در نزدیکی و در فاصلهی حدود ۴۰ متری از شهرستان شهرکرد، شهری قرار دارد که کوههای استان، آن را احاطه کردهاند. نام این شهر جونقاه است. در این شهر جاذبه تاریخی وجود دارد که بسیار حائز اهمیت است.
این بنا در اواخر دوره قاجار توسط سردار اسعد دوم بختیاری با الهام از کاخهای اروپایی قرن نوزدهم میلادی، ساخته شد و به کاخ سردار اسعد بختیاری هم شهرت دارد. این بنا دو طبقه است. طبقه فوقانی در سه جهت شرقی، جنوبی و شمالی، دارای ایوان با ستونهای سنگی است و آجرکاریهای متنوعی دارد. این بخش از بنا اعیانی و شاهنشین بوده و سقف اتاقها به صورت هندسی توفالکوبی شده است.
طبقه زیرین در عمق یک متری از کف محوطه کاخ قرار دارد که ورود به آن از زیرپلههای طبقه فوقانی امکانپذیر است. در این طبقه سقف تمامی راهروها و اتاقهای منشعب، به شیوه قمیپوش، طاق زده شده است. و اما چیزی که در مورد این کاخ مهم است و در تاریخ بسیار با ارزش بوده است این است که این کاخ در دوره مشروطیت به عنوان پایگاهی برای جنبش مشروطهخواهی مردم مطرح بوده و به همین دلیل توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، به عنوان موزه مشروطیت ایران مورد بهرهبرداری قرار گرفته است.
درواقع حسین قلی خان ایلخانی و کلب علی خان (عموی وی)، زمانیکه در جونقان به قدرت سیاسی دست مییابند، این شهر را به دلیل رشادتها و شجاعتهای جوانانش به عنوان مرکز قدرت سیاسی خود انتخاب میکنند. سپس در زمانهای بعد، علی قلی خان سردار اسعد در سالهای پایانی حکومت قاجاریان، تصمیم به ساخت کاخی زیبا و باشکوه روی بقایای منزل پدری خویش که اتفاقا در گذرگاهی قرار داشت، ساخت. برخی معتقدند که بواسطهی ایجاد قراردادهای تجاری بین خانهای بختیاری و تاجران انگلیس، علی قلی خان سردار، این کاخ را بنا کرد تا هم محل تصمیمگیریهای بزرگ باشد و هم خانهای بختیاری بتوانند نظارتی کامل بر اجرای دقیق و بدون اشکال این قراردادها، داشته باشند. از جملهی این رخدادها میتوان به اجتماعات تشکیل شده برای مشروطه و ایجاد قیامی پرقدرت و درنتیجه فتح تهران و اصفهان توسط مردم جونقان و بختیاریها اشاره کرد.
بیشتر بخوانید: غارهای بینظیر و اسرارآمیز ایران
معماری کاخ سردار اسعد بختیاری
معماری قلعه با الهامگیری از معماری جدید فرانسه و مطابق با کاخهای اروپایی قرن ۱۹ میلادی است که دستور آن با هماهنگی امین السلطان، صدر اعظم ناصرالدین شاه قاجار انجام شده است. این کاخ افسانهای در دوران پویایی خود بسیار زیبا و چشمگیر بود و هر تماشاگر و ایرانشناس اروپایی را در نگاه نخست متحیر کرده و زبان تحسین آنها را میگشود. هرچند عمارت کاخ در ابتدا بهگونهای متفاوت از آنچه که در امروز شاهد آن هستیم ساخته شده است؛ و به قول «هانری رنه دالمانی»، زیباییهای این کاخ به دلیل معماری چشمگیر و تزئینات انجام شدهاش، ذهن هر بینندهای را متوجه داستانهای شهرزاد قصه گو در داستانهای هزار و یک شب میسازد.
این کاخ در دوران اوج و پویایی خود دارای باغهای بزرگ در اطراف، استخری بزرگ در مرکز، ورودی که به جادهی سنگفرش باستانی مشرف بود، سردری بسیار زیبا و مجلل و تزئیناتی قابل توجه و شگفتانگیز از هنر دست اساتید ایرانی همچون آیینهکاری و نقاشی دیواری و نیز کتابخانهای بزرگ در این کاخ تاریخی مشاهده میشد؛ این در حالی است که متاسفانه امروزه از این کاخ مجلل و دو طبقه، تنها یک سردر و یک شاهنشین برجای مانده است. البته عوامل مختلف طبیعی و اجتماعی، در کنار کمتوجهی در ساخت و سازهای اطراف و نیز استفادههای نادرست از این مکان به عنوان پاسگاه ژاندارمری، کتابخانهی عمومی و مدرسه، از عمده دلایل از بین رفتن بخشهای اصلی این کاخ ارزشمند تاریخی است.
