به گزارش تیتربرتر: کلیسای سنت استپانوس، دومین کلیسای مهم ارمنیهای ایران است که از نظر اهمیت بعد از قرهکلیسا قرار میگیرد.کلیه محوطه این کلیسا در قلب کوهها و در میان طبیعت سبز منطقه مرزی جلفا و جمهوری آذربایجان قرار گرفتهاست.
معرفی کلیسای سنت استپانوس
کلیسای سنت استپانوس بعد از کلیسای قره کلیسا دومین کلیسای قدیمی و با ارزش ایران شناخته شده است که در استان آذربایجان شرقی و در شهرستان جلفا قرار دارد. پیشنهاد میکنیم اگر با تور تبریز به جلفا سفر کردید از کلیسای سنت استپانوس که در نزدیکی رود ارس واقع شده دیدن کنید. این کلیسا به یاد شهید مسیحی بعد از عروج حضرت عیسی، یکی از حواریون او به نام استپانوس یا استفانوس بوده که در اوایل دوران مسیحیت به شهادت رسیده است. این کلیسای زیبا در 16 کیلومتری جلفا در قلب کوهها و در درهای که سرسبزیِ آن برای بازدیدکنندگان روحبخش و دلنشین است بنا گردیده که گردشگران و بازدیدکنندگان زیادی را در تورهای ایرانگردی به سوی خود میکشاند. بنای کلیسای سنت استپانوس جلفا در طول تاریخ بارها آسیب جدی دیده و هر بار با همت و غیرت فرهنگدوستان ایرانی و مسیحیان دیندار بازسازی شده است. قدمت این کلیسا به سدهی نهم میلادی، یعنی بیش از هزار سال پیش میرسد.
در بازدید از کلیسای سنت استپانوس وقتی به آن مینگرید، گویی میراث جاودان تاریخ ایرانی و دین مسیحیت در مقابل چشمانتان به تصویر کشیده میشود که از دلِ صدها سال، از میان قرنهایی بلاخیز و پر از حادثه، به سلامت عبور کرده و زیبایی خود را در حال حاضر به چشمان گردشگران هنردوست معاصر تقدیم میدارد؛ تا ما نیز آن را به سلامت به آیندگان تحویل دهیم و آنان هم مثل ما از دیدنِ این بنای شکوهمند، به خود ببالند و فرهنگ و معماریِ فرهنگدوستانِ ایرانی، از مسیحی و مسلمان، همیشه در خاطرشان نقش ببندد. نمازخانهی باشکوه و پرنقشونگار کلیسای استفانوس مقدس در زمان عباسمیرزا، فرزند لایق فتحعلیشاه قاجار ساخته شده بود و مقرنسکاری و حجاریهای دیوارهای نمازخانه و تزئینات طاقهای آن، از بهترین و زیباترین نمونههای هنر حجاری در تمام ایران است.
جای تحسین است که ایرانیان مسلمان، چنین ذوق و همتی را خرج ساخت نمازخانهی باشکوه یک بنای مسیحی کردهاند. نقشبرجستههای حواریون و قدیسان و فرشتهها بر پیکرهی طاقنماهای بنای شانزده ضلعی گنبد کلیسای سنت استپانوس و گنبد هرمی شکل آن با پوشش سیودو پهلویی و پنجرههایی با طاقهای هلالی، بخشی از جذابیت شگفتیآور این بناست؛ چنانکه نمیتوان چشم از زیباییهای نمازخانهی این کلیسا برداشت. نقوش عالیِ بیرون کلیسای سنت استپانوس جلفا نیز همیشه باعث شگفتی بازدیدکنندگان این مجموعه شده است.
تاریخچه کلیسای سنت استپانوس
اگر بخواهیم درباره ی تاریخ کلیسای سنت استپانوس در جلفا بگوییم، این طور بیان می شود که تاریخ دقیق ساخت آن با توجه بررسی های شواهد تاریخی مشخص نیس اما قدیمی ترین سندی که از وجود وانک در این منطقه نشانی می دهد مربوط به سال ۶۴۹ میلادی می شود. عده از کارشناسان و باستان شناسان ساخت این کلیسا را به دوره صفویان نسبت می دهند در حالی که سبک معماری و مصالح به کار رفته در آن حاکی از معماری است که برای کلیسای طاطائوس در آذربایجان غربی بین قرن های چهارم و ششم هجری می باشد. با توجه به این ضد و نقیض ها نمی توان بیان کرد که قدمت این کلیسا دقیقا که به چه زمانی برمی گردد. این کلیسا قرینه ای را نیز در ساحل شمالی ارس دارد بنابراین نشان از این می باشد که در هنگام ساخت و تکمیل این بنا یک قدرت واحد بر هر دو طرف ساحل رود ارس حکومت می کرده است.
