به گزارش تیتربرتر؛ معاونت امور بانکی، ‌ بیمه و شرکت های دولتی وزارت اقتصاد ششم اردیبهشت ماه در اطلاعیه ای پیرامون پذیره ‏نویسی واحدهای سرمایه ‏گذاری صندوق سرمایه‏ گذاری قابل معامله (ETF) "واسطه‌گری مالی یکم" اعلام کرد: وزارت امور اقتصادی و دارایی از طریق این واگذاری، به نمایندگی از دولت جمهوری اسلامی ایران، باقیمانده سهام خود در بانک های ملت، تجارت و صادرات ایران و بیمه ‏های البرز و اتکایی امین را واگذار خواهد کرد.

وزارت اقتصاد درباره این اقدام دولت اعلام کرد: این واگذاری، فرصت بی ‏نظیری را برای ورود آحاد جامعه به سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌های معتبری که دولت با هدف مردمی کردن اقتصاد و امکان دسترسی آحاد مردم کشور به بازار سرمایه و انتفاع از رشد این بازار، قصد انجام آن را دارد، فراهم می آورد. ویژگی بارز این واگذاری، بهره ‏مندی کلیه ایرانیان از تخفیف 20 درصدی است.

سقف سرمایه گذاری هر شخص حقیقی (هر کد ملی)، بیست میلیون ریال (دو میلیون تومان) تعیین شده است. پذیره‏ نویسی برای هر فرد دارای کد ملی امکان‏پذیر است و محدودیت سنی برای متقاضیان وجود ندارد.

پذیره ‏نویسی واحدهای این صندوق برای اشخاص دارای کد معاملاتی (کد بورسی) از طریق کارگزاری ‏های بورس و سامانه‏ های آنلاین معاملاتی و درگاه ‏های غیرحضوری و حضوری بانک‏ های منتخب و برای اشخاص فاقد کد بورسی، از طریق درگاه ‏های غیرحضوری و حضوری بانک ‏های منتخب صورت می‏ پذیرد. شروع پذیره‏ نویسی از تاریخ 1399/2/14 و پایان پذیره ‏نویسی 1399/2/31 خواهد بود.

همچنین طبق اطلاعیه دوم وزارت اقتصاد که در تاریخ نهم اردیبهشت ماه منتشر شد؛ بانک های ملی، سپه، مسکن، کشاورزی، رفاه کارگران، ملت، تجارت، صادرات و قرض الحسنه مهر ایران به عنوان بانک های منتخب از تاریخ 14 لغایت 31 اردیبهشت ماه، آماده پذیره نویسی متقاضیان خریداری واحدهای سرمایه گذاری صندوق سرمایه گذاری قابل معامله (ETF) هستند.

بیشتر بخوانید: بازار بورس راهی برای جبران کسری بودجه دولت

وزارت اقتصاد اطلاعیه دوم به شهروندان اکیداً توصیه کرد، به منظور جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، جهت پذیره نویسی از طریق درگاه های غیر حضوری این بانک ها اقدام کنند.

دولت چرا سهام خود را می فروشد؟

 دولت برنامه واگذاری باقیمانده سهام خود در شرکت‌های فعال بازار سرمایه را از سال گذشته در دستور کار قرار داده است در این راستا هیأت واگذاری در جلسه چهارم خرداد ماه  98 دستور واگذاری سهام باقی مانده دولت در ۱۸ شرکت و بنگاه بزرگ بورسی را صادر کرد که تنها دو شرکت در گروه یک قرار دارد و ۱۶ شرکت در گروه دوم واگذاری‌ها هستند.

بر اساس سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی دولت ملزم به واگذاری شرکت‌های گروه یک است ولی می‌تواند ۲۰ درصد سهام کنترلی شرکت‌های گروه دوم را نگهدارد، ولی بنا به تصمیم هیأت واگذاری مقرر شد سهام باقی مانده دولت در شرکت‌های گروه دوم که تا ۲۰ درصد است نیز به بخش خصوصی واگذار شود.

