به گزارش تیتربرتر؛ این روزها به دلیل تعدد مطب های پزشکان پیدا کردن پزشکان صاحب نام و دارای توان علمی در تشخیص و درمان بیماری بسیار سخت شده است و اگر هم این پزشکان را پیدا کنیم به دلیل دادن نوبت های ویزیت طولانی مدت خیلی از بیماران برای ادامه درمان خود انصراف می دهند و برای درمان خود به پزشک دیگری مراجعه می کنند.
اما در این میان تعداد افرادی که با مراجعه به پزشک یا درمانگاه برای درمان خود اقدام کردهاند اما از سوی پزشک مربوطه یا پرسنل درمانگاه قصوری صورت گرفته که نهتنها افراد درمان نشدهاند بلکه درد دیگری نیز به جراحاتشان افزوده شده است؛ زیاد شده است.
قصور پزشکی چیست؟
در اصطلاحات حقوقی دو واژه قصور و تقصیر وجود دارند که هردو به ظاهر شاید یک معنا داشته و مترادف باشند اما در عمل از یکدیگر مجزا هستند. هردو به معنای کوتاهی کردن هستند اما کوتاهی در هرکدام متفاوت است. زمانی که ما از قصور صحبت میکنیم در واقع نوعی غفلت در آن وجود دارد اما زمانی که تقصیر را بیان میکنیم در این واژه «عمدی بودن» نهفته است.
باید توجه داشته باشیم که قصور و تقصیر بهعنوان مصادیق خطا از دو حیث مدنی و کیفری قابل بررسی هستند. البته تقصیر پزشکی معادل خطای جزایی است.
بسته به نوع قصوری که شکل گرفته است، از سوی قانونگذار مجازاتی نیز برای فرد در نظر گرفته میشود. برای مثال رانندگی اصولی دارد که باید رعایت شود و اگر این اصول رعایت نشود، جریمه یا مجازاتی برای او در نظر گرفته میشود.
تفاوت قصور و تقصیر پزشکی
تفاوت «قصور» و «تقصیر» پزشکی در این است که در «تقصیر پزشکی» نوعی عمد نهفته است و اراده قبلی در آن دخالت دارد اما در «قصور پزشکی» نوعی غفلت وجود دارد که از روی سهو اتفاق میافتد ولی در هرصورت هردو مجازات دارند. تقصیر پزشکی مصادیقی دارد که بیاحتیاطی، بیمبالاتی، نبود مهارت و رعایت نکردن نظامات دولتی، مصادیق آن را تشکیل میدهد. قانونگذار در قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392 مصادیق تقصیر پزشکی یا همان خطای جزایی را شامل «بیاحتیاطی» و «بیمبالاتی» میداند و نبود مهارت و رعایت نکردن نظامات دولتی، ذیل بیاحتیاطی و بیمبالاتی قرار میگیرند.
بیشتر شکایات بیماران یا اطرافیان آنها از پزشکان در خصوص «خطا در تشخیص»، «بیاحتیاطی» و «بیمبالاتی در معالجه و درمان بیماران» یا «مراقبتهای بعد از عمل جراحی» است.
مقصر پروندههای قصور پزشکی کیست؟
عباس مسجدی آرانی؛ رئیس سازمان پزشکی قانونی کشور با بیان اینکه ما شاهد رشد ناخوشایندی در بحث پروندههای قصور پزشکی هستیم، گفت: اینها به علتهایی از جمله عدم ارتباط صحیح با بیمار، عدم رعایت اخلاق پزشکی، بیدقتی، افزایش بیش از اندازه حجم کار و ... بوده است؛ در این راستا صحبتهایی را با وزارت بهداشت داشتیم و تفاهمنامهای هم با دانشگاهها داریم چرا که هر کدام از این پروندهها میتوانند یک درس باشد.
رئیس سازمان نظام پزشکی در مصاحبه اخیر خود به نکتهای اشاره کرده که معمولاً در بررسی پروندههای قصور پزشکی کمتر مورد توجه قرار میگیرد؛ عدم ارتباط صحیح با بیمار، عدم رعایت اخلاق پزشکی، بیدقتی، افزایش بیش از اندازه حجم کار از جمله مواردی است که مسجدی برای بررسی علل افزایش پروندههای قصور پزشکی به آن استناد کرده است بنابراین میتوان نتیجه گرفت با اصلاح موارد ذکر شده به میزان قابل توجهی از حجم این پروندهها کاسته شود.
