به گزارش تیتربرتر؛ صنعت خودرو‌سازی در ایران پس از نفت،  گاز و پتروشیمی بزرگ‌ترین صنعت به شمار می‌رود و درصدی از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده که در حال حاضر از مشکلات عدیده ای رنج می‌برد.

این صنعت به خصوص پس از اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا و خروج شرکت‌های خارجی مانند "پژو، رنو، مزدا و هیوندای " از کشور با مشکلات متعددی مانند قیمت بالا، تولید کم، کیفیت کاهنده و فقدان توسعه مدل ها روبرو شده است.

ارزیابی عملکرد صنعت خودرو در ایران

امیرحسین کاکایی کارشناس صنعت خودرو به در خصوص ارزیابی عملکرد این صنعت در حال حاضر، در گفتگو با تیتربرتر عنوان کرد: ارزیابی شامل بررسی عملکرد در طول یک مقطع زمانی خاص است. در بحث عملکرد هم چندین بخش مد نظر است. به این معنی که آیا عملکرد مدیران مورد بررسی قرار می‌گیرد، آیا عملکرد کل صنعت یا به طور خاص تنها عملکرد دو خودرو ساز و یا ارزیابی عملکرد دولت در سیاست‌گذاری ها مد نظر است. در حالت سوم ارزیابی انجام نمی‌گیرد تنها بررسی وضعیت موجود، مورد نظر است.

در این بخش به بررسی و درک وضعیت موجود و سپس ارزیابی می‌پردازیم؛ وضعیت موجود صنعت به هر دلیلی در یک حالت بحرانی و دوراهی بزرگ، بین سقوط آزاد و جهش بزرگ قرار دارد. از یک طرف دیگر اقداماتی که برای مقابله با تحریم انجام شده و در زمینه داخلی سازی کار شده، شبکه قطعه سازی با کمک و همراهی برخی شرکت‌های دانش‌بنیان تقویت شدند. شرکت های خوردوساز بزرگ از داخلی سازی فناور‌محور حمایت کردند و بطور کلی اقدامات موثری صورت گرفته است که در حال حاضر آمادگی دارند تا با سرمایه‌گذاری‌های تکمیلی، ظرفیت‌هایی که در دو سال اخیر به دلیل وجود تحریم‌ها به شدت افت کرده بود، جهش دهند. در این مرحله نیاز به سرمایه‌گذاری است.

وی افزود: در صنایعی همانند صنعت خودرو سازی، تنها با نمونه سازی نمی‌توان ادعای توانمند بودن داشت. باید روزانه دست کم هزار دستگاه تولید شود و این مهم زمانی میسر است که با سرمایه‌گذاری همراه باشد تا خطوط تولید تکمیل شده و آمادگی تولید را داشته باشند.

تشدید زیان‌دهی خودروسازان با قیمت گذاری

نکته دوم این‌که؛ خودرو سازان به دلایل متعدد و به طور اخص با " قیمت‌گذاری غلطی" که در دو سال اخیر اتفاق افتاد، با مبلغ هنگفتی بالغ بر ۴۰ هزار میلیارد تومان زیان و بیش از ۶۰ هزار میلیارد تومان بدهی مواجه شدند. و با قیمتگذاری که مجددا صورت گرفت، زیان دهی همچنان ادامه دارد. و از طرفی اعتبار موجود به صفر رسید. به عنوان مثال؛ اخیرا بنا بر این شد که بانک ها با مجوز دولت ۵ هزار میلیارد تومان ارز در اختیار خودروسازان قرار دهند که تا کنون تنها  مبلغ ۱۸۰۰ میلیارد تومان در اختیار خودروسازان قرار گرفته است. و در این زمان با مشکل ارزی هم مواجه شدند. به این معنی که ارز نیز موجود نبوده است.

کاکایی در ادامه با طرح این مطلب که چرا با وجود داخلی سازی که مطرح شد همچنان بحران وجود دارد، اذعان داشت: در بهترین شرایط داخلی سازی، برخی مواد اولیه و قطعات، از خارج از کشور وارد می شود و امکان تهیه تمام مواد و قطعات در داخل کشور وجود ندارد. و مشکل بعدی این است که حتی ارز نیز برای تهیه مواد اولیه وجود ندارد که در این بخش هزینه شود و طبعا با معضلاتی مواجه شدند.

لذا علیرغم تمام اقداماتی که انجام شده و با وجود بازار خوبی که به ظاهر وجود دارد که تقاضا در بهترین حالت وجود دارد و با وجود قیمت بالا در این بخش، شاهد یک سقوط در این صنعت خواهیم بود. زیرا خودرو ساز دچار زیان دهی بالا و توان پایین است که ادامه این روند با تشدید زیان‌دهی همراه خواهد بود.

