به گزارش تیتربرتر؛ نرخ تورم برابر است با تغییر در یک شاخص قیمت که معمولاً شاخص قیمت مصرف‌کننده‌است. کاهش درصد پشتوانه‌دار از پول ملّی نسبت به درصد پول خلق‌شده را تورّم گویند.

نرخ تورم

تورم به عنوان شاخصی برای سنجش کارایی اقتصاد کشورها است. به همین دلیل برای مقایسه قابلیت‌های اقتصادی یک کشور «نرخ تورم» (Inflation Rate) را به همراه شاخص‌های دیگر مانند شاخص «تولید ناخالص ملی» یا (GDP (Gross Domestic Product نیز محاسبه کرده و بین کشورهای مختلف رتبه‌بندی می‌کنند. در همین راستا در این مطلب ابتدا به معنی تورم پرداخته و سپس نرخ تورم را معرفی خواهیم کرد. در ادامه نیز به همراه مثالی نرخ تورم را محاسبه می‌کنیم. در انتها، نرخ تورم در بین ماه‌ها و همچنین سال‌های مختلف کشور براساس آمار بانک مرکزی را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

بیشتربخوانید: آیا تورم گرانی بنزین هنوز ادامه دارد؟

تورم چیست؟

اقتصاددانان معمولا دو دلیل عمده برای تورم ذکر می‌کنند:

• کاهش عرضه کل یا افزایش تقاضای کل
• رشد عرضه پول مازاد بر رشد اقتصادی یا همان رشد نقدینگی

به این ترتیب می‌توان تورم را پدیده‌ای دانست که ناشی از عدم تناسب بین حجم پول در گردش با عرضه خدمات و کالا بوجود می‌آید. به این ترتیب هر چه میزان تورم بیشتر شود، قدرت خرید یک واحد پول، کاهش خواهد یافت.

برای مثال در نظر بگیرید که یک کالا برای فروش به ۱۰ نفر عرضه شده است. هر یک از این ۱۰ نفر برای خرید کالای مورد نظر، پیشنهاد قیمتی دارند. اما اگر تعداد کالا افزایش نداشته ولی مشتریان به ۱۰۰ نفر برسد، طبیعی است که فروشنده کالا را به کسی می‌فروشد که بیشترین قیمت پیشنهادی را دارد که مسلم است با ارزش واقعی آن کالا فاصله خواهد داشت.

این مثال نشان می‌دهد که وقتی تعداد مشترهای زیاد، در برابر کالای کم قرار می‌گیرند، تورم ایجاد شده و قیمت‌ها بالا می‌رود.

نرخ تورم چیست؟

نرخ تورم، شاخصی برای نمایش ارزش پول و قدرت خرید است که در یک بازه زمانی مورد محاسبه قرار می‌گیرد. نرخ تورم، برابر است با تغییرات نسبی در شاخص قیمت که معمولا شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) یا Consumer Price Index است. نرخ تورم ممکن است از طریق محاسبه قیمت هفتگی، ماهانه و سالانه برای یک سبد کالای پایه حاصل شود. این سبد که به عنوان سبد پایه و شاخص کالا شناخته می‌شود، هر چند سال یکبار مورد بازنگری قرار می‌گیرد.

براساس استانداردهای جهانی، مرجع تعیین سبد کالای پایه و همچنین محاسبه و اعلام نرخ تورم، بانک مرکزی هر کشور است. اداره آمارهای اقتصادی در بانک مرکزی ایران مسئول تهیه شاخص نرخ تورم و مصادیق سبد کالا است. از سال ۱۳۳۸ تعیین اقلام این سبد کالا آغاز شده و آخرین بار در سال 1383 بازنگری روی آن صورت گرفته است. به این ترتیب در سبد کالای پایه 359 قلم کالا و خدمات در 75 شهر منتخب کشور مورد بررسی قرار گرفت و به 12 گروه کالایی تقسیم شد.

شاخص بهای کالاها و خدمات مصرف کننده، معیاری برای سنجش تغییرات قیمت کالاها و خدماتی است که توسط خانوارها به مصرف می‌رسد. از این شاخص به عنوان معیاری برای اندازه‌گیری سطح کلی قیمت‌ کالا و خدمات استفاده شده و یکی از بهترین معیارها برای نمایش تغییر قدرت خرید پول داخلی هر  کشور محسوب می‌شود.

نکته: این شاخص به صورت نسبی محاسبه شده و دارای واحد نیست. بنابراین با تغییر واحد پولی، تغییر نخواهد کرد. برای مثال اگر نرخ تورم را براساس شاخص CPI بر حسب ریال محاسبه کنیم، با نرخ تورم که به کمک شاخص CPI با واحد تومان اندازه‌گیری شده است، یکسان خواهد بود.

مقاطع اندازه‌گیری نرخ تورم نیز بطور معمول به سه طبقه یا گروه تقسیم می‌شود.

• نرخ تورم نقطه به نقطه
• نرخ تورم سال به سال پایه
• نرخ تورم متوسط سالانه

بیشتربخوانید: آخرین نرخ تورم خوراکی‌ها بعد از گرانی بنزین

نرخ تورم نقطه به نقطه

نرخ تورم نقطه به نقطه، بوسیله درصد تغییرات شاخص CPI در یک مقطع زمانی نسبت به مقطع دیگر، اندازه‌گیری می‌شود. برای مثال می‌توان، نرخ تورم در ماه اردیبهشت در سال ۱۳۹۸ را نسبت به خرداد همان سال بدست آورد. برای این کار کافی است که مقدار شاخص CPI را در ماه اردیبهشت از ماه خرداد کم کرده و حاصل را بر شاخص CPI اردیبهشت ماه تقسیم کنیم. همچنین ممکن است نرخ تورم نقطه به نقطه تیرماه را در دو سال ۱۳۹۸ و ۱۳۹۷ بدست آوردیم. برای انجام این کار کافی است که تغییرات شاخص CPI را در این دو ماه در نظر گرفته و نسبت تغییرات را محاسبه کنیم.

