تیتربرتر؛ بدن ما برای عملکرد طبیعی اش به سطح مشخصی از اکسیژن جهت گردش خون به سلول ها و بافت ها نیاز دارد. زمانیکه این سطح از اکسیژن به کمتر از مقدار معینی برسد، هیپوکسی ایجاد می شود و می تواند منجر به تنگی نفس در فرد شود. پزشک با اندازه گیری سطح اکسیژن خون (مقدار اکسیژنی که در عروق جریان دارند) به وجود هیپوکسی پی می برد.
کمبود اکسیژن چیست؟
اکسیژن خون را می توان با بررسی نمونه ای از خون یکی از عروق اندازه گیری کرد. سطح تقریبی اکسیژن بافت را با استفاده از پالس اکسیمتر نیز اندازه گیری می کنند، دستگاه کوچکی که به انگشت شما وصل میشود. اگرچه پالس اکسیمتر میزان اشباع اکسیژن در خون شما را اندازه گیری می کند، اما غالباً نتایج آن به منظور تخمین سطوح اکسیژن خون نیز استفاده می شود. رنج نرمال تعیین شده از روی دستگاه پالس اکسیمتر تحت غالب شرایط، از 90 تا 100 % می باشد. مقادیر کمتر از 90% سطوح کاهش یافته در نظر گرفته می شود.
نشانه های هشداردهنده سطوح کم اکسیژن خون که به نام هیپوکسمی شناخته می شود، اهمیت دارد. در ادامه با برخی از مهم‌ترین آنها بیشتر آشنا می شویم.
مطالب مرتبط:
نشانه های اصلی کمبود اکسیژن در بدن
رنگ آبی لب ها، لاله گوش ، بستر ناخن ها
این شرایط که به نام سیانوز شناخته می شود، نشانه ای از هیپوکسمی شدید است که نشان می دهد سلول های بدن به میزان کافی خون اکسیژن‌دار دریافت نمی کنند. سیانوز باید بسیار جدی گرفته شود و فرد مراقبت های پزشکی فوری دریافت کند.
احساس سوزش
اگر هیپوکسمی مشکلی طولانی مدت باشد، بدن ممکن است بیش از حد گلبول های قرمز تولید کرده و این شرایط موجب افزایش غلظت خون و محدود شدن توانایی آن برای عبور از رگ های خونی کوچک‌تر شود. این ممکن است موجب بروز علائم اضافه از جمله احساس سوزش در اندام های انتهایی مانند بینی و انگشتان، زنگ زدن در گوش و خارش شود.
سردرد
بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) با شرایطی به نام هیپوکسی مرتبط است که به واسطه کمبود اکسیژن در خون رخ می دهد. این شرایط بار کاری مضاعف بر قلب وارد می کند و موجب کندی عملکردهای بافتی می شود. همچنین، بیماری مزمن انسدادی ریه با هایپرکاپنی مرتبط است که به واسطه سطوح بیش از حد دی اکسید کربن در بدن رخ می دهد. سردردهای مرتبط با بیماری مزمن انسدادی ریه به واسطه کمبود اکسیژن در مغز در ترکیب با دی اکسید کربن بیش از حد شکل می گیرند. این سردردها بیشتر هنگام صبح پس از بیدار شدن از خواب به واسطه انباشت دی اکسید کربن در خون هنگام خواب رخ می دهند.
تنگی نفس
تنگی نفس یا دیس‌پنی یکی از شایع‌ترین علائم هیپوکسمی است. افزون بر کمبود نفس، تنگی نفس ممکن است شامل احساس تنگی در قفسه سینه، تنفس سریع یا احساس ناتوانی در دریافت اکسیژن کافی باشد. جمع شدن لب ها به حالت غنچه یا سوزش سوراخ های بینی هنگام تنفس نیز ممکن است رخ دهند.
تنفس سریع
تاکی‌پنه اصطلاح پزشکی است که به تنفس سریع و کم عمق اشاره دارد. کمبود اکسیژن یا دی اکسید کربن بیش از حد در بدن از دلایل شایع این شرایط است. همچنین، برخی مشکلات سلامت می توانند موجب آن شوند. تاکی‌پنه یک بیماری نیست اما علامتی از تلاش بدن برای اصلاح مشکلی دیگر است.