راهکار جبران زیان های خودروسازان

کاکایی افزود: صنعت خودرو‌سازی تنها شامل دو خودرو ساز اصلی نیست، بلکه شامل شبکه بزرگی از شرکت‌های قطعه ساز و ۲۸ خودرو ساز دیگر نیز وجود دارند که به حالت تعطیل درآمده و یا در شرف تعطیلی هستند.مشکل عمده این است قطعه سازان عمدتا شرکت‌های خصوصی هستند و بخش خصوصی حاضر به سرمایه‌گذاری در یک مسیر زیان‌ده نیست.

وی اشاره کرد: عکس فوری از وضعیت کنونی خودرو‌سازی اشاره به پارادوکس و متناقض نمایی دارد. از یک طرف به ظاهر، آماده جهش و از طرف دیگر علاوه بر تلاش مدیران، سرمایه‌گذاران، کارآفرینان و به‌طور کلی تمامی عوامل، آماده سقوط آزاد است.

حتی در بورس به ظاهر سهام این بخش در حالت بسیار خوبی نمایش داده شده است و سرمایه‌گذار تنها جهش را ارزیابی کرده و لبه دیگر آن یعنی سقوط آزاد و زیان احتمالی را مد نظر قرار نداده است. سال گذشته برخی شرکت‌های مشابه از طریق تجدید ارزیابی، مرز ورشکستگی را گذرانده و نجات یافتند و سوال این است که؛ اکنون برای جبران زیان های موجود چه چاره ای می اندیشند!

جبران رقم هایی در حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان دور از ذهن است. در حالی‌ که یارانه نقدی کشور مبلغی در حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان است،  این رقم در وضعیت کنونی با مشکل بی پولی موجود و در زمانی‌که فروش نفت به حداقل رسیده نمی‌توان امید به حمایت دولت داشت. پس باید مسیر درستی را طی کرد برای تنفس دوباره صنعت خودرو که در شرایط کنونی با رویاپردازی مسئولین و عدم مواجهه با واقعیت این مهم میسر نیست.

کاکایی در ادامه به این نکته اشاره کرد که؛ در هر خودرو که تولید می‌شود برای خودروساز، زیان به همراه دارد. فرض اشتباهی که دولتمردان دارند این است که خودروسازی همواره با سود چشمگیر همراه است و اگر بخش خصوصی به این صنعت ورود پیدا کند قیمت تمام شده خودرو به حداقل می‌رسد. در حالیکه این فرض اشتباه است و تنها راه نجات از این بحران، قیمت گذاری واقع‌گرایانه است.

تأثیر فروش فوق العاده خودرو بر بازار و کنترل قیمت ها

کاکایی در پاسخ به این سوال آیا فروش فوق العاده خودرو تاثیری بر بازار و کنترل قیمت ها دارد یا خیر؟ اذعان داشت: قرعه کشی که اخیرا اتفاق افتاد بر این اساس است که در حدود ۲۵۰۰۰ واحد است که در مقابل تولید کل که بالغ بر یک میلیون دستگاه است رقمی در حدود ۲/۵ درصد را شامل می‌شود. بنا بر این است که تا پایان سال حداکثر صد هزار دستگاه پیش فردش خواهد شد زیرا مابقی طبق تعهدات قبلی پیش فروش شده است که ده درصد را شامل می‌شود. در بررسی آماری این کار هیچ گونه تاثیر معناداری ندارد.

نکته مهم این است که در یکی دو سال اخیر، به تدریج روش‌های فروش عادلانه محورتر شده و احتمال تقلب به شدت کاهش یافته است. در روش جدیدی که به کار گرفته شده و نام قرعه کشی به میان آمده سبب شده تا افراد بسیاری  ثبت نام کرده و این تفکر برای افراد ایجاد شده است که سهم یا رانت بزرگی در اختیار مردم قرار می‌گیرد که همگی می‌توانند شانس خود را امتحان کنند که این روش تبدیل به یک لاتاری ملی شده است و عملا تاثیر قابل توجهی ندارد تنها تاثیر مثبت این روش متوجه بخش فروش است که عدالت به شکل مناسبی رعایت می‌شود‌. هر چند به طور موقت امکان تاثیرگذاری مثبت روانی در بازار را دارد و از هیجانات کاسته خواهد شد.

