سخنان رهبری به این معنا است که ایران در صورت برآورده نشدن خواسته‌هایش آمادگی تحمل تحریم‌ها در مدت زمان بلندتر را نیز دارد، ولی اگر دشمن به بی‌اثر بودن تحریم‌های پی ببرد و آمریکا به سرمیز برجام برگردد آن وقت می‌شود به مذاکره مجدد با آمریکا فکر کرد.

حسن روحانی، رئیس جمهور اسلامی ایران در حالی هفته آینده در یک سفر مهم راهی ژاپن می‌شود که برخی رسانه‌ها این سفر را مهم‌ترین رُخداد بین‌المللی هفته آینده می‌دانند، رخدادی که برخی معمولی و دیگران سفری مهم و استراتژیک می‌دانند چون ژاپن یکی از دو کشوری بود که ابتکارات مشخصی در رابطه با تنش‌های بین ایران و آمریکا در دست داشت و حتی هنوز و با وجود افزایش تنش‌ها امکان میانجی‌گری را دارد.

اما آیا با توجه به مواضع سران نظام و حسن روحانی درباره مذاکره با آمریکا امید به گشایش از طریق کانال ژاپن وجود دارد؟ نگاهی به آخرین اظهارات سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه شاید بتواند بخشی از پاسخ به این سوال باشد. او سفر رئیس جمهور به ژاپن را سفر مهم و ثمر بخشی می‌داند و می‌گوید: ژاپن کشور با حسن نیت پیش‌نهادهایی برای کاهش تنش و تضمین‌شدن منافع همه در منطقه داده و البته کارهایی شروع شده و ما از آن استقبال می‌کنیم.

او در همین نشست خبری می‌گوید که امید است در سفر رئیس‌جمهوری، این اقدامات رو به جلو برود و بعد بحث تبادل زندانیان را به پیش می‌کشد و تاکید می‌کند که ایران آماده یک تبادل زندانی گسترده با آمریکا به شکل یک بسته داد و ستد است و برای این کار توپ در زمین آمریکا است.

در همین فضا المانیتور دیگر رسانه مهم منطقه نیز به سفر روحانی اشاره می‌کند و تاکید می‌کند که رئیس جمهور ایران در سفر به ژاپن به دنبال آن است که شینزو آبه کار ناتمام مکرون در میانجی‌گری بین ایران و آمریکا را ادامه دهد.

اشاره المانیتور به تلاش‌های رئیس جمهور فرانسه برای سر یک میز نشاندن روحانی و ترامپ است، تلاشی که در نیویورک تا مرز به ثمر رسیدن پیش رفت اما به خاطر عدم اطمینان طرف ایرانی به وفای به عهدی ترامپ درباره لغو تحریم‌های آمریکا علیه ایران در لحظات آخر متوقف شد.

مطالب مرتبط : نامه خصوصی روحانی به سعودی ها و ماجرای پیام آمریکایی ها چیست

اما چقدر می‌توان نسبت به تحلیل‌های رسانه‌ای امیدوار بود؟ آن هم در حالی که رهبر انقلاب در دیدار دو هزار و پانصد نفر از تولیدکنندگان، کارآفرینان و فعالان اقتصادی تصور پایان تحریم‌ها در یکی دو سال آینده را خیال باطل خواندند و تاکید کردند: با شناختی که از مسائل جبهه استکبار داریم، تحریم‌ها حالا حالاها وجود دارد، بنابراین برای نجات اقتصاد کشور نباید منتظر پایان تحریم‌ها و بودن یا نبودن فلان شخص یا اقدام فلان کشور بود.

سخنان رهبری به این معنا است که ایران در صورت برآورده نشدن خواسته‌هایش آمادگی تحمل تحریم‌ها در مدت زمان بلندتر را نیز دارد، ولی اگر دشمن به بی‌اثر بودن تحریم‌های پی ببرد و آمریکا به سرمیز برجام برگردد آن وقت می‌شود به مذاکره مجدد با آمریکا فکر کرد.

به نظر می‌رسد در همین راستا ژاپن در حال طراحی راهکاری است که اعتماد ایران و تضمین مورد نظر آمریکا را به دست بیاورد که بخشی از آن شامل آزاد شدن پول نفته بلوکه شدن ایران در این کشور است. رای الیوم با اشاره به بخشی از بسته پیشنهادی ژاپن و مبادله زندانیان بین ایران و آمریکا می‌نویسد: دستاورد تهران از تبادل زندانی با واشنگتن فقط آزادی مسعود سلیمانی نبود؛ اکنون آمریکا به ژاپن برای توافق‌های اقتصادی با ایران، چراغ سبز نشان داده؛ ۲۰ میلیارد دلار از اموال بلوکه شده ایران در ژاپن هم آزاد می شود.