نکته: در شاخص نرخ تورم نقطه به نقطه، مقاطع زمانی بین دو نقطه در نظر گرفته نمی‌شوند و هر گونه تغییر در این بین نادیده گرفته می‌شود.

آخرین نرخ تورم  در بهمن 98

مرکز آمار اعلام کرد: نرخ تورم نقطه‌ای بهمن ماه ١٣٩٨ در مقایسه با ماه قبل ۱.۳ واحد درصد کاهش یافته است. نرخ تورم نقطه‌ای گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» با کاهش ٤.٣ واحد درصدی به ١٩.٧ درصد و گروه «کالاهای غیر خوراکی و خدمات» با افزایش ٠.١ واحد درصدی به ٢٧.٥ درصد رسیده است.

کاهش نرخ تورم نقطه‌ای خانوارهای کشور

منظور از نرخ تورم نقطه‌ای، درصد تغییر عدد شاخص قیمت، نسبت به ماه مشابه سال قبل است. نرخ تورم نقطه‌ای در بهمن ماه ١٣٩٨ به عدد ٢٥ درصد رسیده است؛ یعنی خانوارهای کشور به طور میانگین ٢٥ درصد بیشتر از بهمن ١٣٩٧ برای خرید یک «مجموعه کالاها و خدمات یکسان» هزینه کرده اند.

نرخ تورم نقطه‌ای بهمن ماه ١٣٩٨ در مقایسه با ماه قبل ۱.۳ واحد درصد کاهش یافته است. نرخ تورم نقطه‌ای گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» با کاهش ۴.۳ واحد درصدی به ١٩.٧ درصد و گروه «کالاهای غیر خوراکی و خدمات» با افزایش ٠.١ واحد درصدی به ٢٧.٥ درصد رسیده است.

این در حالی است که نرخ تورم نقطه‌ای برای خانوارهای شهری ۲۵.۱ درصد می‌باشد که نسبت به ماه قبل ۱.۱ واحد درصد کاهش داشته است. هم‌چنین این نرخ برای خانوارهای روستایی ۲۴.۴ درصد بوده که نسبت به ماه قبل ۲.۶ واحد درصد کاهش داشته است.

بیشتربخوانید: ماجرای تورم و مسکن

افزایش نرخ تورم ماهانه خانوارهای کشور

منظور از نرخ تورم ماهانه، درصد تغییر عدد شاخص قیمت، نسبت به ماه قبل می‌باشد. نرخ تورم ماهانه بهمن ١٣٩٨ به ۱.۱ درصد رسیده که در مقایسه با همین اطلاع در ماه قبل ٠.٣ واحد درصد افزایش داشته است. تورم ماهانه برای گروه‌های عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» و «کالاهای غیر خوراکی و خدمات» به ترتیب ٠.٨ درصد و ١.٢ درصد بوده است.

این در حالی است که نرخ تورم ماهانه برای خانوارهای شهری ۱.۲ درصد است که نسبت به ماه قبل ٠.٣ واحد درصد افزایش داشته است. هم‌چنین این نرخ برای خانوارهای روستایی ٠.٧ درصد بوده که نسبت به ماه قبل ٠.٢ واحد درصد افزایش داشته است.

کاهش نرخ تورم سالانه خانوارهای کشور

منظور از نرخ تورم سالانه، درصد تغییر میانگین اعداد شاخص قیمت در یک سال منتهی به ماه جاری، نسبت به دوره مشابه قبل از آن می‌باشد. نرخ تورم سالانه بهمن ماه ١٣٩٨ برای خانوارهای کشور به ٣٧ درصد رسیده که نسبت به همین اطلاع در ماه قبل ۱.۶ واحد درصد کاهش نشان می‌دهد.

این در حالی است که نرخ تورم سالانه برای خانوارهای شهری ۳۶.۵ درصد است که نسبت به ماه قبل ۱.۵ واحد درصد کاهش داشته است. هم‌چنین این نرخ برای خانوارهای روستایی ۴۰.۱ درصد بوده که نسبت به ماه قبل ۲.۱ واحد درصد کاهش داشته است.

تغییرات قیمت‌ها در ماه جاری

در گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» بیشترین افزایش قیمت نسبت به ماه قبل مربوط به گروه «سبزیجات» (پیاز، بادمجان و فلفل دلمه) می‌باشد. در گروه عمده «کالاهای غیر خوراکی و خدمات» گروه «حمل و نقل» (انواع اتومبیل سواری) بیشترین افزایش قیمت را نسبت به ماه قبل داشته‌اند.

هم‌چنین متوسط بهای یک متر مکعب گاز مصرفی خانوارها و گروه «گوشت قرمز، سفید و فرآورده آنها» (گوشت گاو، گوشت گوسفند) نسبت به ماه قبل، کاهش قیمت داشته است.

درصد تغییرات شاخص قیمت در دهک‌های هزینه‌ای کل کشور در ماه جاری

دامنه تغییرات نرخ تورم سالانه در بهمن ماه ١٣٩٨ برای دهک‌های مختلف هزینه‌ای از ۳۶.۳ درصد برای دهک اول تا ٣٨.٩ درصد برای دهک دهم است.