معماری قلعه جونقان چگونه است؟
هرچند مدرسهی اسعد، بخش دیگری از قلعهی جونقان است که در ضلع غربی کاخ سردار اسعد، همچنان پابرجا است و گردشگران میتوانند هنگام حضور در این اثر تاریخی، از آن نیز بازدید کنند. در طبقهی فوقانی کاخ که به بخش شاهنشین شهرت دارد، میتوان ایوانی با ستونهای سنگی در سه جهت شمالی، جنوبی و شرقی مشاهده کرد که در مرزهای اتصال، آجرکاری متنوع و دیدنی اجرا شده است.
بیشتربخوانید: زیباترین پارک آبی جهان در کجاست؟
در بخش غربی، کاخ به صورت یک دیوار یک دست و فاقد ستون و آجرکاری مشاهده میشود. درواقع این بخش از کاخ ساده و بدون تجملات است. همچنین در این قسمت از کاخ سردار اسعد اتاقها را با سقفی که به صورت هندسی توفال کوبی شده، پوشاندهاند.
در عمق یک متری از سطح محوطهی کاخ، طبقهی دیگری قرار دارد که طبقه زیرزمین است. برای ورود به این بخش باید از زیر پله هایی که در طبقهی فوقایی تعبیه شده است، استفاده کرد. راهروها و اتاقهایی منشعب در این طبقه قرار دارد که سقف تمامی آنها به سبک قمی پوش، طاقبندی شده است. سازندگان در هر کدام از اتاقها یک بخاری دیواری با گچبریهای ساده، ساختهاند که درواقع به عنوان انبار خدمتکاران مورد استفاده قرار میگرفت.
بیشتر بخوانید: شگفتانگیزترین باغ های ایران
تزئینات انجام شده در کاخ سردار اسعد بختیاری
در کاخ سردار اسعد، تزئینات زیبا و جالبی وجود دارد که برخی از آثار به جا مانده از آنها قابل توجه و تماشایی است. به عنوان نمونه، ستونهای سنگی در بخشهای شمالی، جنوبی و شرقی عمارت کاخ و به صورت دوتایی یا جفت در کنار یکدیگر، ۱۲ ستون (۶ ستون دوتایی)، در ایوان شمالی، ۶ ستون دوتایی در ایوان جنوبی و ۶ ستون دوتایی در ایوان شرقی قرار گرفته است. در بخش زیرین ستون ها نیز میتوان اشکال هندسی به صورت مکعب مستطیل را که با نقشهای یکنواخت و مزین به گل چند پَر و نیلوفر است، مشاهده کرد.
تزئینات زیبایی همچون حجاری، گچبری و آجرکاری، عمارت کاخ سردار اسعد بختیاری را بسیار زیبا و تماشایی ساخته است.
نمای خارجی طبقهی زیرین با هنر حجاری استادان ایرانی تزئین شده است. این تزئنیات قطعاتی از سنگ نما، نما و ازارههای سنگی ابزارکاری شده با تصاویر هندسی به شکل مستطیل و لوزی است. همچنین در قسمت جرزهای بین پنجرهها، لچک، پیشانی و لبهی ایوان نیز میتوان نقوش اسلیمی و گل بوته را مشاهده کرد.
هنر گچبری از دیگر تزئینات صورت گرفته در بخش زیرزمین، طبقهی بالا بوده، دو طرف بخش ورودی اصلی بنای کاخ و سربخاریهای اتاقها است که زیبا و تماشایی جلوه میکند.
بیشتر بخوانید: دره ی جن ها در کجاست؟
گفتنی است علی قلی خان سردار اسعد در سال ۱۳۱۸ ه.ق قلعه یا کاخی در این محل برای سکونت خود ساخت که ۱۴ هزار مترمربع مساحت و نماهای بیرونی متفاوتی داشت. ستونهای سنگی آن هر کدام چند قطعه در اشکال مختلف بنا شده به طوری که در قسمت بالا این ستونها چهارگوش است. این قلعه هم اکنون توسط اداره کل میراث فرهنگی استان مورد مرمت قرارگرفته است. کاخ قلعه سردار اسعد بختیاری هم در فاصله ۴۲ کیلومتری شهرکرد و در مرکز شهر جونقان واقع شده و فاقد هر گونه کتیبه تاریخ دار است. این قلعه توسط علی قلی خان سردار اسعد بختیاری در زمانی که وی زمامداری ایل بختیاری را به عهده داشت ساخته شده. بر این اساس قدمت آن به بیش از یکصد سال می رسد. مصالح به کار رفته در این بنای دو طبقه، خشت، با نمای آجر با ملات گچ و خاک است. اکنون از طبقه زیزین این قلعه به عنوان موزه صنایع دستی استان استفاده می گردد .