واگذاری تمام این شرکت‌های بزرگ بورسی به صورت بلوکی و در بورس اوراق بهادار تهران انجام خواهد شد و قیمت‌گذاری این شرکت‌ها نیز بر اساس ارزش روز تابلوی بورس خواهد بود.

در این راستا سهام شستا به عنوان یک شرکت دولتی در شرکت‌های پذیرفته‌ شده در بورس و فرابورس به عموم مردم واگذار شد که با استقبال خوب مردم مواجه شد.

در همین رابطه فرهاد دژپسند وزیر امور اقتصادی و دارایی شبکه گذشته در گفتگوی ویژه خبری اظهار داشت: در آینده نزدیک در سال‌جاری، سهام دولت در تعداد ۹ شرکت دولتی در رسته‌های انرژی (پالایشگاه و پتروشیمی)،مالی (بانک‌ها و بیمه‌ها) و صنایع فلزی و معدنی در بورس عرضه خواهند شد. در این مرحله از واگذاری، تصمیم بر این است که به‌صورت فراگیر این سهام‌ها را عرضه کنیم تا همه مردم با اعمال تخفیف‌هایی (در مرحله اول و فقط برای یک‌بار) در دو گروه ۲۰ و ۲۵ درصدی با سقف خرید ۲ میلیون تومان به ازای هر نفر بتوانند سهام عرضه‌شده را خریداری کنند.

چالش های واگذاری سهام دولت به روش ETF

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی ضمن بررسی تصمیم اخیر دولت مبنی بر واگذاری سهام برخی از شرکت‌های دولتی به روش ETF تأکید کرده است که استفاده از این سازوکار، اگرچه مسئله کوتاه‌مدت دولت را به نحو ساده‌ای حل می‌کند، اما در آینده مسئله‌ای بزرگ برای کشور ایجاد خواهد کرد.

با توجه به مصوبه هیئت دولت مبنی بر واگذاری سهام برخی از شرکت‌های دولتی به روش ETF، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به نقد و بررسی این تصمیم دولت پرداخته است. پذیره‌نویسی صندوق‌های قابل معامله ETF متشکل از سهام دولت در ۹ بانک از ۱۴ اردیبهشت آغاز می‌شود.

 سوم اردیبهشت، حسن روحانی از تازه‌ترین تصمیم بورسی دولت، مربوط به واگذاری سهام شرکت‌های بیمه‌ای و بانکی در قالب صندوق «ETF»  خبر داد و اعلام کرد: مردم می‌توانند تا سقف ۲ میلیون تومان این سهام را خریداری کنند که از تخفیف هم برخوردار می‌شود.

روحانی در این نشست خاطرنشان کرد: امسال که سال جهش تولید نام‌گذاری شده، یکی از راه‌ها فعالیت صحیح بانک‌ها و یکی دیگر از راه‌های مهم، بازار سرمایه است.

ارزش سهام بانک ها در بورس

پس از اعلام این خبر از سوی رئیس‌جمهور، فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی در نشست با کارشناسان و فعالان  بازار سرمایه از عرضه اولین صندوق قابل معامله در بورس (ای تی اف) دولتی شامل سه بانک با ارزش 16 هزار و 500 میلیارد تومان در بورس خبر داد. پذیره‌نویسی صندوق‌های قابل معامله ETF در ۹ بانک از ۱۴ تا ۳۱ اردیبهشت آغاز می‌شود.

در همین راستا، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به بررسی این تصمیم دولت پرداخته است.

بر اساس این گزارش، صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس (ETF، یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه است که در آنها، دارایی‌هایی عموماً از جنس سهام، ممزوج و به‌عنوان دارایی‌های صندوق در نظر گرفته می‌شود و در قبال آن واحدهای صندوق در بازار سرمایه مبادله خواهد شد.