اصل ماجرا که کاهش ظرفیت تولید و قیمت‌گذاری ناصحیح همچنان دارد که اگر این دو مهم مرتفع نشود همچنان شاهد رکود در این بخش خواهیم بود.

وی در پاسخ به این سوال که قرعه کشی اخیر و پیش فروش خودرو بر قیمت ها اثرگذار خواهد بود یا خیر افزود: واقعیت این است که اختلاف تولید و مصرف بسیار فاحش است به این معنی که تولید خودرو تامین کننده تقریبی نیمی از نیاز کشور است. پس این موضوع بر قیمت تاثیر چندانی نخواهد داشت. مطلب اساسی این است که قیمت هر کالا متناسب با ارزش ریال است. زمانیکه نرخ ارز و دلار افزایش پیدا می‌کند به تبع آن قیمت مسکوکات و طلا نیز افزایش می‌یابد و  ناخودآگاه و به مرور بر قیمت خودرو نیز اثرگذار است.

در حال حاضر که قیمت خودرو به یک ثبات نسبی رسیده تنها به این سبب است که نرخ  ارز کنترل شده است. با هیجانی شدن قیمت ارز، قیمت خودرو نیز دچار هیجانات و نوسانات فزاینده ای شد.

بحث بازار ارز نیست بلکه نکته مهم ارزش پول ملی است. زمانی که با افزایش قیمت مسکن یا خودرو یا مایحتاج مواجه می شویم به این معنی است که ارزش پول ملی کاهش یافته است.

در سال ۹۶ قیمت پراید ۲۰ میلیون تومان بوده است در حالیکه دلار بر روی350۰ تومان قرار گرفته بود و اگر دلار را ۱۶ هزار تومان در نظر بگیریم قیمت پراید به نسبت بالا رفته است. پس نسبت معقولی بین اقلام، کالاها و نرخ ارز وجود دارد که به تبع آن افزایش و کاهش قیمت ها را شاهد و ارزش پول ملی محاسبه می‌شود.

کاکایی در ادامه گفت: جامعه در حال حاضر یک انتظار غلطی از مسئولین دارد. جامعه انتظار کنترل بازار و کاهش قیمت‌ها را از طرف مسئولین دارد. در صورتی که این مهم در شرایط فعلی امکان‌پذیر نیست. مطلب مهم کمبودهای تولید است که سیاست‌گذاران باید مد نظر قرار دهند. زمانی‌‌که تولید با چالش جدی مواجه است و تنها نیمی از نیاز جامعه مرتفع می‌شود در نتیجه کنترل بازار دشوار است. با توجه قیمت گذاری غلطی که انجام شده به عنوان نمونه قیمت پراید در کارخانه و بازار با اختلاف چشمگیری روبرو است، هر فردی اقدامات لازم را برای امتحان شانس خود و سرمایه گذاری در این بخش می‌کند. در نتیجه در حدود یک میلیون نفر در این قرعه کشی شرکت می‌کنند.

پیش بینی قیمت خودرو در آینده

کاکایی در آخر در خصوص پیش بینی کلی قیمت خودرو اذعان داشت: در صورتی‌که بازار ارز تا پایان سال جاری کنترل شود، قیمت خودرو حتی خودروهای خارجی، تغییر چندانی نخواهد داشت. اگر دولت بتواند در مدیریت ارز و قیمت ریال را به همین منوال ادامه دهد، کشور با افزایش قیمت خودرو مواجه نخواهد شد.

زمانی که در شرایط کنونی که کشور با کمبود صادرات و کاهش قیمت نفت روبرو است نمی‌توان انتظار کاهش ارزش نرخ ارز داشت. نقش مردم و جامعه نیز مهم است باید با رونقاقتصاد و جهش تولید بر مسائل و مشکلات فائق آمده و بر کنترل بازار و قیمت ها اثرگذار باشند. از طریق دنبال کردن جهش تولید، به خودی خود اقتصاد رونق پیدا کرده، ارزش پول ملی افزایش می‌یابد و بازار هم کنترل می‌شود.

در حال حاضر مردم به دنبال خرید و فروش سهام و سرمایه گذاری در بورس یا طلا و ارز و مسکن بوده زیرانگران کاهش ارزش پول هستند و اگر هر فردی به جای سرمایه‌گذاری در موارد فوق به دنبال افزایش تولید در حرفه خود باشد ارزش پول و کنترل بازار به نحو درست و در مسیر درست قرار خواهد گرفت.
با مدیریت درست و جهش تولید و قیمت گذاری این صنعت می توان شاهد اقتصاد خوبی بود.

نویسنده: آرزو براتی