تیتربرتر؛ پس از دوماه شیوع وحشتناک ویروس کرونا در جهان که هر لحظه بر مبتلایان آن افزوده می شود اکثر مردم جهان به این فکرند که چه زمانی این ویروس از بین میرود و شیوع آن به حداقل و کم کم نابود شود.

در حالیکه تعدادی از خانواده ویروس‌های کرونا عامل سرماخوردگی معمولی در انسان‌اند، در دو دههٔ اخیر سه ویروس کرونای حیوانی، سارس-کرونا (ویروس بیماری سندرم حاد تنفسی وخیم یا همان سارس)، مرس-کرونا (ویروس بیماری سندرم تنفسی خاورمیانه‌ای یا همان مرس)، و اخیرا سارس-کرونا-٢ (ویروس بیماری کروناویروس ٢٠١٩) می‌توانند باعث پنومونی (عفونت ریه) شدید شده و به مرگ بینجامند.

چطور این ویروس‌های حیوانی به انسان منتقل می‌شوند و چرا بیماریهای شدیدتری نسبت به ویروس انسانی در ما ایجاد می‌کنند؟

بطور کلی بسیاری از باکتری‌ها و ویروس‌های انسانی منشا حیوانی داشته و در مقطعی از تاریخ در جمعیت‌های انسانی شایع و پس از آن دائمی یا به تناوب ماندگار شده‌اند.

بطور کلی باید گفت که ویروس‌های حیوانی به دلایل متعدد معمولا شرایط سرایت و ایجاد عفونت در انسان را ندارند. ویروس‌ها به شرایط زیستی و محیطی جانورانی که در بدن آن تکثیر پیدا می‌کنند سازگار می‌شوند و به همین دلیل معمولا قادر به سرایت و ایجاد بیماری جز در میزبانان اصلی خود نیستند.

گاهی اتفاق می‌افتد که ویروس به جانورانی که از لحاظ ساختار زیستی و ژنتیکی به میزبان نزدیک هستند سرایت می‌کند. میزبان برخی از ویروس‌ها نیز مانند ویروس آنفلوآنزا بیش از چند گونهٔ متفاوت جانوری مثل طیور، خوک و انسان را شامل گردد.

در مواردی نادرتر، مانند آنچه که احتمالا در انتقال ویروس کرونای‌ خفاش به انسان رخ داده (مثل مورد اخیر)، ویروسی بر حسب اتفاق یا با جهش ژنتیکی از میزبان اصلی خود به گونهٔ جانوری دیگری که میزبان طبیعی‌اش نبوده سرایت کرده و قادر به تکثیر و ایجاد عفونت می‌شود. اگر این ویروس موفق شود تا در این گونهٔ جدید مثلا انسان، از فردی به فرد دیگر سرایت کند، امکان شروع یک همه‌گیری ایجاد می‌شود. مثال‌ دیگر همه‌گیری بدنبال سرایت ویروس از گونه‌ای به گونه دیگر، ویروس ضعف ایمنی انسان (آچ‌آی‌وی) است که به اعتقاد پژوهشگران از نوعی میمون‌ به انسان منتقل شده است.

پیش بینی نابودی ویروس کرونا

با اینکه بیشتر کارشناسان در جهان اعتقاد دارند گمانه زنی درباره اوج شیوع ویروس کرونا خطای بسیاری خواهد داشت، اما بعضی پزشکان و متخصصان کامپیوتر با شبیه سازی و مقایسه وضعیت ویروس‌های مشابه قبلی، اوج شیوع این ویروس مرگبار را پیش بینی کرده‌اند.

بیشتر کارشناسان از دو هفته پیش با همه گیر شدن ویروس خطرناک و کشنده کرونا پیش بینی درباره این ویروس را با توجه به ماهیت و سرعت شیوع آن آغاز کرده‌اند. نشریه نیچر روز ۱۸ فوریه در گزارشی نوشت: «از امروز به بعد صد‌ها میلیون نفر در جهان به ویروس کرونا مبتلا خواهند شد».

