تیتربرتر: بسیاری از افراد قلعه ها را با دژ اشتباه میگیرند اما قلعه با دژ متفاوت است. زیرا دژ یک سنگر نظامی مستحکم و قلعه محل زندگی و سکونت می باشد.در این مطلب به بررسی دیدنی ترین قلعه های تاریخی ایران می پردازیم.

قعله یزدگرد، کرمانشاه

قعله یزدگرد، یکی از مستحکم‌ترین قلعه های ایران باستان است که در دالاهو و روی یکی از مرتفع‌ترین کوه‌های این منطقه‌ی کوهستانی زیبا و افسانه‌ای قرار دارد و هنگام حضور در این بنای ارزشمند، می‌توان به شکوه و عظمت آن را به وضوح حس کرد و زیبایی وصف‌ناشدنی دشت ریجاب را بر پای دژ، به تماشا نشست. ناحیه‌ای که قلعه در آن جای دارد را می‌توان یکی از جاذبه‌های طبیعی درنظر گرفت. مجموعه‌ی بناهای قلعه‌ی یزدگرد که دربر گیرنده‌ی چند بنای تاریخی است، در دره‌ای وسیع و با مساحتی نزدیک به ۴۰ کیلومتر مربع قرار دارد که از سمت شمال و شرق به صخره‌های زیبای دالاهو که به صورت پلکانی قرار گرفته است محدود می‌شود. همچنین از سمت شمال غرب نیز بواسطه‌ی پرتگاهی با شیبی بسیار تند به جلگه‌ی ذهاب متصل شده است.

در رابطه با قدمت قلعه یزدگرد کرمانشاه، نظریاتی بیان شده است. در ابتدا پس از انجام تحقیقات و کاوش‌های اولیه‌ای که بر این منطقه صورت گرفت، باستان‌شناسان قدمت این مجموعه‌ی بناها را متعلق به دوران حکومت ساسانیان اعلام کردند. ولی محققان به این کاوش‌ها بسنده نکرده و پس از تحقیقات و بررسی‌های بعدی که انجام شد، متوجه شدند که تعداد زیادی از ساختمان‌های این منطقه، متعلق به دوران حکومت اشکانیان است. از ویژگی‌های ارزنده و قابل توجه در مورد معماری مجموعه، تزئینات گچبری بسیار زیبای و شگفت‌انگیزی است که در عمارات آن انجام شده است.

قلعه رودخان، گیلان

قلعه ای بسیار زیبا در دل جنگلی انبوه که همچنان با شکوه و عظمت پابرجا ایستاده که حالا به یکی از نقاط توریستی شهر و استان تبدیل شده. برای رسیدن به این دژ اسرارآمیز باید از جنوب غربی ۲۰ کیلومتری از فومن دور بشین. قلعه رودخان یا حسامی یا سگسال در زمان ساسانیان ساخته و در دورهٔ سلجوقیان تجدید بنا شده و ۲٫۶ هکتار مساحت داره. اگه می خواید قلعه رو ببینین باید ۹۳۵ تا پله رو از روستای رودخان تا خود قلعه بالا برید به همین دلیل به اینجاهزار پله هم گفته میشه. طول دیوار قلعه ۱۵۰۰ متره. ۶۵ برج برای نگهبانی از این قلعه باریک اما دراز ساخته شده و رودخانه ای با همین نام در کنار قلعه جاری هست. قلعه رودخان در ۳۰ مرداد ۱۳۵۴ خورشیدی به فهرست آثار تاریخی و ملی راه پیدا کرد.

مطالب مرتبط: سفری به دیدنی ترین کلیساهای ایران

قلعه الموت، قزوین

قلعه اَلَموت ناحیه‌ای در رودبار دیلم در حدود ۱۰۵ کیلومتری شمال قزوین که امروزه به رودبار الموت مشهور است و روزگاری دراز به عنوان دژی تسخیر ناپذیر مقر فرمانروایی اسماعیلیان بود. این قلعه تا حدود سده ۹ق در تاریخ سیاسی و نظامی شمال ایران نقش مهمی داشته و از موقعیت استراتژیکی خاصی برخوردار بوده و کلید دروازه دیلمان و گیلان به شمار می‌آمده است. امروزه این قلعه بر فراز کوهی در کنار روستای گازاخان موجود است و یکی از جاذبه‌های گردشگری و قلعه‌های منحصر به فرد ایران محسوب می‌شود.تاریخچه قلعه یا هسته اصلی قلعه به روزگاری کهن‌تر و دست کم به سده۳ برمی‌گردد، اگرچه بنا بر بعضی روایات محلی و بسیار متاخر وقتی حسن صباح به الموت آمد استحکامات و قلعه وجود نداشت؛ ولی این روایت با گزارش مورخان کهن منافات دارد. 