بی قراری
نشانه های اولیه هیپوکسی شامل اضطراب، سردرگمی و بی قراری می شوند. اگر هیپوکسی درمان نشود، کم فشاری خون رخ خواهد داد. با تشدید هیپوکسی، علائم حیاتی بیمار، تحمل فعالیت و سطح هوشیاری وی کاهش خواهند یافت.
سرگیجه، سبکی سر یا غش
احساس سرگیجه یا سبکی سر و/یا غش یک نشانه شایع است که بدن اکسیژن مورد نیاز خود را به میزان کافی دریافت نمی کند. همچنین، ممکن است احساس شناوری یا نیاز مکرر به خمیازه کشیدن رخ دهند.
افزایش فشار خون و ضربان سریع قلب
هیپوکسی حاد برخی مکانیسم های خودمختار، بیشتر در دستگاه قلبی‌عروقی مانند افزایش ضربان قلب در حالت استراحت، فشار خون و در دستگاه تنفسی مانند پرفشاری خون ریوی و تنفس سریع را فعال می کند.
مشکلات بینایی
علائم کمبود اکسیژن در چشم ها شامل تاری دید، سوزش، آبریزش بیش از حد و احساس خراشیدگی، شبیه به وجود شن می شوند. موارد خفیف به طور معمول به تورم در لایه اپیتلیال قرنیه و تاری دید موقت منجر می شوند.
عدم هماهنگی و سردرگمی
علائم هیپوکسی خفیف شامل کم توجهی، قضاوت ضعیف، افت حافظه، و کاهش در هماهنگی حرکتی می شوند. سلول های مغزی به شدت نسبت به کمبود اکسیژن حساس هستند و طی پنج دقیقه پس از قطع اکسیژن مرگ آنها آغاز می شود.
راه های اصلی درمان کمبود اکسیژن
برای درمان هیپوکسی نیاز به مراجعه به بیمارستان و سنجش سطح اکسیژن خون است. و درمان فقط تحت نظر پزشک ریه و صلاحدید وی امکان پذیر است.
مساله‌ی اساسی در درمان هیپوکسی رسیدن اکسیژن بیشتر به بدن است. برای درمان، شما اکسیژن مورد نیاز را از طریق کانولای بینی یا از طریق یک ماسک که بینی و دهان شما را می‌پوشاند دریافت می‌کنید. در اکثر موارد این کارها برای رساندن سطح اکسیژن به حالت طبیعی کافی است.
یک اسپری استنشاقی یا داروی آسم ممکن است تنفس را آسان تر کند. اگر انجام این کارها کمک کننده نیست، پزشک ممکن است داروی وریدی (IV) به شما تزریق کند. ممکن است برای کوتاه مدت داروهای استروئیدی برای کاهش التهاب در ریه‌ها و یا آنتی بیوتیک برای درمان عفونت زمینه‌ای نیاز داشته باشید.
هنگامی که زندگی شما در معرض خطر است و این درمان‌ها دیگر جوابگو نیستند، ممکن است به تنفس مکانیکال (استفاده از یک دستگاه برای کمک به تنفس) نیاز داشته باشید.
بهترین راه پیشگیری از هیپوکسی کنترل روزانه‌ی آسم است. برنامه ی درمان آسم خود را جدی بگیرید. داروی خود را برای جلوگیری از عود و تشدید حملات آسم به موقع استفاده کنید و در صورت نیاز از اسپری استنشاقی استفاده کنید. تغذیه‌ی مناسب و تحرک کافی داشته باشید. آگاهی از محرک‌های آسم خود و برای اجتناب از آن راه‌هایی را پیدا کنید.
با پزشک خود برای پیدا کردن یک طرح عملی برای حملات آسم، مشورت کنید بنابراین شما می‌دانید هنگامی که مشکل تنفسی دارید چه باید بکنید.
آنچه دیگران می خوانند:
نویسنده: علی اکبر رضایی
