به گزارش تیتربرتر: پس از ماه های خوش بورس، طی ماه گذشته سقوط بازار بورس ضربه بزرگی به سهامداران وارد کرد زد و باعث شد تا بسیاری از تازه واردان این بازار از ورود خود پشیمان شده و سرمایه خود را از بازار سرمایه خارج کنند اما دلیل این سقوط عظیم پس از رشد بی سابقه چیست و به چه علت بورس درحال ریزش است؟
ریزش ادامه دار بازار بورس
در پایان معاملات امروز بازار سهام، شاخص کل بورس تهران با افتی 53 هزار واحد (3.2) درصدی و قرار گرفتن در کانال یک میلیون و 600 هزار واحدی به کار خود پایان داد. این در حالی بود که شاخص کل هم‌وزن نیز افتی 1.9 درصدی را به ثبت رساند.
در جریان معاملات امروز بیش از 974 هزار معامله در بورس انجام شد که طی آن بیش از 10 میلیارد سهم با ارزشی بالغ بر 13 هزار میلیارد تومان دادوستد شد. سه نماد فارس، شستا و فولاد بیشترین تاثیر منفی را بر شاخص کل بورس داشتند. در معاملات فرابورس نیز شاخص افتی 568 واحدی را تجربه کرد که سه نماد میدکو، مارون و کگهر تاثیرگذارترین نمادها در این افت بودند. ارزش معاملات امروز فرابورس نیز 2 هزار و 365 میلیارد تومان به ثبت رسید.
دلایل ریزش های اخیر بورس چیست؟
از آنجا که در اوضاع اقتصادی فعلی جامعه، با وجود تحریم‌های سنگین برخی از موانع موجود برای سرمایه‌گذاری در دیگر بازار‌های موازی سبب رکود در این بازار‌ها شد، این موضوع در کنار رشد قیمت دلار زمینه رونق شاخص بورس را فراهم کرد.
در کنار آن تاکید دولت به مردم برای سرمایه‌گذاری در بورس و حمایت از این بازار، توانست اعتماد مردم را برای ورود سرمایه‌های خود به بازار فراهم کند که این اتفاق عاملی در افزایش ورود نقدینگی به این بازار و هجوم افراد به کارگزاری‌ها برای دریافت کد‌های جدید معاملاتی شد.
اما این مسئله، خود معضلی در این بازار به وجود آورد که تعداد زیادی غیرمتخصصان این رشته وارد بازاری شدند که گاهی متخصصان امر را هم با زانو در می‌آورد، چه برسد به آن‌ها که به صورت هیجانی وارد شده و تمام سرمایه زندگی خود را وارد بازار می‌کنند.
کرشمه ترابیان، مدیرعامل سابق بورس استان فارس با یادآوری اینکه در یکی دو هفته گذشته به خاطر شتابزدگی در اعلام بعضی تصمیم‌گیری‌های دولت، بازار مقداری به هم ریخته و آشفته بود گفت: اگر دولت صبر می‌کرد و تصمیمات را وقتی پخته و چکش‌کاری شده می‌شد، به مردم اعلام می‌کرد، این سردرگمی برای مردم به وجود نمی‌آمد.
ترابیان دلیل دیگر آشفتگی‌های اخیر در بازار بورس ایران را مسئله ابطال صندوق‌های ETF اعلام کرد که قرار بود تا آخر مرداد انجام شود که بعد گفته شد صندوق‌های ETF پالایشی داده نمی‌شود و سهام پالایشی به صورت بلوکی عرضه می‌شود و در همان روز، مجددا وزارت نفت اعلام کرد که به صورت pdf داده می‌شود، اما در هفته دولت این کار انجام می‌شود؛ این کار، به اعتماد سهامداران خدشه وارد کرد.
به گفته مدیرعامل بورس فارس دلیل دیگر آشفتگی‌های اخیر، آزاد شدن سهام عدالت که برای فروش بود که این کار سبب شد فشار عرضه و فروشنده‌ها زیاد شود.