این قلعه همچنان در دست دودمان حسن صباح بود تا اینکه در حمله مغول تخریب شد و هلاکوخان آن را آتش زد، اما دوباره در زمان صفویه تجدید بنا شد و تا اواخر صفویه پا بر جا بود. اورسل که در سال ۱۸۸۲ م از آنجا یاد کرده از تخریب دوباره آن خبر داده است.

از سده ۱۱ به موجب فرمان سلاطین صفویه، افشاریه و زندیه، الموت و نواحی اطراف آن در اختیار رعایا و مالکین بوده است، اما ناصرالدین شاه بعضی از روستاهای الموت را خالصه (یعنی متعلق به خود) گردانید.

قلعه فلک‌الافلاک، خرم آباد

فَلَک‌الافلاک قلعه‌ای تاریخی در مرکز شهر خرم‌آباد در استان لرستان است. فلک‌الافلاک با نام قلعه دوازده برجی هم شناخته می‌شود. این بنا بر فراز تپه‌ای مشرف به شهر خرم‌آباد و در نزدیکی رودخانه، در مرکز شهر قرار گرفته و چشم‌گیرترین اثر تاریخی و گردشگری درون این شهر است. تاریخ ساخت این قلعه به دورهٔ ساسانیان باز می‌گردد و به شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

فلک‌الافلاک در لغت به معنای «سپهر سپهران» است. قلعه فلک‌الافلاک با نام‌های گوناگونی در طول زمان شناخته شده‌است. دژ شاپورخواست، سابر خواست، قلعه خرم‌آباد، دوازده برجی و کاخ اتابکان از آن جمله‌اند. قلعه خرم‌آباد از دوره قاجار به بعد با نام فلک‌الافلاک ضبط شده‌است. با توجه به اینکه ممکن است دوازده برجی، اشاره‌ای به دوازده برج فلکی باشد، ممکن است نام فلک‌الافلاک نیز از همین جا ریشه گرفته باشد.

قدمت این قلعه به دوره ساسانیان می‌رسد. ساسانیان شهری با نام شاپورخواست در حدود منطقه کنونی خرم‌آباد ساختند که بعدها ویران شد و در حدود سده هفتم هجری خرم‌آباد فعلی به جای آن بنا گردید. گمان می‌رود که قلعه فلک‌الافلاک همان دژ شاپورخواست باشد که در دوره ساسانی کاربرد حکومتی و نظامی داشته‌است. از قرن ششم هجری پس از ساخته شدن شهر جدید خرم‌آباد این قلعه نیز بنام خرم‌آباد معروف شد و احتمالاً نام فلک‌الافلاک در دوره قاجار به آن اطلاق شده‌است.

این قلعه به لحاظ موقعیت استراتژیکی خود در قرن چهارم هجری قمری به عنوان مقر حکومت آل حسنویه و گنجور در زمان آل بویه در آمد همچنین خزانه حکومتی خاندان بدر در قرن چهارم هجری و مقر حکومتی اتابکان لر کوچک و والیان لرستان در دوره صفویه تا قاجار و سرانجام پادگان نظامی و زندان سیاسی در دوران پهلوی اول و دوم از مهمترین کاربردهای قلعه در گذشته محسوب می‌شود.

قلعه ماران، گلستان

شهرستان رامیان یکی از زیباترین مناطق استان سرسبز گلستان برای طبیعت گردی و ماجراجویی است. تمام کسانی که به گلستان سفر می کنند، برای گشت و گذار در طبیعت بکر و زیبای آن، به رامیان هم سری می زنند. یکی از جاذبه های طبیعی این منطقه که هر ساله طبیعت گردان و کوهنوردان بسیاری را به سمت خود می کشاند قلعه ماران یا میران یا موران است که در ارتفاع 2430 متری در قسمت جنوب غربی شهر رامیان در استان گلستان واقع شده است. این قلعه در زمینی به مساحت سه کیلومتر مربع ساخته شده است. برخی مدعی هستند که قلعه ماران پایتخت ییلاقی اشکانیان بوده است که تیرداد آن را ساخته و به دارا که همان داریون یونانیان بود، اعطا کرده است.قلعه ماران یا میران یا موران در قله ای به ارتفاع 2430 متری در قسمت جنوب غربی شهر رامیان در استان گلستان واقع شده است. این قلعه در زمینی به مساحت سه کیلومتر مربع ساخته شده است. برخی مدعی هستند که قلعه ماران پایتخت ییلاقی اشکانیان بوده است که تیرداد آن را ساخته و به دارا که همان داریون یونانیان بود، اعطا کرده است.

گردآورنده: فرحان مرادی