حتی اگر تمام مختصات رسانه‌ای بالا درست نباشد پالس‌ها و نشانه‌های مخالفان دولت درباره گشایش احتمالی در پی سفر روحانی به ژاپن جالب توجه است و نشان می‌دهد این سفر توانایی تغییراتی مثبت در برخی روندها را دارد.

از جمله سید نظام موسوی، مدیر عامل سابق خبرگزاری فارس و از چهره‌های شناخته شده اصولگرا که این دوره در انتخابات مجلس هم شرکت کرده به سفر روحانی پرداخته و می‌گوید: گویا قرار است پس از سفر رئیس جمهور به توکیو، گشایشهایی مقطعی از سوی ژاپن و سوئیس در تحریمها ایجاد تا در آستانه انتخابات مجلس یک تنفس مصنوعی به جریان غربگرا داده شود. قطعاً مردم دیگر فریب آرامبخش های موقت را نمیخورند اما دولتمردان هم خوب است منافع ملی را قربانی این بازیها نکنند.

در سفر روحانی به نیویورک برخی چهره‌های اصولگرا و طیفی مشخص از اکانت‌های مشهور به اکانت ارزشی گراهایی از سفر روحانی می‌دادند و نسبت به دیدار او با ترامپ حساس بودند، دیداری که هرچند انجام نشد اما نشان داد این چهره به اخبار فردا دسترسی دارند.

با این تفاسیر اگر اتفاق خاصی رخ ندهد شاید بتوان از سفر روحانی انتظار گشایشی در ماجرای تحریم‌ها را داشت، البته به شرط این که طیف عربی و عبری نتوانند چوب لای چرخ دیپلماسی ایرانی بگذارند.

مطالب مرتبط : دیدار دوباره شسنزو آبه و حسن روحانی

میانبر ایران برای رسیدن به آمریکا

سید محمد حسین ملائک، سفیر اسبق ایران در سوئیس و چین نیز در یادداشتی تصریح کرده است یکی از رخدادهای احتمالی سفر روحانی به توکیو زنده سازی برجام اما به شکل دیگر است و اگر چنین اتفاقی نیفتد پس باید گفت این سفر فقط تمدد اعصابی برای رییس جمهور است که چند روزی را با هزینه "معقول"خارج از ایران باشد .این دیپلمات ایرانی می نویسد این سفر در قالب سفرهای معمول برای توسعه روابط بین کشورها نمی گنجد. هیچ گونه از وجوه روابط سیاسی، اقتصادی و ... ایران و ژاپن سفر روسای دو کشور را توجیه نمی کند زیرا ژاپن نه از ایران نفت می خرد و نه قادر و یا علاقمند به دور زدن تحریم هاست و نه هیچ گاه در منازعه بین ایران و آمریکا بی طرف بوده است. لذا ابعاد ناشناخته و غیر دوجانبه آن بر سایر وجوه می چربد.

چند تحلیل
یکم - اگر ژاپن خودش از رئیس جمهور دعوت می کرد این ایده قوت می گرفت که آمریکا طرح جدیدی برای مذاکره با ایران دارد. اما چون ایده توسط خود ایران پیگیری شده این گزینه منتفی است.

دوم - با توجه به تحولات درونی کشور در یکی دو ماه گذشته ممکن است رئیس جمهور بخواهد به دنیا اعلام کند اگر چه توطئه بزرگی بعد از اعلام افزایش قیمت بنزین در حال اجرا بود اما دولت با موفقیت از آن عبور کرده است و اکنون با اعتماد به نفس کامل می تواند به سیاست خارجی بپردازد. پذیرش یک کشور "در کمپ غرب" از مقامات عالی به منزله این است که موضوعات حاشیه ای مثل حقوق بشر و غیره مانع جلو رفتن این تماس ها نیست.

سوم - نشریه رای الیوم خبر درج کرده که توافق شده ژاپن 19 ملیارد دلار از اموال بلوکه شده ایران که در آن کشور است را آزاد کند. اگرچه این خبر از کانال های دیگری مسموع نشد اما بعید به نظر می رسد که ژاپن اقدامی برای رفع فشار از روی ایران بدون مجوز آمریکا انجام دهد. و آمریکا که توانسته تهران را به گوشه رینگ اقتصادی بکشاند بعید است که تصمیمی علیه سیاست خود اتخاذ کند. مگر اینکه ایران در پشت پرده تضمین بزرگی به آمریکا داده باشد که آن هم دور از انتظار است.