وی با بیان اینکه، چون مردم آگاهی کافی نداشتند، تعداد زیادی سهام را در کمترین قیمت فروختند، تصریح کرد: کسی که وارد این بازار می‌شود دو نکته را باید خوب بداند: اول اینکه آموزش دیده باشد و دیگر اینکه صبر داشته باشد، یعنی هیجانی عمل نکند.
ترابیان معتقد است که هیجانی عمل کردن، هم به خود فرد ضرر می‌زند و هم به تمام سهامداران که در بورس هستند. سهامدارانی که به صورت مبتدی و بدون هیچ دانش و اطلاعات کافی وارد شدند، نمی‌دانند که اگر سهام را چند روز بیشتر نگه دارند، چند میلیون بیشتر می‌توانند آن را بفروشند.
مدیرعامل سابق بورس فارس گفت: من فکر می‌کنم که مشکل اصلی ما در آموزش است؛ اما نمی‌توان منکر ناهماهنگی در کابینه و بحث میان وزارت اقتصاد و نفت و عمل شتاب‌زده آنان شد.
وی ادامه داد: اگر از بازار حمایت شود به زودی روند به حالت عادی درمی‌آید، اما نباید انتظار آن رشد روزانه ۵ درصدی را داشته باشیم؛ چند ماه گذشته، یک دوره طلایی بود که گذشت شاید اگر این دوره نبود، بهتر بود چراکه مردم به ۵ درصد مثبت روزانه عادت نمی‌کردند و بسیاری جذب این بازار نمی‌شدند؛ اما با شرایط پیش آمده، این عده از افرادی که بدون آگاهی کافی و هیجانی وارد این بازار شده بودند، اگرچه متاسفانه با ضرر، اما از بازار خارج می‌شوند و امیدواریم در آینده بازار حرفه‌ای‌تر شود.
ترابیان با بیان اینکه اگر این روند ادامه داشته باشد، ممکن است بازار متعادل و روند مثبت را طی کنند، به روند معمول بازار بورس در دنیا اشاره کرد که در طول هفته و ماه، هم سیر نزولی دارد و هم سیر صعودی، گفت: نتیجه این برآیند برای بازار بورس ایران در آینده مثبت است.
مطالب مرتبط:
باید دید بلند مدت به بورس داشت
جعفر قادری، نماینده مردم شیراز و زرقان در مجلس شورای اسلامی هم پیش از این با تأئید موارد مطرح شده در مورد سقوط شاخص بورس در روز‌های گذشته گفت: یک سری فراز و فرود‌ها در بورس طبیعی است یعنی اینکه نباید انتظار داشته باشیم که شاخص بورس همیشه مثبت باشد و افراد نباید به بورس یک نگاه کوتاه مدت و میان مدت داشته باشند بلکه باید نگاه بلند مدت به این بازار سرمایه داشته باشند.
وی تأکید کرد: کسانی که به بورس به عنوان یک سرمایه‌گذاری کوتاه مدت نگاه می‌کنند طبعا با این فراز و فرود‌ها به مشکل برمی‌خورند، چون به هر حال بورس این ویژگی را دارد که ممکن است سهامداران را یک دفعه به مبالغ کلانی برساند و ممکن است که یک شبه یک عده را به زمین بزند.
این اقتصاددان در مورد علت ریزش ارزش سهام هم گفت: دولت فضایی را ایجاد کرد که می‌خواهیم گشایش اقتصادی ایجاد کنیم و همین موضوع سبب شد که برخی افراد شروع به فروش سهام خود کنند و در کنارش یک سری اتفاق دیگر افتاد از یک طرف سهام عدالت آزاد شد و از طرف دیگر لایحه دولت برای افزایش سرمایه شرکت‌های بورسی مطرح شد.
قادری با انتقاد از کند بودن سیستم اداری برای عرضه سهام شرکت‌های دولتی در بورس، عنوان کرد: همان روز‌هایی که تمام سرمایه‌ها در بورس سرازیر می‌شد ما در مصاحبه‌ها فشار می‌آوردیم به دولت که عرضه ر اضافه کند، بخشی از سهام شرکت‌های وابسته به دولت را در بورس عرضه کند و از این طریق اجازه ندهد که حباب قیمتی شکل بگیرد، اما متاسفانه سیستم اداری برای این کار کند عمل کرد.
