به گزارش تیتربرتر؛ توزیع کوپن متعلق به شرایط خاص اقتصادی است؛ شرایطی که عادی نبوده و مردم نمیتوانند با قیمت مناسب به کالاهای اسای دسترسی آسان داشته باشند.
کالاهای اساسی معمولاً شامل کالاهایی میشود که بقای افراد و خانوادهها و همچنین بقای کل جامعه به آن بستگی دارد. مردم عادی و آسیبپذیر شاید بتوانند بدون تلویزیون و خودرو زنده بمانند اما بدون آب و نان و غذا خیلی دوام نمیآورند. اهمیت توزیع مناسب و به موقع کالاهای اساسی در شرایط خاص و بحرانی دخالت دولت را موجه میسازد. دولت چارهای ندارد جز اینکه برای جلوگیری از تشدید بحران و حفظ کیان جامعه حداقلهای ضروری برای بقای افراد را فراهم سازد.
کسری بودجه، کمبود کالاهای اساسی و فشار بالای نقدینگی در سال 99 و آسیب های اقتصادی کرونا باعث شده است که نرخ تورم به میزان قابل توجهی بالا برود و معیشت مردم متأثر از آنها دچار چالش شود و باری دیگر بازگشت به اقتصاد کوپنی در دست بررسی قرار گیرد.
تاریخچه توزیع کوپن
برای بررسی جامع و دقیق اقتصاد کوپنی و توزیع کالاهای اساسی لازم است که نگاهی به تاریخچه پیدایش کوپن و مشکلات و محسنات آن بندازیم.
توزیع کوپن به سال 1359 و بعد از شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران باز میگردد. در این سال هیأت وزیران در جلسه مورخ پنجم مهر 1359 تشکیل ستاد بسیج اقتصادی کشور تصویب شد. این ستاد مرکب از وزرای وزارتخانههای نفت، صنایع و معادن، کار و امور اجتماعی، کشاورزی، کشور، نیرو، امور اقتصادی و دارایی، بازرگانی، دفاع، سازمان برنامه و بودجه و رئیس کل بانک مرکزی ایران یا نمایندگان تامالاختیار آنان به ریاست نخستوزیر بود. البته وظیفه ستاد بسیج اقتصادی رسیدگی به اقتصاد کشور در شرایط خاص و تصمیم گیریهای لازم در این مورد و از جمله ایجاد کوپن بود.
کوپن در حدود 13 مرحله بین مردم توزیع شد و در واقع تا زمان هدفمند کردن یارانهها دوام آورد. اما در طی مسیر سی ساله خود برخی کالاها از دایره ساز وکار توزیع کوپنی خارج شدند. برای مثال گوشت قرمز از سال 1378 به بعد دیگر به صورت کالابرگی توزیع نشد. از سال 85 به بعد همه کالاها بجز سه کالای روغن، قند و شکر و برنج از نظام کالابرگی حذف شدند. در مرحله سیزدهم، کوپن با آمدن یارانهها در سال 1389 از اقتصاد ایران خارج شد.
دلایل لزوم بازگشت کوپن به اقتصاد کشور
عضومجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به لزوم بازگشت کوپن به اقتصاد کشور گفت: به دلیل سیاست های ارزی نادرست دولت، مردم آبگوشت که هیچ، حتی نمی توانند اشکنه بخورند.
احمد توکلی در مصاحبه با رادیو در پاسخ به این سوال که با بازگشت کوپن به اقتصاد موافق است یا خیر، اظهار کرد: اگر کوپن به معنای کالابرگ باشد، باید گفت امروز کنترل آن آسان تر و تقلب در این زمینه، کمتر است.
وی افزود: وقتی بحث کمک به مردم در میان می آید، اگر دولت مقید باشد کالاهایی خاص مورد مصرف مردم قرار گیرد، کمک نقدی صورت نمی گیرد.
توکلی با ذکر مثالی ادامه داد: در امریکا که زودتر از سایر کشورها این کار را آغاز کرد، کوپن را به غذا اختصاص می دادند و مردم تنها قادر بودند غذایی خاص را تهیه کنند و امروز در شرایط کرونایی این کوپن ها عرضه می شود.
