تیتربرتر: از سال 88 تا کنون مردم ایران حسرت شنیدن صدا و دیدن روی خسرو آواز ایران را در تلویزیون ملی بر دل دارند، و اما روز گذشته، ۱۱ سال ممنوعالتصویری استاد شجریان در صداوسیما درحالی پایان پذیرفت که استاد در خواب ابدی فرو رفته است.
دلیل ممنوع التصویر شدن محمدرضا شجریان
محمدرضا شجریان در سال 1374 در نامه یی خطاب به علی لاریجانی رئیس وقت صدا و سیما خواستار پخش نشدن صدا و آهنگ های خود در رادیو و تلویزیون شده بود. او در آن نامه نوشته بود؛
«از این رسانه انواعی از موسیقی پخش می شود که فاقد کمترین ارزش هنری است.گاه مبتذل ترین قطعات موسیقی را که ما نام موسیقی خالطوری (موسیقی کافه های لاله زاری) بر آن می گذاریم، به عنوان آرم برنامه پخش می کنند. حتماً شما هم در تجربه چند ساله خود در صدا و سیما در یافته اید که آرم برنامه، پرچم و نشانه اصلی برنامه است و همیشه تلاش می شود تا زیبا ترین نوا برای آن انتخاب شود، شگفتم از این همه بد سلیقگی و بی ذوقی در درک موسیقی، آن هم در مهم ترین دستگاه فرهنگی کشور. ...
سازمان صدا و سیما موظف است برای پخش آثار هنرمندان از آنان کسب اجازه کند و حقوق مادی آنان را هم برای هر نوبت پخش آثارشان رعایت کند.»
در ادامه نامه آمده بود؛
«این روال جاری رادیو و تلویزیون در همه کشورهای متمدن جهان است. از این گذشته من نمی دانم صدا و سیما به چه حقی و بر اساس کدام مجوز روی آثار من تصویر می گذارد و آن را به نام ویدئو کلیپ پخش می کند؟ فرض کنید قانون رعایت حقوق مولفان و مصنفان وجود ندارد، و باز هم فرض کنید اگر وجود دارد، کسی به هر دلیل مایل نیست از طریق دستگاه قضایی احقاق حق کند. آیا شما شرعاً این مشکل را برای خود حل کرده اید؟ چگونه است که بدیهی ترین حقوق مالکیت حقوقی که مورد تاکید قوانین جاری کشور است زیر پا گذاشته می شود؟ در تحیرم که نادیده گرفتن حقوق هنرمند از سوی مهم ترین و وسیع ترین رسانه کشور نشانه چیست؟ مردم چه می گویند وقتی می بینند از صبح تا شام، این رسانه پیام های اخلاقی در رعایت حقوق دیگران پخش می کند، اما خود به آن عمل نمی کند؟،»
و پایان بخش نامه تاریخی شجریان چنین بود؛
«به صراحت اعلام می کنم که مایل نیستم صدای من از صدا و سیمایی پخش شود که بی اعتنا به حقوق هنرمندان است. قاطعانه از جنابعالی می خواهم دستور دهید هیچ اثری از من مطلقاً از رادیو و تلویزیون پخش نشود. چون در ماه مبارک رمضان هستیم، تنها به احترام این ماه مبارک و ادای دین به نیک سرشتی مردمی که در دامان آنها پرورش پیدا کرده ام، پخش «مناجات» و «ربنا» را اجازه می دهم.»
آغاز ممنوع صدا و تصویر شدن
پس از دهمین دورهٔ انتخابات ریاست جمهوری ایران، محمدرضا شجریان در نامهای به عزتالله ضرغامی از وی خواست تا از پخش آثار او در صدا و سیما خودداری کند. وی گفت:
«سرودهایی که خوانده بهویژه سرود ایران، ای سرای امید متعلق به سالهای ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸ بوده و هیچ ارتباطی با شرایط کنونی ندارد». وی اعلام کرد سازمان صدا و سیما هیچ نقشی در تهیه این آثار نداشته و به حکم قانون و شرع از این سازمان خواسته صدا و آثار او را در هیچیک از واحدهای رادیو و تلویزیون پخش نکند. البته همزمان در آن نامه، شجریان دعای «ربنا» و «مناجات افشاری» خود را به ملت ایران تقدیم و تأکید کرد حساب این دو اثر از بقیه آثارش جداست. اما پس از شکایت رسمی وی از صدا و سیما عدهای از مدیران صدا و سیما اعلام کردند دیگر حتی دعای ربنای ایشان را هم پخش نمیکنیم. محمدحسین صوفی، معاون صدای سازمان نیز اعلام کرد: «از این پس حتی در ماه رمضان صدای محمدرضا شجریان از شبکههای رادیویی پخش نمیشود». محمدرضا شجریان در گفتگو با بیبیسی گفت: «در شرایطی که مردم در بهت و حیرت هستند و به گفته آقای احمدینژاد، خس و خاشاک به حرکت درآمدهاند، صدای من در صدا و سیما جایی ندارد. صدای من صدای خس و خاشاک است و همیشه هم برای خس و خاشاک خواهد بود».
پس از این اتفاقات، پخش دعای ربنا نیز در صدا و سیما ممنوع شد.
مطالب مرتبط:
واکنش علی مطهری به کج سلیقگی صداوسیما
علی مطهری، نماینده تهران در مجلس دهم در حساب کاربری اش در توییتر نوشت: «رفتار صدا و سیما با مرحوم شجریان مبنی بر حذف آوازهای ایشان پس از انتقاد وی از نوع رفتار با معترضان در سال ۸۸ ناپسند بوده است. با یک هنرمند برجسته که روح لطیفی دارد و خدمات زیادی برای جمهوری اسلامی داشته نباید این گونه رفتار می شد.»
آخرین ربنای شجریان در صداوسیما
درحالی که محمدرضا شجریان در نامه خود به ضرغامی اعلام کرده بود که «ربنا» و «مناجات افشاری» خود را به ملت ایران تقدیم کرده و تأکید کرد حساب این دو اثر از بقیه آثارش جداست. ماه رمضان سال ۱۳۸۹ مرتضی میرباقری (معاونت وقت سیما) در نشستی که پیش از شروع ماه مبارک رمضان برگزار شد، اعلام کرد ربنای شجریان دیگر از تلویزیون پخش نمیشود.
بنابراین خبر آخرین باری که ربنای شجریان به صورت رسمی از تلویزیون پخش شد، به رمضان سال ۱۳۸۸ برمیگردد. شبکه دو سیما در تابستان سال ۸۸ برنامهای تحت عنوان «ماه من سلام» را روی آنتن برد که در این برنامه پیش از پخش اذان مغرب، ربنای محمدرضا شجریان پخش میشد.
این برنامه هر شب پیش از افطار با اجرای امیرحسین مدرس، شهرام شکیبا و داریوش کاردان از شبکه دو سیما روی آنتن میرفت. سیداسماعیل ابراهیمیان هم تهیهکننده این برنامه مناسبتی بود.
گردآورنده:فرحان مرادی
آنچه دیگران میخوانند:
آقای شجریان بزرگ مردی بود به وسعت دریا، که قدرش را نشناختن.
روحش شاد و قرین رحمت باد