مقصر «قصور» چه کسی است؟
عامه مردم بر این باورند که افزایش پروندههای قصور پزشکی در کشور بهدلیل عدم مهارت کافی برخی پزشکان یا اتفاقات غیر قابل پیشگیری رخ میدهد؛ آنها غالباً انگشت اتهام خود را به سمت سیستم آموزشی برده و کوتاهی در امر آموزش پزشکان را دلیل این اتفاق میدانند؛ در حالی که با دقت در دلایلی که رئیس سازمان پزشکی قانونی برشمرده میتوان به یک عامل مهم در پشت پرده آن پی برد؛ در حقیقت"کمبود شدید پزشک" همان چیزی است که منجر به رشد قارچگونه این پروندهها شده است.
سالها است که کشور درگیر پیامدهای منفی کمبود پزشک است؛ معضلی که با بیتوجهی مسئولان رفتهرفته تبدیل به بحران شده است؛ از جمله این پیامدها میتوان به کاهش دسترسی مردم به خدمات درمانی بهویژه در مناطق محروم اشاره کرد.
بیشتر بخوانید: نتیجه تست ویروس کرونای دانشجویان ایرانی چه شد؟
لبه دیگر کاهش دسترسی مردم به مناطق درمانی، مراجعه انبوه بیماران به پزشکان محدود موجود در آن مناطق است بهطوریکه مردم مجبورند علاوه بر تحمل رنج سفر و پیمودن مسیرهای طولانی برای رسیدن به پزشک، زمانهای طولانی را در انتظار گرفتن نوبت به سر کنند و پس از آن نیز مدت زمان طولانی در مطب منتظر ویزیت پزشک بمانند.
پزشکان هم هر اندازه که مهارت بالایی داشته باشند بدیهی است با افزایش روزافزون تعداد بیماران و به تبع آن افزایش مدت زمان فعالیت و تحت تاثیر خستگی زیاد دچار خطای پزشکی خواهند شد؛ اتفاقی که هم منجر به ضرر جانی بیماران شده و هم آنکه به حیثیت جامعه پزشکی ضربات جبرانناپذیری وارد میسازد؛ بهطوریکه تنها یکی از ثمرات آن عدم اقبال مردم به پزشکان و روی آوردن آنها به «خوددرمانی» است.
کدام پزشکان بیشترین پرونده قصور پزشکی را دارند؟
براساس اعلام پزشکی قانونی، ۴ رشته بیشترین محکومیت در پروندههای قصور پزشکی را در ۹ ماه سال جاری داشتهاند.
بر اساس آمار ارائه شده توسط سازمان پزشکی قانونی کشور در 9 ماه سال جاری، پنج هزار و 854 پرونده مربوط به قصور پزشکی، در کمیسیونهای پزشکی قانونی (در نوبت اول رسیدگی) بررسی شده که از این تعداد دو هزار و 561 مورد منجر به محکومیت و مابقی منجر به تبرئه شده است.
از این آمار، دو هزار و 243 پرونده مربوط به قصور پزشکی در رشتههای دندانپزشکی، جراحی زنان، جراحی عمومی و ارتوپدی بوده و هزار و 174 مورد در این چهار رشته منجر به محکومیت و مابقی نیز منجر به تبرئه شده است.
بر اساس آمار پزشکی قانونی، بیشترین مورد محکومیت در پروندههای قصور پزشکی، به ترتیب مربوط به دندانپزشکی با 481 مورد، جراحی عمومی با 277 مورد و جراحی زنان با 184 مورد و ارتوپدی با 127 مورد بوده است.