این نشریه اینطور پیش بینی کرده است که شاید نقطه شیوع ویروس کرونا حداقل چندین ماه بعد باشد و در این مدت میلیون‌ها نفر را درگیر کند.

بر اساس گزارش نیچر، اگرچه پیش بینی آینده می‌تواند روشنگر راه باشد، اما محققات هشدار داده‌اند که آزمایش پیش‌بینی‌ها کار بسیار سختی است و داده‌هایی هم که مورد استفاده قرار می‌گیرد کافی نیست.

بریان لابوس پژوهشگر بیماری‌های واگیردار در دانشگاه نوادا گفته است: «اگر هر هفته پیش بینی را بررسی کنیم و هر هفته یا هر دو هفته یک بار بگوییم شیوع بیماری در این هفته است شاید یک زمان درست را تشخیص دهیم، غیر از این تشخیص زمان درست کار دشواری است».

در بهترین سناریو می‌توانیم به اظهارات ژانگ نانشان فیزیکدان چینی اشاره کنیم. ژانگ به عنوان کاشف ویروس سارس معروف است. این فیزیکدان در هفته دوم فوریه در یک پنل تخصصی درباره شیوع ویروس کرونا گفته بود این ویروس احتمالا تا پایان فوریه پیک خود را تجربه خواهد کرد.

به گفته  او وضعیت با اقدامات و امکانات کنترلی دولت چین بسیار بهتر شده و محدودیت‌های سفری نیز موثر بوده‌اند. با این حال نشریه نیچر در آمار ژانگ نیز شک کرده و گفته شاید او در تلاش است که به مردم اطمینان خاطر بدهد؛ چرا که شیوع کرونا بر اقتصاد و جامعه چین اثر ویرانگر قابل توجهی داشته است.

بیشتربخوانید:

•  اولین علامت کرونا چیست؟
• کرونا بی خطر است یا خطرناک؟

پیک ویروس کرونا هر زمانی می‌تواند باشد

محققان دانشگاه لندن هم با پیش بینی‌های خود می‎گویند پیک ویروس کرونا هر زمانی می‌تواند باشد، اما سباستین فانک محقق بیماری‌های واگیر در دانشگاه لندن می‌گوید شاید پیک بیماری زمانی باشد که یک میلیون نفر به آن مبتلا شوند. بدترین سناریو نیز در نیچر پیش بینی شده است؛ بر اساس گفته محققان پیک شیوع ویروس کروتا اواخر ماه «مارس» یا «می» [اردیبهشت تا خرداد]خواهد بود. در دوران پیک بر اساس یافته محققان دانشگاه هوکایدو ژاپن، روزانه ۲.۳ میلیون نفر به این ویروس خطرناک مبتلا می‌شوند.

به عقیده نیشورا استاد دانشگاه ۵۵۰ تا ۶۵۰ میلیون نفر در جهان به این ویروس مبتلا می‌شوند. 

سایت خبری کامپیوتری الترورس در گزارشی مدعی شده است که دانشمندان آمریکایی دانشگاه جان هاپکینز یک ماه قبل از شیوع این بیماری با یک تحقیق کامپیوتری و یک شبیه سازی در ووهان پیش بینی کرده بودند که در ۱۸ ماه آینده ویروسی جهان فراگیر خواهد شد و جان ۶۵ میلیون نفر را خواهد گرفت.

ناآشنایی دستگاه ایمنی به ویروس کرونا

دلایل گوناگونی سبب می‌شوند که این ویروس‌های نوظهور در انسان، علاوه بر تمایل به ایجاد بیماری شدید، اغلب قابلیت همه‌گیری داشته باشند. ناآشنایی سیستم ایمنی انسان با این ویروس‌ها و نبود خاطرهٔ ایمنی (مثلا وجود پادتن‌های اختصاصی ضد ویروس) در ضعف مبارزه با ویروس تازه‌وارد نقشی اساسی دارند. علاوه بر این، ویروس‌های ناآشنا با انسان، با سلول‌ها و بافت‌های بدن سازگاری نداشته و می‌توانند التهاب و آسیب بیش از حد و افسارگسیخته ایجاد کنند که باعث بیماری شدید یا حتی مرگ می‌شود.