جاب است بدانید که کلیسای سنت استپانوس در جلفا علاوه بر محلی برای انجام فرایض مذهبی و کلاس های علوم دینی جایی برای تجمع هنرمندان و پرداختن به هنرهایی چون نقاشی و تذهی، سرود و موسیقی، خوشنویسی، علم و فلسفه و … نیز محسوب می شده است.
مطالب مرتبط:
معماری استفانوس مقدس
اگر کمی بخواهیم درباره موقعیت قرارگیری کلیسا سنت استپانوس در جلفا برایتان بگوییم، اینطور بیان می شود که این کلیسا در محوطه ی سرسبز و محصور در میان درختان بلندقد نیز واقع شده است و بنای آن استوانه ای است و یک گنبد مخروطی شکل هم آن را می پوشاند. تمام قسمت های بنا از حصار و سنگ با هفت برج نگهبانی و پنج استوانه سنگی مانند دژ های مستحکم دوره ساسانی ساخته شده است، این کلیسا از نظر معماری تلفیقی از معماری اورارتویی، اشکانی و رومی می باشد. تمام کلیسا از سنگ های صورتی، سرخ و سفید ساخته شده است. ابعاد این کلیسا در حدود ۱۵ در ۲۲ متر است و دارای دو ورودی هم می باشد. ورودی غربی که در بالای آن بر روی ۴ ستون بالکنی وجود دارد برای سرودخوانی گروه کرکلیسا و همچنین ورودی بعدی که در سمت جنوب کلیسا واقع شده است، در قسمت بیرونی آن و درست چسبیده به کلیسا ساختمان ناقوسخانه گنبد دار قرار دارد. چیزی که در مورد ظاهر این بنا جالب و البته زیبا است این است که دیوارهای خارجی آن با سنگ های خوش تراش که با حجاری های بسیار زیبا و چشمگیری تلفیق شده است.
بخش های مختلف کلیسای سنت استپانوس
گنبد ۱۶ ضلعی
اولین مورد هنگام ورود به این کلیسا، گنبد ۱۶ ضلعی جلب توجه می کند که هنرهای هندسی و اسلیمی در تزیین آن به کار رفته است. هر یک از اضلاعِ گنبد نیز از ترکیب سه نیم ستون ایجاد شده و در انتها به سرستون های زیبا می رسد. بر روی هریک از اضلاع، یکی در میان، پنجره ای به داخل گنبد و صحن کلیسا باز می شود که نور طبیعی را به درون صحن می رسانند.
صحن اصلی کلیسا
صحن اصلی کلیسا نیز به شکل صلیب و در سه بخش است:
ایوان که بر روی دو ستون و دو نیم ستون ساخته شده که محل عبادت در پشت ایوان و زیر گنبد اصلی قرار گرفته است. محراب نیز در شرق محل عبادت و بالاتر از کف بنا است. نقاشی و مقرنس کاری در جای جای صحن کلیسا دیده می شود. نقش برجسته حواریون و قدیسین و فرشتگان جزو جذاب ترین بخش های این قسمت هستند.
برج ناقوس
در بخش جنوبی کلیسا، برج ناقوس دوطبقه ای وجود دارد که بر روی ۴ ستون از سنگ سرخ قرار گرفته است. بر روی طبقه دوم برج نیز ۸ ستون کوچکتر منشوری قرار دارد که گنبد هرمی شکل بر روی آنها استوار هستند. در نوک گنبد برج ناقوس نیز صلیبی فلزی وجود دارد.
اجاق دانیال
تالاری در دیوار شمالی کلیسا وجود دارد که اجاق دانیال نامیده می شود. این تالار دارای ۳ قسمت است:
اجاق دانیال با دیواری از تالار جدا شده و تالار اجتماعات در وسط و محل غسل تعمید نیز در انتهای شرقی تالار قرار گرفته است و میز سنگی غسل تعمید نیز در این بخش وجود دارد.
آدرس کلیسای استفانوس مقدس
برای سفر به این کلیسای زیبا باید از سمت تبریز به جلفا حرکت کنید و وارد جاده بازرگان - بیله سوار شوید و با استفاده از تابلوهای راهنما خروجی کلیسا را پیدا کنید. پس از ورود به خروجی و رسیدن به پارکینگ بایستی چند دقیقه پیاده روی کنید تا به در ورودی کلیسا برسید.
گردآورنده: فرحان مرادی