به گزارش تیتربرتر؛ مسئله "کمبود معلم" دامن‌گیر بسیاری از استان‌های کشور شده است. وضعیت قرمز کمبود معلم را برای نخستین بار اسفندیار چهاربند رئیس مرکز برنامه‌ریزی و نیروی انسانی وقت آموزش‌وپرورش در سال 97 اعلام کرد؛ او گفت: تا سال 1401 خروج نیرو از آموزش‌و پرورش خارج از عرف متداول است در سال 97 حدود 65 هزار نفر مشمول بازنشستگی هستند که پیش‌بینی می‌کنیم 55 هزار بازنشسته شوند و اگر بدین صورت که تا امروز بوده واکنش نشان داده شود شدت کمبود نیرو تا سال 1399 آموزش و پرورش را از پا در می‌آورد!
حالا می‌توان ردی از صحبت‌های او را در آموزش و پرورش یافت، آنجا که کلاس‌های درس مدارس دولتی امسال تا همین اواخر مهر بدون معلم مانده بودند و تمام روش‌هایی که با استفاده از آن می‌شد اوضاع را مدیریت کرد، به کار گرفته شده است از رساندن جمعیت کلاس‌های درس به بالای 40 نفر تا به کار بردن روش‌هایی همچون خرید خدمت آموزشی، استفاده از انواع معلمان از حق‌التدریس و بازنشسته...
حتی کار به جایی رسیده است، نیروهای نهضتی که سال‌ها قبل به آموزش بزرگسالان مشغول بودند به عنوان معلم وارد دوره ابتدایی شده‌اند و وقتی که هدف فعلاً فقط خالی نماندن کلاس‌های درس از حضور معلم باشد، طبیعی است اهمیتی ندارد که کیفیت آموزش چگونه خواهد بود؟
البته در ایجاد این شرایط، سیاست‌های نادرست سال‌های اخیر، مازاد دانستن بخشی از معلمان، رویکرد دولت برای استفاده از روش‌هایی همچون خرید خدمات آموزشی از بخش خصوصی و جایگزین کردن آن به جای استخدام رسمی معلم و در یک کلام در اولویت قرار نداشتن آموزش‌وپرورش و مدارس دولتی، بی‌تأثیر نیست.
وضعیت بحرانی کمبود معلم
بر اساس گزارش «تحلیل و بررسی وضعیت نیروی انسانی شاغل در وزارت آموزش و پرورش، و پیش‌بینی مشمولین بازنشستگی تا سال 1406» که در سال 1397 توسط معاونت امور علمی، فرهنگی و اجتماعی سازمان برنامه و بودجه تهیه شده است، جمعیت کارکنان وزارت آموزش و پرورش 925.348 نفر است که تا سال 1406 در مجموع 463.272 نفر از آنان بازنشسته خواهند شد!
بنابر گزارش تسنیم؛ این در حالی است که وزارت آموزش و پرورش در صفحه 8 گزارش «یافته‌های آماری آموزش و پرورش در سال تحصیلی 98-1397»، بدون ذکر جزییات کافی، تعداد کارکنان این وزارتخانه را 859.474 نفر اعلام کرده و علاوه بر آن صحبتی از تعداد بازنشستگان و میزان نیاز به نیرو در رسته‌های شغلی مختلف نکرده است.
تفاوت بین گزارش‌های آماری سازمان برنامه و بودجه و وزارت آموزش و پرورش، دوباره معضل عدم ارائه گزارش عملکرد و آمار دقیق و به‌روز توسط وزارت آموزش و پرورش به مردم را نمایان می‌سازد.
سالنامه‌های آماری این وزارتخانه به صورت محدود درون ستاد وزارتخانه توزیع شده و دسترسی رسانه‌ها و دانشگاهیان به آنها تقریبا غیرممکن است؛ مدیران وزارت آموزش و پرورش نیز به صورت مناسبتی و به تناسب موضوع سخنرانی و مصاحبه، آمار را به صورت محدود اعلام می‌کنند.
به نظر می‌رسد وزارت آموزش و پرورش باید توجه بیشتری به ارائه گزارش عملکرد و آمار به مردم و رسانه‌ها داشته باشد، تا بتواند مشارکت هر چه بیشتر آنان را جهت پیشبرد اهداف خود جلب کند؛ متاسفانه آخرین اطلاعات آماری از وزارت آموزش و پرورش که به صورت عمومی منتشر شده، مربوط به سال 1397 (20 ماه قبل) است.
تعداد بازنشستگان آموزش و پرورش تا 1406
بر اساس پیش‌بینی سازمان برنامه و بودجه، جمعیت بازنشستگان آموزش و پرورش تا سال 1406، 463.272 نفر خواهد بود که حدود 71درصد (328.426 نفر) از این تعداد قبل از سال 1402 بازنشسته خواهند شد!
بیشترین میزان بازنشستگی معلمان در سال‌های 1400 و 1401 صورت خواهد پذیرفت و طی آن 111.545 نفر معلم از آموزش و پرورش خارج می‌شوند؛ پس از آن (سال‌های 1402 تا 1406) شاهد سیر نزولی در تعداد معلمان بازنشسته خواهیم بود و به صورت میانگین سالیانه حدود 18.650 معلم بازنشسته خواهند شد.