چهارم - در ادامه بحث فوق، بعد از اعمال دور جدید تحریم های آمریکا علیه ایران، ژاپن پذیرفته بود یک اعتبار خرید کالا برای ایران در نظر بگیرد که باز هم به دلیل مخالفت آمریکا مقدور نشد. ممکن است این گزینه به صورت دیگری مطرح شده باشد که البته دور از انتظار است.

پنجم - ایران در تقابل خود با فشار حداکثری آمریکا احساس می کند باید مذاکره را شروع کند. کاری که در نیویورک می توانست با هزینه و احتمالا معونه کمتری صورت گیرد. اما تحولات داخلی نشان داد مسئولین به وقت بیشتری برای درک اوضاع احتیاج دارند. در صورت صحت این گزینه ابعاد و سرفصل های این مذاکره در یک چانه زنی اولیه به دست می آید که این بار آقای رئیس جمهور می خواهد در دست خودش و نه دست وزیر امور خارجه باشد.

دو احتمال وجود دارد:

اول - ایران پذیرفته است در بیرون از برجام اما فقط در مورد مسائل اتمی مذاکره کند. این به مفهوم مذاکره برای برجام جدیدی با در نظر گرفتن ملاحظات ترامپ است.

دوم - در کنار مباحث اتمی ایران متقاعد شده است که در مورد مسائل منطقه و موشکی مذاکرات منطقه ای آغاز شود. این انعطاف در طرح "هرمز " ایران نهفته است و ژاپن می تواند آغاز خوبی برای این مذاکرات باشد.

مطالب مرتبط : دیدار با ترامپ به شرط برداشتن تحریم ها

چراغ سبز آمریکا به ایران؟

در حقیقت با توجه به شرایط موجود در آمریکا و بحران سیاسی دونالد ترامپ به نظر می‌رسد که تیم رئیس‌جمهور آمریکا به این نتیجه رسیده است که ادامه شیوه‌های تهاجمی علیه ایران به انزوای بیشتر ایالات متحده منجر خواهد شد. تغییر ادبیات مقامات آمریکایی نسبت به ایران و تبادل زندانیان و همچنین سفر قریب الوقوع آقای دکتر حسن روحانی، رئیس‌جمهور اسلامی ایران به ژاپن می‌تواند افق جدیدی در حل مشکلات بین تهران و واشنگتن ایجاد کند.

شرایط گذشته نشان داد که ایران کشوری نیست که از رهگذر تهدید و اعمال تحریم‌های سخت در برابر قدرت‌های استکباری تسلیم بشود. ارزیابی موسسات آمریکایی این حقیقت را برای دولتمردان آمریکا ثابت کرد که ایران به یک کشور قدرتمند و متکی به امکانات داخلی خود می‌تواند در برابر توطئه‌های خارجی ایستادگی بکند و به همین دلیل رویکرد دولت دونالد ترامپ پس از سه سال رفتار تهاجمی اکنون به سمت و سوی دیگری حرکت کرده است. تا جایی که هم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور و هم برایان هوک، مسئول پرونده ایران و هم مایک پمپئو، وزیر خارجه اکنون سیگنال‌های مثبتی به تهران ارسال می‌کنند هرچند که این سیگنال‌ها ممکن است مقطعی و مرحله ای باشد زیرا دونالد ترامپ قصد دارد که با استفاده از ظرفیت ایران بتواند در انتخابات 2020 ایالات متحده پیروز شود.

از سوی دیگر همپیمانان منطقه ای آمریکا مانند عربستان و امارات هم با توجه به این احتمال که دونالد ترامپ ممکن است از سوی کنگره آمریکا استیضاح شود، لذا درصدد آغاز مرحله جدیدی از رابطه با تهران برآمده‌اند. مجموعه این عوامل نشان می‌دهد که تا اوایل سال 2020 تغییراتی در رفتار آمریکا نسبت به ایران ایجاد خواهد شد و ممکن است که رئیس‌جمهور آمریکا مجبور شود تا بخشی از تحریم‌ها را علیه ایران لغو کند و برخی گمانه‌زنی‌ها هم نشان می‌دهد که رئیس‌جمهور آمریکا احتمالا به توافقنامه برجام بازگردد.

درخصوص سفر رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به ژاپن نشانه‌هایی وجود دارد که آمریکا قصد دارد از ژاپن به‌عنوان میانجی بی‌طرف با ایران استفاده کند. بر این اساس، آمریکا اخیرا نرمش‌هایی از خود نشان داده و این امر ثابت می‌کند که ژاپن قرار است پیام‌های مثبتی از آمریکا به ایران منتقل بکند و به همین دلیل سفر آقای دکتر روحانی به ژاپن پیامدهای بسیار مهمی برای ایران و منطقه به دنبال خواهد داشت.