ابریشم طبیعی تولید کرد ، ابریشم حاصل از گیاه کویری استبرق بسیار لطیف، سفید و با کیفیت است .
این گونه درختچه ای بیشتر در حاشیه جاده ها ، مناطق متروکه و قبرستان های قدیمی رویش داد و کمتر در مناطق مسکونی و شهری دیده می شود . فارس ، هرمزگان ، بوشهر ، خوزستان و سیستان و بلوچستان.
گیاه شناسی گیاه استبرق
استبرق گیاهی درختچه ای افراشته یا درختی کوچک به ارتفاع 5 متر با شاخه های منشعب فراوان از قاعده و شیرابه ای شیری رنگ. برگها بزرگ، تخم مرغی- مستطیلی، بیضی شکل یا تخم مرغی، ساده، در قاعده کم و بیش قلبی، نوک تیز، دمبرگ کوتاه، برگهای جوان دارای کرک های سفید نمدی.
مطالب مرتبط:
گلها به قطر تقریبی 2.5 سانتی متر. سطح بیرونی جام گل سفید و سطح داخلی ارغوانی پر رنگ و نوک تیز. میوه برگه باد کرده، دانه ها به طول 6 تا 8 میلی متر، تخت، تخم مرغی شکل و پهن دارای یک دسته تارهای ابریشمی به طول تقریبی 3 سانتی متر.
زمان گلدهی تقریبا در تمام طول سال است وگیاهی بومی خلیج عمانی است. از نظر پراکندگی در کشورهای ایران، افغانستان، پاکستان و هندوستان وجود دارد.
در جنوب و جنوب شرقی کشور در استان های فارس، هرمزگان، بوشهر، خوزستان، کرمان و بلوچستان پراکنده است. در فارس به استبرق، در دزفول و شوشتر به غلبلب، در اهواز به عوش، عشر، عشار و در دشتستان به غرق، خربق و خرگ معروف است.
شرایط اکولوژیکی درختچه استبرق
درختچه ای است از گیاهان کائوچویی که به طور گسترده در مناطق بیابانی، حاره ای و نیمه حاره ای آفریقا، شبه جزیره عربی، جنوب ایران، شرق افغانستان، پاکستان و تمام مناطق بیابانی غرب هند انتشار دارد. ارتفاع از سطح دریا 1100 متر است.
اغلب رویشگاههای طبیعی استبرق تپه های شنی ساحلی، کنار جاده ها و زمین های دست خورده و تخریب شده است. استبرق به دلایل زیر یکی از گونه های گیاهی ارزشمند در عرصه های منابع طبیعی و بیابان کشور است.
ویژگی های گیاه استبرق
مقاومت گیاه استبرق به شرایط اقلیمی گرم و خشک، استقرار گیاه در اراضی شنی و ماسه بادی، نیازهای اکولوژیکی پایین گیاه، کاربرد آن در جلوگیری از فرسایش خاک و تثبیت شن های روان، مقاومت به خاکهای با سنگ مادری اشباع از سدیم، مقاومت به اسپری نمک آب دریا در سواحل، استفاده از الیاف این گیاه در نساجی، به دلیل داشتن ذخیره غذایی هر سال بعد از بین رفتن اندام هوایی مجددا رشد میکند.
خواص درمانی گیاه استبرق
طبیعت برگ و شاخههای گیاه استبرق گرم و خشک است. مهمترین خواص درمانی این گیاه عبارتند از:
۱. درمان نیش عقرب و مار
یکی از شناخته شدهترین خواص گیاه استبرق استفاده از برگ، لاتکس و ریشههای آن برای درمان نیش عقرب و مار است. همچنین از این گیاه در طب سنتی برای کاهش ورم زنبور نیز استفاده می شود.
۲. درمان اسهال خونی
گیاه استبرق در طب سنتی برای درمان اسهال خونی و مشکلات سوء هاضمه کاربرد دارد. ریشه تلخ استبرق خلطآور، ضد نفخ، ادرارآور و معرق مقوی و دارای اثر قیآور شدید است.
۳. درمان جذام، زخم و کورک
در قدیم از شیره این گیاه برای کمک به درمان بیماری جذام، التیام زخمها و درمان کورک استفاده میشده است. همچنین از ریشههای پودر شده استبرق ضمادی تهیه میکردند که در درمان ورم، سوختگی، زخمها، سستی اندام بدن و ... کاربرد داشته است.
۴. درمان بیماریهای کبدی
کمک به درمان و رفع ناراحتیهای کبد از دیگر خواص گیاه استبرق در طب سنتی است.
۵. کمک به درمان بیماریهای جلدی
از ریشه این گیاه در طب هندی برای درمان جذام و بیماریهای جلدی مثل سودا و سفلیس استفاده میشود. همچنین شیرابه شیری رنگ آن در بعضی نواحی هند برای درمان روی تومور و التهابها قرار داده میشود.
۶. درمان میخچه و زگیل
متخصصان طب سنتی در مناطق جنوبی کشورمان از این گیاه برای درمان میخچه و زگیل به صورت موضعی استفاده میکنند. همچنین کمک به بهبود التهابات پوستی، اگزما، رفع لکهای صورت، فروکش کردن جوشها و بهبود ترک پا از دیگر کاربردهای درمانی استبرق است.
۷. درمان سرفههای سخت
کمک به بهبود سرفههای سخت، بیماری آسم، گوشدرد و ... از فواید درمانی این درخت کویری است.
مضرات گیاه استبرق
با وجود گسترده بودن خواص گیاه استبرق، زیادهروی در مصرف آن و استفاده بدون نظر پزشک متخصص طب سنتی، عوارض جانبی زیادی به همراه دارد. تمامی اعضای این درخت سمی است و به خصوص استفاده از شیرابه آن پوست را زخم میکند و حتی در برخی منابع آمده است خوابیدن زیر گونههایی از این درخت خطرناک است، همچنین اگر کرکهای این گیاه به چشم برسد باعث اختلال در بینایی میشود.
استفاده از این گیاه برای زنان باردار، مادران شیرده، سالمندان بالای ۶۰ سال، بیماران کلیوی و کودکان کمتر از ۱۲ سال به جز مصرف موضعی مضر است و باید با احتیاط صورت گیرد.
آنچه دیگران می خوانند:
گردآورنده: علی اکبر رضایی