انگشت اتهام به سمت دولت
فراز و فرود در ذات بازار‌های مالی است. در برخی شرایط خاص به دلیل اتفاقات مهم غیرقابل پیش بینی و نبود اطمینان، این افت و خیز‌ها تبدیل به رشد یا اصلاح می‌شود و در صورت غلبه هیجان و رفتار‌های غیرحرفه‌ای شاهد ریزشهای سنگین یا صعود‌های افسارگسیخته (شرایط به اصطلاح «خرسی» یا «گاوی») هستیم.
در مورد سوم پدیده گلوله برفی نقش به سزایی در ایجاد تلاطمات دارد. مثلا در ماه‌های اخیر رشد بازار بیش از هر چیزی متاثر از این پدیده بوده است. جایی که با هر رشد بازار، افراد بیشتری به رشد بیشتر و ادامه دار بورس امیدوار می‌شدند و سرمایه‌های خود را وارد بازار می‌کردند؛ بنابراین با ورود پول‌های جدید، حجم تقاضا هر روز بیشتر و بیشتر می‌شد تا کار صعود قیمت‌ها و شاخص‌ها راحت شود.
دقیقا شبیه یک گلوله برفی که هرچه بیشتر در مسیر خود می‌غلتد، برف بیشتری را با خود همراه می‌کند و جلوگیری از حرکت آن سخت‌تر می‌شود. اکنون همین اتفاق در مسیر نزولی رخ داده است. دولت با اقدامات نابه هنگام و تاخیر در تصمیم گیری‌های مهم، گلوله برفی را به حرکت درآورده و اکنون جلوگیری از آن کار آسانی نیست.
تاثیر اخبار خارج بازار بر بورس
مهم‌ترین اشتباه دولت آن بود که از ابتدای سال گذشته با پیشگیری از برنامه‌های اصلاحی رئیس قبلی سازمان بورس، صرفا بر طبل حمایت از بورس کوبید.
سرمایه‌های بسیاری وارد بازار شد و دولتی‌ها تا توانستند با این رشد بازار عکس یادگاری گرفتند. رشدی که در ایجاد آن نقش داشتند، اما بازیگر اصلی، پول‌های تزریقی به بازار در مقاطع مختلف، مخصوصا بعد از عرضه شستا در فروردین امسال بود. اکثر تحلیل گران و ناظران بازار اذعان دارند که محرک اصلی بورس از فروردین امسال به بعد هجوم نقدینگی بوده است. البته اهالی بورس می‌دانند که هر روند صعودی با افت‌هایی همراه است و این روند‌ها را بار‌ها در خود هضم کرده است.
نیمه دوم سال ۹۷ افتی شبیه همین روز‌ها (بیش از ۲۰ درصد) طی چند ماه رخ داد و بعد بازار خود را ترمیم کرد. چنین اتفاقاتی در سال ۹۸ و ابتدای امسال هم رخ داد و هضم شد. گلوله برفی عرضه‌ها در نیمه دوم اردیبهشت و ابتدای خرداد هم به وضوح وجود داشت، اما بدون دخالت خاصی، بعد از جذاب شدن قیمت نماد‌های بنیادین، ترمیم شد و بازار به مدار رشد بازگشت. اما اظهارات و رفتار‌ها و مداخلات مکرر دولت و تلاش برای گنجاندن رشد بورس در کارنامه عملکردی خود، به مرور دو اتفاق غیرطبیعی را رقم زد که آثار آن اکنون روشن شده است: ۱- شرطی شدن بورس به اخبار خارج از بازار و اقدامات دولت ۲- حضور سرمایه‌های جدید از سوی عامه مردم در بورس که به اتکای حمایت دولت از آن، با خیال راحت راهی این بازار شدند و البته باعث نفوذ شدید بورس در جامعه شد که طبیعتا ملاحظات و حساسیت‌ها و همچنین رفتار‌های هیجانی را افزایش می‌دهد. البته نباید از نقش تشویقی افراطی و یک سویه صدا و سیما هم در این مسیر چشم پوشی کرد.