تخلفات انتظامی پزشکی در کجا رسیدگی میشود؟
مرجع تشخیص این امر سازمان نظام پزشکی است و به دلیل تخصصی بودن موضوع از نظرات کارشناسی متخصصان مربوطه استفاده خواهد شد. اگر تخلف پزشکان جرم نباشد فقط به عنوان تخلف انتظامی با آن برخورد خواهد شد. رعایت نکردن موازین شرعی و قانونی و مقررات صنفی و حرفهای و شغلی و سهلانگاری در انجام وظایف قانونی به وسیله شاغلان حرف پزشکی، تخلف محسوب میشود و متخلفان با توجه به شدت و ضعف عمل ارتکابی و تعدد و تکرار آن، حسب مورد به مجازات زیر محکوم میشوند:
- تذکر یا توبیخ شفاهی در حضور هیئت مدیره نظام پزشکی محل
- اخطار یا توبیخ کتبی با درج در پرونده نظام پزشکی محل
- توبیخ کتبی با درج در پرونده نظام پزشکی و نشریه نظام پزشکی محل یا الصاق رأی در تابلوی اعلانات نظام پزشکی محل
- محرومیت از اشتغال به حرفههای پزشکی و وابسته از 3 ماه تا 1 سال در محل ارتکاب تخلف
- محرومیت از اشتغال به حرفههای پزشکی و وابسته از 3 ماه تا 1 سال در تمام کشور
- محرومیت از اشتغال به حرفههای پزشکی از بیش از 1 سال تا 5 سال در تمام کشور
- محرومیت دایم از اشتغال به حرفههای پزشکی و وابسته در تمام کشور
تخلف انتظامی شامل موارد دیگری نیز میشود از جمله: عدم رعایت نرخ مصوب تعرفههای پزشکی، ارائه داروهای مشابه به جای داروی اصلی، برخورد نامناسب کادر پزشکی با بیماران، عدم پذیرش بیماران اورژانسی توسط مراکز درمانی، نداشتن امکانات ضروری پزشکی.
پزشکان چگونه مجازات میشوند؟
بر اساس ماده 495 قانون مجازات اسلامی، مصوب سال 1392، هرگاه پزشک در معالجاتی که انجام میدهد، باعث مرگ یا صدمه فردی شود باید دیه بپردازد مگر آنکه عمل وی مطابق مقررات و موازین فنی بوده و یا اینکه قبل از عمل، از شخص مریض یا اولیای وی رضایت گرفته باشد و در عمل نیز تقصیری نداشته باشد. اگر شخص بیمار پس از عمل آسیب ببیند ولی پزشک در آن آسیبدیدگی قصور یا تقصیری نداشته باشد مسئول نیست.
همچنین بر اساس ماده 496 این قانون، پزشک در معالجاتی که دستور انجام آن را به مریض یا پرستار و مانند آن صادر میکند، در صورتی که شخص فوت کند یا صدمه جسمی ببیند مسئول است مگر اینکه طبق ماده بالا عمل شود.
بیشتر بخوانید: واگیردارترین بیماری قرن چیست؟
هرگاه مریض یا پرستار بدانند که دستور پزشک اشتباه است و موجب صدمه میشود ولی با وجود این به دستور عمل کنند، پزشک مسئول نیست بلکه خود مریض یا پرستار مسئول خسارت و یا صدمه هستند.
چگونه میتوان قصور پزشکی را ثابت کرد؟
علاوه بر قانون مجازات اسلامی که به ماهیت تقصیر پزشکی و جرایم مرتبط با آن میپردازد و مجازات حاکم بر جرایم و تقصیرات را مقرر میکند؛ قانون آیین دادرسی کیفری نیز نحوه اثبات دعوی و چگونگی اثبات و رسیدگی به آن را بیان کرده است. در این رابطه تقصیر پزشکی با اخذ نظریه کارشناسی از سازمان پزشکی قانونی یا سازمان نظام پزشکی ثابت میشود.
کدام نهاد به موضوع قصور پزشکی رسیدگی میکند؟
دادگاه عمومی و انقلاب مرجع رسیدگی به پروندههای مربوط به تقصیر پزشکی است و در تهران ناحیه خاصی از دادسرا با عنوان «دادسرای ویژه پزشکی و دارویی» بهطور جداگانه به این مورد رسیدگی میکند. در برخی مراکز استانها نیز شعبه خاصی از دادگاههای عمومی و انقلاب مرجع رسیدگی به این پروندهها هستند؛ البته باید گفت که مرجع رسیدگی به قصور و تخلفات انتظامی پزشکی دادسراهای انتظامی و هیأتهای بدوی، تجدیدنظر و عالی انتظامی سازمان نظام پزشکی است.