وی ضرورت کوپنی شدن کالاهای اساسی در دوران جنگ را به دلیل مشکل در تامین مایحتاج مردم دانست و در پاسخ به این بحث که کوپنی شدن دور از شأن ملت ایران است گفت: این در شأن ملت ایران نیست که 11 میلیون نفر حاشیه نشین داشته باشیم؟ به ملت ایران می آید گرسنه باشند و نتوانند یک کیلو گوشت بخرند؟
توکلی گفت: به دلیل سیاست های ارزی نادرست دولت، همه قیمت ها با افزایش ارز، بالا کشیده می شود و بدلیل عدم حضور دولت، تمام بنگاه های اقتصادی در نقش قیمت گذار وارد عمل می شوند و در این شرایط مردم آبگوشت که هیچ، حتی نمی توانند اشکنه بخورند.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه چنین معضلاتی بدتر از کوپن است، افزود: امروز باید به این مسائل فکر کنیم. بدلیل قیمت بالای ارز، تمام مردم تحت تاثیر قرار گرفته اند. امروز هیچ چیز بدتر از نابود شدن ارزش پول ملی و سست شدن پایه های اقتصاد نیست.
توکلی اضافه کرد: جنگ اقتصادی امروز شدید تر و گرفتاری ما بیشتر از قبل است. بله درست می فرمایند. کوپن شاید ایجاد رانت کند اما دولت هر وقت در کاری دخالت کند، حاشیه ای ایجاد شده که افراد از آن استفاده می کنند.
وی خاطرنشان کرد: کوپن امروز هوشمند است و لذا تخلف در آن بسیار سخت تر است. کارت ها شارژ می شود و مردم به راحتی می توانند مثلا یک کیلو گوشت بخرند.
توکلی افزود: آقای روحانی می گفت من از کوپن بدم می آید. خب معلوم است که چنین می گویید چون شما مشکلی ندارید. بنده هم مشکلی ندارم. ولی مردم مشکل دارند. اگر ما به آن ها غذا نرسانیم، در آینده دچار معضل کودکان ضعیف خواهیم بود.
وی اضافه کرد: ما به آقای روحانی گفتیم از طریق گردش مالی افراد، کسانی که مستحق یارانه هستند را شناسایی کنید اما جواب گرفتیم که این سرک کشیدن در حیاط خلوت مردم است. حال باید پرسید چطور اروپا برای اهداف مالیاتی و یارانه ای دو سال یکبار جلسه برگزار کرده و همه کشورها جمع شده و مبادله اطلاعات می کنند؟!
طرح مجلس برای بازگشت کوپن
عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس گفت: بستر توزیع کالاهای اساسی با کالابرگ، کارت الکترونیکی و یا سایر روشهای مشابه در کشور فراهم میشود.
جبار کوچکینژاد با بیان اینکه قشرهای مختلف مردم با مشکلات اقتصادی و معیشتی روبهرو بوده و تنگناهای زیادی را متحمل شدهاند، اظهار داشت: بستر توزیع کالاهای اساسی به وسیله کالابرگ، کارت الکترونیکی و یا سایر روشهای مشابه در کشور فراهم میشود.
عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس نحوه توزیع کالاهای اساسی در کشور را مورد انتقاد قرار داد و با تأکید بر اینکه به علت ضعفهای موجود این روند به خوبی اجرایی نشده است، عنوان کرد: با توجه به مشکلاتی که در این حوزه وجود داشت مجلس برای رفع نقاط ضعف تمهیداتی را اتخاذ میکند.
کوچکینژاد حمایت مؤثر از مردم و اقشار مختلف جامعه توسط دولت را خواستار شد و با بیان اینکه کالاهای اساسی مورد نیاز خانوارها باید با قیمت مناسب به دست آنها برسد، تصریح کرد: در همین راستا قصد داریم طرحی را در مجلس تدوین کنیم که با استفاده از آن نحوه توزیع کالاهای اساسی بین مردم تغییر پیدا کند.
گردآورنده: مریم رستمی