مسجد کبود ایروان، در پایتخت ارمنستان بزرگترین مسجد در جنوب قفقاز است که ساخت آن به دو قرن و نیم پیش باز می‌گردد
معرفی ایروان
ایرَوان ، پایتخت و بزرگترین شهر جمهوری ارمنستان است. در امتداد رود هرازدان واقع شده‌است. ایروان مرکز اداری، فرهنگی و صنعتی این کشور است. ایروان یکی از زیباترین شهرهای قفقاز می باشد.
تاریخ ایروان به سده هشتم پیش از میلاد و پیدایش دژ اربونی در سال ۷۸۲ پیش از میلاد در دورترین نقطه غربی دشت آرارات توسط پادشاه آرگیشتی یکم بازمی‌گردد.
شهر ایروان توسط یونسکو به عنوان پایتخت جهانی کتاب در سال ۲۰۱۲ (میلادی) برگزیده شد.[۳] ایروان عضو وابسته به شهرهای اروپا است.
اسامی دیگر مسجد کبود
مسجد کبود که با نام‌های مسجد پارسی، مسجد آبی آسمانی و مسجد گک جامی نیز شناخته می‌شود، در قرن ۱۸ میلادی بنا گردید.
معماری این مسجد ملهم از مسجد کبود تبریز است و سبک آن معماری صفوی-قاجاری است. این بنای تاریخی در سال ۱۱۷۹ هجری قمری یا ۱۷۶۴ میلادی به دست حسین‌علی خان ایروانی بنا شد.
بیشتر بخوانید: معماری بی نظیر مسجد کریستال مالزی
این مسجد نمونه‌ای ارزشمند از یک مسجد چهار ایوانی است. گنبد این بنا دو پوسته بوده و منارهٔ آجری آن ۲۴ متر بلندی دارد. کتیبه‌های سنگی این مسجد از اصفهان آورده شده‌اند.
در قرن هجدهم میلادی ساخته شد. مسجدی زیبا که گفته می شود با معماری ساده و بدون هیچ یک از عناصر شکوه و تجمل به دستور حسین علی خان، فرمانروای محلی در دوران نادرشاه افشار بنا گردید. ساخت و ساز بنای آن در سال ۱۷۶۰ شروع شد و در فواصل بین سال های ۱۷۶۴ تا ۱۷۶۸ به پایان رسید.
مسجد کبود ایروان سه محراب دارد که نشانگر حضور پیروان مذاهب مختلف اسلام در شهر بوده است.
مسجد کبود ایروان در سال ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۹ با هزینه بنیاد مستضعفان و نظارت سازمان میراث فرهنگی ایران مرمت شد. این مسجد در یکی از خیابان‌های اصلی پایتخت ارمنستان واقع شده است.
در طراحی داخلی آن سبک مینیمالیسم یا ساده گرایی غالب است و هیچ آثاری از هنر کاشی کاری و خوشنویسی های اسلامی یافت نمی شود.
دولت ارمنستان در سال ۱۳۹۴ با تصویب طرحی حق ادارهٔ این مسجد را برای مدت ۹۹ سال به ایران واگذار کرد تا از ساختمان این مسجد به عنوان مرکزی فرهنگی استفاده شود. مالکیت مسجد کبود و زمین‌های پیرامون آن همچنان از آن ارمنستان خواهد بود.
گرچه مسجد ایروان چندان چشمگیر و منحصربه فرد نیست و به عنوان یک شاهکار اسلامی به شمار نمی رود اما وجودش برای جذابیت بیشتر ایروان لازم خواهد بود. این مکان تاریخی جاییست که قطعا ارزش دیدن را دارد.
مسجد کبود پس از دوران شوروی
پس از سقوط حکومت شوروی، مسجد کبود تحت ترمیم‌های جدی و پایه‌ای با آجر‌ها و کاشی‌های براق قرار می‌گیرد. این بازسازی‌ها که توسط ایران سرمایه گذاری شده بودند مورد استقبال منتقدین واقع نشدند چرا که آنان معتقد بودند روح اصیل این مسجد حفظ نشده است.
پس از بازسازی
پس از آن خدمات دینی اسلامی در آن از سر گرفته شد و درحال حاضر تنها مسجد فعال شهر ایروان می‌باشد. با این وجود مسئولین ایروان علاقه‌ای به ادامه‌ی این بازسازی‌ها به عنوان مسجد نیستند و مایلند این محل به عنوان مرکزی فرهنگی ادامه‌ی فعالیت دهد. مسلمانان ایروان معتقدند رای ساخت مرکز فرهنگی می‌تواند در مکان دیگری صورت گیرد. بازسازی‌ها در سال ۱۹۹۹ پایان یافتند. در طول روز‌های کاری هفته، نمایشگاهی از عکس‌های قدیمی ایروان در این محل برگزار می‌گردد. این مکان مجموعه قوانین سفت و سختی برای تردد دارد که مشخص می‌کنند کجا می‌توانید بروید و کجا نمی‌توانید.
بیشتر بخوانید:
مسجد کبود ایروان به نظر از دیده‌ها پنهان گردیده چرا که از همه طرف در بین آپارتمان‌ها محصور شده است و تنها عاملی که به وجودش اشاره می‌کند ورودی فروتن آن از خیابان مشتوتس می‌باشد.
بخش درونی معماری مینیمال غالب است. با این وجود، این موضوعات چیزی از زیبایی و تاثیر‌گذاری مسجد نمی‌کاهند. معماری بخش داخلی هیچ کاشی یا خطاطی رایج اسلامی را شامل نمی‌شود. سادگی در هر گوشه‌ی مسجد نمایان است. محراب و منبر نیز بر همین منوال بسیار ساده هستند. محراب فرو رفتگی‌ای بر دیوار است که جهت مکه را مشخص می‌کند. منبر نیز سکویی پله‌دار است که امام جماعت، بر روی ان برای موعظه قرار می‌گیرد.
مسجد ایروان را نمی‌توان به عنوان شاهکار معماری ایرانی-شیعی-اسلامی به حساب آورد ولی وجودش بسیار در آن مکان لازم و موثر استد. چرا که بدون کوچک‌ترین تردید ایروان با داشتن این مسجد به شهری غنی‌تر و جذاب‌تر مبدل گردیده. این مسجد مکانی تاریخی است که باید دیده شود، از آن بازدید شود و البته مورد تحسین قرار گیرد.
اکنون در مسجد کبود ایروان زبان فارسی به علاقمندان تدریس می‌شود. همچنین در ارمنستان تمبر و پاکت پستی با تصویر این مسجد نیز منتشر شده است.