دولت قصد دارد باقی‌مانده سهام خود و شرکت‌های دولتی در برخی شرکت‌های بورسی را در قالب سه صندوق سرمایه‌گذاری «واسطه‌گری‌های مالی»، «خودروسازی و صنایع فلزی» و «صنایع پالایش نفت و پتروشیمی» واگذار کند. به‌عنوان نمونه، اولین صندوق تحت عنوان «واسطه‌گری مالی یکم» شامل سهم دولت در سه بانک ملت، تجارت و صادرات و دو شرکت بیمه البرز و اتکایی امین است که مجموعاً ارزشی در حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان دارد. گفتنی است، دولت برای واحدهای صندوق‌های اول و سوم تخفیف ۲۰ درصدی و برای واحدهای صندوق دوم تخفیف ۲۵ درصدی برای خریداران در نظر گرفته است. در ادامه، مشکلات استفاده از این سازوکار برای واگذاری تشریح خواهد شد.

مشکلات واگذاری سهام دولت از طریق صندوق ETF

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس این نکته موردتوجه قرار گرفته است که مشخص نیست که آیا بانک مرکزی مجوزهای لازم را به این صندوق‌ها داده است و آیا اساساً بانک مرکزی اهلیت سهام‌داری به این شکل را تأیید می‌کند؟

همچنین تأکید شده است: «یکی از اولویت‌های مهم شبکه بانکی افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران است. باید پرسید که آیا این سازوکار (با توجه به حجم بالای صندوق‌ها در این بانک‌ها) اختلالی در تصمیم‌گیری بانک برای افزایش سرمایه از این روش ایجاد نخواهد کرد؟ آیا اساساً دورنمایی در خصوص خروج سهام این شرکت‌ها از صندوق‌ها وجود خواهد داشت؟»

بیشتر بخوانید: جزییاتی از زمان فروش و معامله سهام عدالت

مرکز پژوهش‌های مجلس ایجاد اختلال در حکمرانی بخش‌های اقتصادی، امکان حفظ کنترل دولت بر بنگاه‌های مشمول واگذاری حتی در افق بلندمدت، تعارض ماهیت صندوق‌های ETF با هدف موردنظر (عدم تناسب وسیله و هدف)، کاهش درآمد دولت نسبت به سایر روش‌های واگذاری و تضییع دارایی‌های عموم و تداوم مسئله اهلیت خریدار (پاک شدن صورت‌مسئله تنها در کوتاه‌مدت) را به‌عنوان عمده‌ترین مسائل و مشکلات واگذاری سهام دولت در قالب این صندوق‌ها عنوان کرده و تأکید داشته این روش مغایرت جدی با سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی و ابهامات جدی در اساسنامه آن دارد.

مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به بندها و تبصره ماده 7 اساسنامه صندوق‌های ETF نوشته است: «مطابق تصریح اساسنامه مصوب، مدیریت این صندوق‌ها تا انتهای برنامه ششم توسعه کاملاً دولتی خواهد بود و به همین دلیل انتقال تدریجی مدیریت تنها پس از برنامه ششم توسعه امکان‌پذیر شده است. ثانیاً مطابق مفاد این اساسنامه، بدون تصویب هیات وزیران، حضور دولت در مجمع صندوق منتفی نمی‌گردد و تنها حق رأی آن سلب می‌شود؛ زیرا واحدهای ممتاز غیرقابل‌ابطال است.

بر اساس این گزارش، روشن است که نمی‌توان مصوبه هیأت وزیران را خصوصی‌سازی به معنای حقیقی دانست؛ بلکه به نظر می‌رسد هدف اصلی از این اقدام، درآمدزایی از ناحیه واگذاری مالکیت بنگاه‌ها و تأمین سریع کسری بودجه و درعین‌حال حفظ مدیریت دولت بر این شرکت‌ها تا پایان دوره برنامه ششم توسعه است. استفاده از سازوکار صندوق‌های سرمایه‌گذاری، اگرچه مسئله کوتاه‌مدت دولت را به نحو ساده‌ای حل می‌کند اما مسئله‌ای بزرگ برای کشور در آینده ایجاد خواهد کرد.

 مرکز پژوهش‌های مجلس ضمن ارائه پیشنهاد‌های خود، توصیه می‌کند که به‌منظور اجتناب از آثار نامناسب اقتصادی در آینده، از تصمیم شتاب‌زده در این خصوص خودداری شده و این تصمیم برای بررسی بیشتر و اجماع کارشناسی فعلاً به تعویق افتد.