البته نباید از کمبود نیرو و تاثیر بازنشستگی نیروهای موجود در گروه شغلی کیفیت‌بخشی غافل شد؛ به ویژه آنکه آموزش و پرورش دچار بحران کمبود «مشاور» و «مربی بهداشت» در مدارس است.
در سال‌های اخیر برخی مدیران وزارت آموزش و پرورش خبر از کمبود حداقل 27هزار مشاور و 6هزار مربی بهداشت در مدارس داده‌اند؛ قطعاً آمار بالای بازنشستگی در رسته شغلی کیفیت‌بخشی در سال‌های 1400 و 1401 (6.350 نفر)، کمبود نیروی متخصص در زمینه «مشاوره» و «بهداشت» را تشدید، و شرایط در مدارس دولتی را بغرنج‌تر خواهد کرد.
امید است مجلس و وزارت آموزش و پرورش با در نظر گرفتن بودجه‌ای اضطراری، هر چه سریع‌تر نسبت به اتخاذ راهکارهای مناسب و اطلاع‌رسانی آنها به مردم اقدامات لازم را انجام دهند.
پیش‌بینی جمعیت بازنشستگان آموزش و پرورش تا سال 1406
| سال | گروه معلم | گروه مدیر | گروه کیفیت‌بخشی | اداری | خدماتی |
| 1397 | 19.096 | 20.040 | 1.912 | 2.939 | 1.863 |
| 1398 | 25.345 | 19.761 | 1.922 | 1.897 | 2.300 |
| 1399 | 28.973 | 17.049 | 1.884 | 2.425 | 2.543 |
| 1400 | 38.902 | 18.428 | 2.186 | 3.362 | 2.376 |
| 1401 | 72.643 | 29.216 | 4.164 | 4.921 | 2.279 |
| 1402 | 14.676 | 4.797 | 761 | 1.011 | 338 |
| 1403 | 23.501 | 7.342 | 1.604 | 1.531 | 495 |
| 1404 | 20.380 | 5.271 | 1.283 | 1.246 | 450 |
| 1405 | 17.544 | 4.294 | 1.178 | 1.107 | 499 |
| 1406 | 17.241 | 4.228 | 1.138 | 1.166 | 1.765 |
| جمع | 278.301 | 130.426 | 18.032 | 21.605 | 14.908 |
بر اساس تعاریف ذکر شده در گزارش «یافته‌های آماری وزارت آموزش و پرورش در سال تحصیلی 98-1397»:
- رسته شغلی مدیر شامل سمت‌های: مدیر، معاون اجرایی، معاون امور عمومی، معاون آموزشی، معاون پرورشی، و معاون فناوری؛
- رسته شغلی کیفیت‌بخشی شامل سمت‌های: سرپرست، متصدی سایت، مراقب سلامت، مربی پرورشی و مشاور است.
در گزارش‌های وزارت آموزش و پرورش به مجموع تعداد کارکنان رسته‌های معلم، مدیر و کیفیت‌بخشی، عنوان «کارکنان آموزشی» اطلاق می‌شود.
مطالب مرتبط:
کاهش فشار کمبود معلم از سال 1401
علی الهیار ترکمن؛ معاون برنامه‌ریزی توسعه منابع وزارت آموزش‌وپرورش درباره ماجرای کمبود معلم به تسنیم گفته است: وزارت آموزش و پرورش مثل هر دستگاه اجرایی دیگر که از منابع دولتی اعتبار دریافت می‌کند باید در چارچوب سیاست‌های دولت حرکت کند و نیاز داریم که سند جامع نیروی انسانی خود را تدوین کنیم، هم‌اکنون برآورد دقیقی از نیروهای خروجی داریم و حتی با فرض به تعویق انداختن بازنشستگی و استفاده از تمام ظرفیت‌های ماده 103 قانون مدیریت خدمات کشوری می‌دانیم که 255 هزار نفر تا سال 1403 از آموزش و پرورش خارج می‌شوند.
برای ما کمبود نیروی انسانی هم‌اکنون یک تهدید است اما در کنار آن چند فرصت هم می‌توان ایجاد کرد، دقیقاً می‌دانیم تا سال 1420 روند رشد جمعیت دانش‌آموزی چگونه است، تا این سال جمعیت دانش‌آموزان حدود 14 میلیون نفر ثابت است البته ممکن است سالهایی به 16 میلیون نفر برسد اما مجدد کاهشی می‌شود.
تمام سیاست‌های استخدامی نباید اینگونه باشد که سال 1403 را رد کنیم و برای بحرانی که حداکثر طول زمان آن 4 سال است یک نیروی 35 ساله استخدام کنیم و این به ضرر نسل بعدی مدیران در آموزش و پرورش است.