ویروس‌هایی که طی سالیان دراز با چرخه‌های متوالی در بدن انسان با آن به سازگاری نسبی رسیده‌اند معمولا موجب بیماری‌هایی ملایم و محدود مانند سرماخوردگی می‌شوند. این به دلیل سازگاری ویروس با بدن انسان و ایمنی کافی است. به همین علت ویروس‌های کرونای انسانی تنها موجب سرماخوردگی خفیف فصلی می‌شوند و در حالیکه خویشان نزدیکشان در خفاش، بعد از سرایت به انسان می‌توانند موجب عفونت ریه شدید سارس یا کروناویروس ٢٠١٩ شوند. سیستم ایمنی وقتی قادر به مهار عادی ویروس‌ نیست، التهابی مضاعف ممکن است ایجاد کند که منجر به آسیب شدید بافتی و مرگ شود.

بیشتربخوانید: راه های مقابله با ترس از کرونا

روند بیماریزایی ویروس سارس-کرونا-٢ چیست و اشکال شدید بیماری چگونه پیشرفت می‌کنند و وخیم می‌شوند؟

ویروس‌ها از یک سری پروتئین‌های شاخکی در جدار (کپسول) یا غشای خود برای چسبیدن و ورود به سلول‌های بدن انسان استفاده می‌کنند. ویروس کرونای جدید با شاخک S خود به گیرنده‌ای (گیرنده آنزیم مبدل آنژیوتانسین ٢) در سلول‌های ریه انسان چسبیده، به داخل سلول راه یافته و بعد از استفاده از مواد سلولی، با تکثیر خود، سبب واکنش ایمنی و مرگ سلولی می‌شود. در افراد جوانتر و با ایمنی بهتر، سیستم ایمنی تکثیر ویروس‌ را محدود و از آسیب و التهاب بیش از حد به ریه که محل حیاتی جذب اکسیژن است جلوگیری می‌کند و بیمار بدون هیچ عارضه‌ای بهبود می‌یابد.

در افراد سالخورده و با ایمنی ناکارآمد یا تضعیف شده یا تحت درمان مهار ایمنی یا شیمی‌درمانی (مانند بیماران رماتیسمی یا سرطانی یا ایدز)، افرادی با مشکلات قلبی و ریوی، فشار خون یا دیابت یا چاقی مفرط (بی‌ام‌آی بیش از ٤٠)، ویروس جدید کرونا باعث ایجاد التهاب بیش از حد شده، مقدار زیادی مایع و سلول‌های التهابی وارد فضای داخلی ریه می‌شود و با افزایش مرگ سلولی و اشکال در اکسیژن‌رسانی، به نارسایی حاد تنفسی می‌انجامد.

مطالعه اخیر در استان ووهان چین نشان داده که متوسط سن افرادی که بدلیل نارسایی تنفسی در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شدند حدود ۶۰ سال بوده است. از این رو اگرچه متوسط مرگ‌ومیر کلی کروناویروس ٢٠١٩ در دنیا حدود دو تا سه درصد است اما این رقم برای گروه‌های آسیب‌پذیر ذکر شده بمراتب بیشتر است.

از لحاظ بالینی درگیری ریه ممکن است ابتدا با سرفه خشک و تب محدود شروع شده و در صورت عدم بهبودی ظرف یک تا دو هفته به فرم‌های شدیدتری با تنگی نفس و تب بالا منجر شود و در ادامه و در صورت عدم درمان‌های لازم به نارسایی شدید تنفسی، کاهش هشیاری و ایست قلبی بینجامد.

آنچه دیگران می خوانند:

• چرا از کرونا می ترسیم؟
•  کدام سنین بیشتر در معرض کرونا هستند؟

گردآورنده: علی اکبر رضایی