صندوق‌های قابل معامله(ETF) چیست؟

صندوق ETF یا Exchange-traded fund نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که از دارایی‌های متنوع تشکیل شده و واحدهای آن در طول روز همانند سهام در بازار معامله می‌شود و ساختاری شبیه صندوق‌های سرمایه‌گذاریمشترک دارند؛ یعنی شما در طول ساعات و روزهایی که بازار معاملات سهام باز است می‌توانید یک یا چند واحد از یک صندوق ETF را بخرید، یا چند واحد از آن را بفروشید. شما با خرید واحدهای ETF، پول خود را در صندوقی سرمایه گذاری می‌کنید که با استفاده از یک تیم مدیریت حرفه‌ای سعی می‌کند تا با تشکیل پرتفویی از سهام و انواع اوراق بهادار، سود کسب کند.

همان‌طور که ذکر شد این صندوق‌ها ساختاری شبیه به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک دارند اما برخلاف صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، که فقط در پایان روز و پس از محاسبه NAV می‌توان آن‌ها را خریدوفروش کرد، سرمایه‌گذاران می‌توانند واحدهای ETF را همانند سهام در طول روز معامله کنند و از مزیت نقدشوندگی سریعتر آن نسبت به صندوق سرمایه‌گذاری مشترک بهره‌مند شوند. همچنین مزیت معافیت مالیاتی بالقوه سرمایه گذاری در این صندوق‌ها و به‌نوعی کم‌هزینه‌تر بودن از دیگر ویژگی‌های این مدل سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه است.

بیشتر بخوانید: جزییات عرضه نفت خام در بورس انرژی

البته این نوع صندوق‌ها محدودیت‌هایی نیز دارند، ازجمله به دلیل اینکه مانند سهام معامله می‌شوند، این امکان وجود دارد سهام این صندوق‌ها قبل از ناپدیدی آربیتراژ و برقراری تعادل، به قیمت‌های متفاوت از NAV معامله شوند. سرمایه‌گذاری در صندوق‌های ETF شباهت بسیاری به سرمایه گذاری در صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک دارد اما تفاوت اصلی ساختار‌ETF‌ها با صندوق‌های سرمایه‌گذاری دیگر، ایجاد نقدشوندگی با بهره‌گیری از پتانسیل بازار سهام است.

درETF‌ها رکن ضامن نقدشوندگی حذف شده‌ و رکن جدیدی به‌عنوان بازارگردان، زمینه نقدشوندگی واحدهای سرمایه‌گذاری ETF را در بازار فراهم می‌کند و در مواقعی که عرضه کننده ای وجود نداشته باشد و یا خریدار دیگری وجود نداشته باشد به فروش و یا خرید واحدهای تقاضا شده و یا عرضه شده مبادرت می‌ورزد. صندوق‌های قابل معامله در بورس یا ETF به سه دسته سرمایه‌گذاری در سهام، سرمایه‌گذاری مختلط و سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت تقسیم‌بندی می‌شوند. تفاوت این سه نوع صندوق علاوه بر استراتژی معاملاتی آن‌ها که از نام آن‌ها مشخص است، در کارمزد خرید و فروش آن‌ها است.

این نوع صندوق‌ها بیش از ۲۰ سال است که به بازار معرفی‌شده‌ و در طول دهه گذشته رشد چشمگیری را تجربه کرده اند. اولین ETF در سال ۱۹۹۳ با نام اسپایدر (SPDR)به بازار معرفی شد که به‌قصد پیروی از شاخص S&P500 طراحی‌ شده است.

مزایای صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله ETF

• معافیت مالیاتی معاملات واحدها
• افزایش نقد شوندگی واحدهای صندوق با وجود عملیات بازارگردانی
• تخصیص بهینه‌دارایی‏ها‌(متنوع‌سازی) با حذف هزینه و صرف زمان اندک
• سادگی، سهولت و سرعت در معامله
• کاهش زمان تصفیه نسبت به صندوق‌های فعلی
• خریدوفروش آنلاین واحدهای صندوق

گردآورنده: الهام خلیلی خو