از سال 1401 به بعد فشار کمبود نیروی انسانی کاهش پیدا می‌کند و وارد شرایط ثبات خواهیم شد؛ نیروهایی که سال 97 وارد دانشگاه فرهنگیان شدند حدود 25 هزار نفر هستند و سال 1401 وارد مدارس می‌شوند، ورودی‌های سال 98 هم در سال 1402؛ با وجود اینکه عمر دولت دوازدهم در نیمه نخست سال 1400 تمام می‌شود اما دولت بعدی با سازوکارهایی که اتفاق می‌افتد خیلی راحت می‌تواند سال 1401 را مدیریت کند و اگر کار ویژه انجام دهد سال 1402 و 1403 را پشت سر خواهد گذاشت.
نحوه جذب منابع انسانی در وزارت آموزش و پرورش
حسن روحانی رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی، مصوبه جلسه 833 شورای عالی انقلاب فرهنگی مورخ 27 آبان 1399 با عنوان ماده واحده «نحوه جذب منابع انسانی در مشاغل آموزشی و تربیتی وزارت آموزش و پرورش» را به هیات وزیران، وزارت آموزش و پرورش و سازمان اداری و استخدامی کشور ابلاغ کرد.
به منظور شناسایی، جذب و تأمین منابع انسانی در مشاغل آموزشی و تربیتی کار آمد، متعهد و متخلق، با استعداد و با انگیزه و برخوردار از صلاحیت های عمومی، تخصصی و حرفه ای؛ وزارت آموزش و پرورش مکلف است به استناد سیاست های کلی تحول در نظام آموزش و پرورش (ابلاغی مقام معظم رهبری) منابع انسانی مورد نیاز خود در مشاغل آموزشی و تربیتی را در چارچوب شایستگی های مندرج در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و بر اساس شرایط و ضوابط مصوب شورای عالی آموزش و پرورش، صرفا از طریق دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت دبیر فنی شهید رجایی تأمین نماید. هر گونه استخدام خارج از این طریق ممنوع است.
استفاده از ظرفیت سایر دانشگاه‌ها برای جذب معلم
تبصره 1: دانشگاه‌های فرهنگیان و تربیت دبیر فنی شهید رجایی علاوه بر جذب دانشجو معلم و هنرآموز موضوع ماده 28 اساسنامه دانشگاه فرهنگیان و ماده 1 اساسنامه دانشگاه تربیت دبیر فنی شهید رجایی، می‌توانند از ظرفیت علمی سایر دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و حوزه‌های علمیه برای تربیت نیروهای آموزشی و تربیتی موردنیاز استفاده کنند.
ضوابط و مقررات مربوط به این تبصره، ظرف مدت سه ماه با پیشنهاد توسط شورای عالی آموزش و پرورش به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌رسد.
تبصره 2: افرادی که به استناد یکی از قوانین و مقررات موضوعه با واحدهای دولتی آموزشی و تربیتی آموزش و پرورش همکاری کرده اند در شرایط برابر با سایر داوطلبان و صرفا پس از گذراندن دوره مهارت آموزی یک ساله در دانشگاه فرهنگیان با دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی به کارگیری خواهند شد. مدت همکاری تمام وقت این افراد از حداکثر سن برای شرکت در آزمون‌های استخدامی وزارت آموزش و پرورش کسر می شود.
تبصره 3: سازمان اداری و استخدامی کشور، مجوزهای استخدامی وزارت آموزش و پرورش را در مشاغل آموزشی و تربیتی بر اساس شاخص نسبت دانش آموز به کل کارکنان آموزشی صادر خواهد کرد. شاخص نسبت دانش آموز به کل کارکنان آموزشی، به پیشنهاد مشترک وزارت آموزش و پرورش و سازمان اداری و استخدامی کشور به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
گزینش و استخدام براساس نیاز برای بوم
تبصره 4: هر گونه گزینش و استخدام در مشاغل آموزشی و تربیتی در آموزش و پرورش، بر اساس نیاز «برای بوم» (استان، شهرستان، منطقه و ناحیه) خواهد بود و صرفا از طریق شرکت در آزمون‌های ورودی انجام می شود. خارج شدن نیرو از بوم به منزله قطع رابطه استخدامی و ابقای ردیف برای بوم خواهد بود.
گواهینامه صلاحیت معلمی شرط اشتغال
تبصره 5: شرط اشتغال به حرفه معلمی در تمام مدارس (اعم از دولتی و غیر دولتی)، دارا بودن گواهینامه صلاحیت معلمی» به عنوان مستند رسمی احراز توانایی یک فرد برای ایفای نقش معلمی خواهد بود. ترتیب صدور، به روزآوری، قالب و نوع اطلاعات مندرج در آن توسط شورای عالی آموزش و پرورش تعیین و با تصویب هیأت وزیران ابلاغ می شود.
تبصره 6: این مصوبه، نسبت به کلیه قوانین و مقررات مربوط به حوزه جذب و تأمین منابع انسانی در مشاغل آموزشی و تربیتی در آموزش و پرورش در موارد مغایر، حاکم خواهد بود.
گردآورنده: الهام خلیلی خو
آنچه دیگران می خوانند:
برای تحقیقات روی همین موصوع کمبود معلم کارشون داریم...