گفتیم که مشابه این اتفاقات و صعود و نزول‌ها در بورس بوده و هست. گاهی که لازم شده، سازمان بورس با ابزار‌های خود قدرت خرید و فروش را تنظیم کرده است تا از تداوم رفتار‌های هیجانی پیشگیری کند. اما در چند ماه اخیر به جز شرطی شدن بازار به اخبار خارج بازار و حضور سرمایه‌های ترسو و آموزش ندیده به خاطر تبلیغات بیش از حد شرایطی را فراهم کرده که نیاز به مداخلات شدید ایجاد کرده است.
ابتدا دولت برای کنترل روند صعودی اقداماتی برای عرضه‌های حقوقی و دولتی انجام داد که موثر بود، اما تداوم آن بدون توجه به جو بازار بر ترس‌ها افزود. نقطه آغاز سقوط گلوله برفی هم ناهماهنگی دو وزارتخانه در عرضه دارادوم بود. مشکل بعدی اقدامات عجیب دولت در اعطای رانت سنگین بیش از یک میلیارد دلاری به پالایشگاه‌ها برای پیشگیری از ریزش بورس است. این اقدام هم چیزی جز شرطی شدن مجدد بازار به حمایت دولت به بار نخواهد آورد. اگرچه پیشگیری از تداوم وضعیت فعلی به خاطر درگیری بخش بزرگی از جامعه با بورس ضروری است، اما این کار باید به صورت تدریجی و با رفتار‌ها و ابزار‌های متعارف و بدون سر و صدا و ایجاد حساسیت رخ دهد.
معمولا اثر این اقدامات در مواجهه با گلوله برفی صعودی یا نزولی با تاخیر خود را نشان می‌دهد؛ بنابراین لازم نیست دولت اقدامات مخرب خارج از سازمان بورس مثل فرستادن رئیس دفتر رئیس جمهور به صدا و سیما در نقش تحلیل گر تکنیکال و اعطای رانت به برخی شرکت‌ها را ادامه دهد، بلکه لازم است اجازه دهد بازار بعد از افت و جذاب شدن قیمت به مسیر طبیعی بازگردد. اگر بازار با اقدامات غیرطبیعی و خارج بازار به تعادل بازگردد، این دخالت‌ها همیشه لازم خواهد بود! نکته مهم دیگر این است که دولت برآوردی از آثار رفتار‌ها و اظهاراتش بر انتظارات و رفتار بازیگران ندارد. وقتی در یک روز رئیس جمهور و سخنگو و وزیر از بورس حمایت می‌کنند و صدا و سیما هم به تفصیل پوشش می‌دهد، آثاری کوتاه و بلندمدت بر ذهن و تصمیم بازیگران دارد که معلوم نیست چه زمانی چه اثری داشته باشد.
علاوه بر آن باید توجه شود که دولت بازار را نمی‌شناسد و عمدتا اقداماتش را با تعجیل و تاخیر‌های ناموزن انجام می‌دهد. گاهی نتایج اقدامات دولت برای توقف رشد هیجانی در دوره افت بازار اثر و ریزش را تشدید می‌کند و گاهی به دلیل همین تاخیر‌های ذاتی دولت، نتایج حمایتی آثار خود را در دوره صعود نشان می‌دهد. کافی است عرضه‌های شرکت پالایش و پخش در شرکت‌های پالایشی را رصد کنید که تا ۲۰ مرداد ادامه یافت و آثار آن هنوز در بازار وجود دارد.
حال این که آثار حمایت‌ها و رانت‌های اعطایی فعلی کی نمایان شود و با بازار چه کند، باید منتظر بود و دید! کاش زودتر مداخله عیان و پرسر و صدا در بازار تمام شود تا بورس طبق روال خود به تعادل بازگردد. بهترین اقدام دولت متوقف کردن اشتباهات چند ماه اخیرش در قبال بورس است.
گردآورنده:فرحان مرادی
آنچه دیگران میخوانند:
