تیتربرتر: قلعه دختر ساوه یا قیز قلعه یکی از دیدنی ترین نقاط گردشگری استان مرکزی است که در روستای قیز قلعه و روی رشته کوه هندس، در ۲۵ کیلومتری جنوب شهر ساوه و نرسیده به سد الغدیر واقع شده است.
معرفی قیز قلعه یا قلعه دختر
بنای قیزقلعه در بخش مرکزی شهرستان ساوه در 23 کیلومتری جنوب غربی ساوه و مجاور روستای قیز قلعه بر روی صخره ای بلند واقع شده است.یکی از مسیرهای دسترسی به قلعه از جاده قدیم ساوه به همدان و مسیری است که به سد الغدیر منتهی می گردد، پیش از رسیدن به سد ، از طریق روستای آسیابک بند و روستای قیزقلعه، می توان به بنا دسترسی یافت.
در بیشتر موارد در نزدیکی قیز قلعه ها ، بناهای منسوب به پسر ( قلعه پسر یا اوغلان قلعه ) یافت می شود .مصالح ساختمانی بکار رفته در اکثرآنها لاشه های سنگ با ملات ساروج است .قصر، عبادتگاه و دژ دفاعی قلعه دختر، بر روی صخره بلندی مشرف به دشت ساوه بنا شده که از سه طرف شرق، غرب و جنوب به وسیله صخره های متعدد دیگری احاطه شده است .
بنا کاملا بر دشت ساوه مسلط بوده ودارای چهار برج دیده بانی در ضلع شمالی، غربی و شرقی است که از میانه صخره تا بالای آن با سنگ و ساروج کار شده است.ورود به قلعه از طریق چند راه پله سرپوشیده صورت می گرفته که با مهارت ویژه ای استتار شده اند و استتار راه پله ها با ساختن دیورای از لاشه سنگ و ساروج ، درست در امتداد دیواره های صخره صورت گرفته است .پنج راه پله پشتی بنا و دو راه پله درغرب بنا که درکنار پرتگاه در ارتفاع چندمتری از سطح رودخانه ساخته شده به اتاقهای تعبیه شده در دل صخره منتهی می شوند.ازپله های پشت بنا برای ورود و خروج محافظان و نگهبانان و از پله های غربی برای ورود و خروج مقامات به داخل قلعه و حمل آذوقه استفاده می شده است .
قدمت قیز قلعه
قبل از انقلاب و در دهه‌ی ۵۰ خورشیدی هوشنگ عظیم‌زاده در طی بررسی‌های باستان‌شناختی قیز قلعه را متعلق به دوران ساسانی معرفی کرد. هیئت باستان‌شناسی آلمانی به سرپرستی ولفرام کلایس در سال ۱۹۷۲ میلادی از این قلعه دیدن کردند و آن را به دوران اسماعیلیان نسبت دادند. ویلیام رابرتز نیز از جمله افرادی است که در مورد قلعه دختر مطالعاتی انجام داده است که متأسفانه اطلاعات چندانی از این پژوهش در اختیار نیست. رابرتز بر اساس چند قطعه سفال و معماری به کار رفته قیز قلعه را بنایی ساسانی معرفی کرد. در دهه‌های اخیر باستان‌شناسان ایرانی پژوهش در این بنا را ادامه دادند که در نتیجه‌ی این کاوش‌ها مشخص شد که شالوده‌ی اصلی قلعه دختر احتمالاً به قرون پنج تا هفت هجری قمری تعلق دارد که در دوره‌های تیموری و صفوی نیز از آن استفاده شده است.
مطالب مرتبط:
معماری قیز قلعه یا قلعه دختر ساوه
از نمای شمالی قلعه سه قله صخره‌ای بلند مشاهده می‌شود که قصر و قلعه در نوک قله‌ای که در وسط قرار گرفته ساخته شده و این قلعه از جاده ساوه به همدان و از تمامی دشت و شهر ساوه قابل رویت است. در دو طرف صخره قیز قلعه دو رودخانه کوچک جاری است، رودخانه ضلع شرقی دایمی، اما رودخانه‌ای که در ضلع غربی قرار دارد به صورت فصلی است.
نزدیکترین آبادی به قلعه، روستای قیز قلعه است که از منابع آبی این دو رودخانه تغذیه می‌شود، بعد از قیزقلعه، روستای سرخه‌ده است که در کنار رودخانه قره‌چای قرار دارد و قلعه از روی پل سرخده به راحتی قابل دید است. قلعه از دو بخش اصلی دژ دفاعی و قصر تشکیل شده که در مجموع حدود ۳۰۰۰ متر مربع مساحت دارد. دروازه ورودی در ضلع‌شرقی صخره قرار دارد که بعد از عبوراز رودخانه کوچک، بقایای دیواره دروازه که از سنگ و ساروج ساخته شده‌است دیده می‌شود. با عبور از این دروازه باید حدود ۱۰۰ متر دامنه شیب دار ضلع جنوب شرقی صخره را برای رسیدن به نوک قلعه که ساختمان اصلی قصر (نیایشگاه) قرار دارد را طی نمود، شیب دامنه جنوب شرقی حدود ۶۰درصد است. تمامی دیواره صخره به صورت پرتگاه می‌باشد و هر نقطعه‌ای که احساس می‌شده می‌توان از آن عبور نمود با سنگ و ساروج تا بالای صخره بسته شده‌است، به‌طوری‌که هیچ راه نفوذی از سه ضلع شمالی، شرقی و غربی به درون قلعه وجود ندارد. ورود به قلعه از طریق چند راه پله سرپوشیده صورت می‌گرفته که با مهارت ویژه‌ای استتار شده‌اند و استتار راه پله‌ها با ساختن دیورای از لاشه سنگ و ساروج درست در امتداد دیواره‌های صخره صورت گرفته‌است.
پنج راه‌پله پشتی بنا و دو راه‌پله در غرب بنا که در کنار پرتگاه در ارتفاع چند متری از سطح رودخانه ساخته شده به اتاقهای تعبیه شده در دل صخره منتهی می‌شوند. از پله‌های پشت بنا برای ورود و خروج محافظان و نگهبانان استفاده می‌شده و از پله‌های غربی برای وررد و خروج مقامات به‌داخل قلعه و حمل آذوقه استفاده می‌شده‌است. در مقابل راه پله‌های غربی و بر روی صخره مقابل راه باریکی وجود دارد که محل رفت‌وآمد ساکنان قلعه بوده و اتاقهای قلعه تو در تو و به یکدیگر ارتباط داشته‌اند.
با توجه به ارتفاع دیواره و طاقهای فرو ریخته احتمال می‌رود که بنای قصر دارای طبقه دوم و سوم هم بوده و در سمت دروازه ورودی، بنای دیگری وجود دارد که احتمالاً برای عبادتگاه مورد استفاده بوده و این مکان دارای محرابی به سوی دشت ساوه (دریاچه ساوه) و در جهت خلاف قبله می‌باشد. در اطراف کاخ اصلی حفره‌های متعددی برای ذخیره آب ساخته شده و لوله‌های سفالی شکسته‌ای در این مجموعه یافت شده که نشانگر استفاده از شبکه آبرسانی و فاضلاب می‌باشد. بنای قیز قلعه کاملاً بر دشت ساوه مسلط بوده و دارای چهار برج دیده‌بانی در ضلع شمالی، غربی و شرقی است که از میانه صخره تا بالای آن با سنگ و ساروج کار شده‌است.
فصل سفر به قیز قلعه یا قلعه دختر
ممکن است روزی شما هم قصد سفر به روستای زیبای قیز قلعه را داشته باشید اما دقیقا ندانید که باید در چه فصلی به ساوه سفر کنید. در واقع چنین می توان گفت که بهترین فصل سفر به روستای قیز قلعه در اواخر تابستان، پاییز و یا اوایل بهار است. در چنین فصولی شما محو زیبایی طبیعت بکر این روستا خواهید شد و از چشم اندازهای بی نظیر آن لذت خواهید برد. علاوه بر تمامی موارد ذکر شده، اگر در فصل پاییز و برداشت میوه انار به این شهر سفر کنید مطمئن باشید که لذت مسافرت دو برابر خواهد شد.
آدرس قیز قلعه یا قلعه دختر ساوه
قلعه دختر در روستای قیز قلعه و روی رشته کوه هندس، در ۲۵ کیلومتری جنوب شهر ساوه و نرسیده به سد الغدیر قرار دارد. برای رفتن به قیزقلعه می‌توانید مسیر سد الغدیر را در پیش بگیرید و نرسیده به سد به سمت روستای آسیابک‌بند رفته و بعد از عبور از داخل این روستا به سمت روستای کوچک قیزقلعه بروید. در طی مسیر نیز شکوه این قلعه بر روی کوه قابل مشاهده است. از روستای آسیابک‌بند تا پای قلعه جاده خاکی است و بین این دو روستا رودخانه‌ای بسیار کم عمق جریان دارد که براحتی با ماشین هم می‌توانید از آن عبور کنید. از مسیر روستای سرخده نیز امکان دسترسی به این قلعه است که در این مسیر می‌توانید از دو پل متعلق به دوران صفوی دیدن کنید. در پای کوهی که این قلعه قرار دارد پله‌هایی تعبیه شده است اما بیشتر مسیر نیاز به کوهنوردی دارد و برای بالا رفتن از آن حتما کفش مناسب به پا داشته باشید.
گردآورنده:فرحان مرادی
آنچه دیگران میخوانند:
