تیتربرتر؛ سینه پهلو وضعیت التهابی ریه است که عمدتاً کیسه‌های میکروسکوپی هوا موسوم به آلوئول‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد این بیماری معمولاً در اثر عفونت ناشی از ویروس یا باکتری و گاهی نیز در اثر سایر میکروارگانیسم‌ها، برخی داروها و شرایط دیگر مانند بیماری خودایمنی رخ می‌دهددر این بیماری، کیسه‌های هوایی متورم می‌شود و چون درون آن از مایعات پر می‌شود، در نتیجه اکسیژن رسانی کمتر می‌شود و تبادلات گازی کاهش می‌یابد.

تعریف دقیق سینه پلو

ذات‌الریه یا سینه‌پهلو مهم‌ترین قاتل عفونی کودکان زیر پنج سال است؛ گرچه نوع باکتریایی این بیماری با آنتی‌بیوتیک به‌راحتی قابل درمان است؛ ولی فقط یک سوم کودکان مبتلا به آن آنتی بیوتیک دریافت می‌کنند.

این بیماری‌ می‌تواند همه کودکان در هر نقطه جهان را تحت تاثیر قرار دهد؛ ولی در آسیای جنوبی و جنوب آفریقا شیوع بیشتری دارد. به راحتی و با داروهای ارزان‌قیمت می‌توان از بروز این بیماری پیشگیری کرد.

علائم بیماری سینه پهلو

علائم شایع آن عبارتند از: خلط، درد قفسه سینه، تب، و اشکال در تنفس ابزار تشخیصی آن شامل استفاده از اشعه ایکس و کشت خلط است. واکسن‌هایی برای جلوگیری از انواع خاصی از سینه‌پهلو در دسترس است. درمان بستگی به علت زمینه‌ای دارد، سینه‌پهلو باکتریایی با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود. اگر سینه‌پهلو شدید باشد، معمولاً فرد مبتلا در بیمارستان بستری می‌گردد.

آمار سازمان جهانی بهداشت در مورد ذات‌الریه :

ذات‌الریه عامل ۱۵ درصد از مرگ و میر کودکان زیر پنج سال است و در سال ۲۰۱۷ میلادی جان ۸۰۸ هزار و ۶۹۴ کودک را گرفته است. در سال ۲۰۱۵ میلادی ۹۲۰ هزار و  ۱۳۶ کودک زیرپنج سال بر اثر این عارضه جان خود را از دست دادند.

پنومونی می‌تواند بر اثر ویروس، باکتری یا قارچ رخ دهد. از شایع‌ترین میکروارگانیسم‌های عامل ذات‌الریه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- باکتری استرپتوکوک نومونیا (Streptococcus pneumonia) که شایع‌ترین ذات‌الریه باکتریایی در کودکان است.
- باکتری هموفیلوس آنفلوآنزای نوع ب (Hib) که دومین باکتری شایع عامل پنومونی است.
- ویروس تنفسی  syncytial که شایع‌ترین عامل ویروسی این عارضه است.
- قارچ پنوموسیستیس جیرووسی (Pneumocystis jiroveci) در کودکان مبتلا به ویروس HIV که مسئول مرگ حداقل یک چهارم مرگ و میر نوزادان مبتلا به HIV بر اثر پنومونی است.
- با استفاده از واکسن و ایمن‌سازی، تغذیه مناسب و عوامل محیطی می‌توان از این عارضه پیشگیری کرد.
- پنومونی ناشی از باکتری با آنتی بیوتیک به راحتی قابل درمان است؛ ولی فقط یک سوم کودکان مبتلا به پنومونی آنتی بیوتیک دریافت می‌کنند.

ذات‌الریه که گاهی به آن سینه‌پهلو یا پنومونی نیز گفته می‌شود، وضعیت التهابی ریه و عفونت حاد تنفسی است که معمولا کیسه‌های میکروسکوپی هوا موسوم به آلوئول‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری معمولا در اثر عفونت ناشی از ویروس یا باکتری و گاهی نیز در اثر سایر میکروارگانیسم‌ها، برخی داروها و شرایط دیگر مانند بیماری خودایمنی رخ می‌دهد.

در این بیماری، کیسه‌های هوایی متورم می‌شوند و چون درون آن از مایعات پر می‌شود، اکسیژن‌رسانی کاهش می‌یابد. با معرفی یک شکل از واکسن پنومونی در اوایل سال ۲۰۰۰ میلادی، گونه‌های مرگبار پنومونی تا حد زیادی کنترل شد؛ تا جایی سازمان جهانی بهداشت اعلام کرد مرگ و میر ناشی از پنومونی درکودکان بر اثر واکسن تا ۵۰ درصد کاهش یافته است.

علاوه بر تغذیه بهتر و دسترسی به آنتی بیوتیک، واکسنی که در آن دوره معرفی شد، ۲۳ باکتری عامل پنومونی را از بین برد. با پیشرفت علم پزشکی، به تازگی واکسنی ساخته شده است که بیش از ۵۰ گونه باکتری عامل این بیماری از جمله باکتری عامل پنومونی، مننژیت و سپسیس را نابود می کند.

با وجود پیشرفت علم و ساخت واکسن، هنوز هم کودکان زیر پنج سال به ویژه در کشورهای فقیر قربانی این بیماری می شوند.

روش‌های انتقال و گسترش بیماری 

گسترش و انتقال پنومونی از چند طریق امکان‌پذیر است؛ ویروس‌ها و باکتری‌هایی که در مخاط بینی و گلوی فرد مبتلا وجود دارند، در صورت تنفس و ورود به ریه باعث آلودگی می‌شوند. سرفه و عطسه از دیگر روش‌های گسترش و انتقال بیماری است. خون نیز یکی دیگر از راه‌های انتقال بیماری است. بررسی پاتوژن‌های مختلف بیماری برای جلوگیری از راه‌های انتقال و درمان بسیار موثر است.

عوامل خطر بیماری 

گرچه این بیماری می‌تواند کودکان سالم را نیز تحت تاثیر قرار دهد، ولی ضعف سیستم ایمنی کودک را بیشتر مستعد این عارضه می‌کند. ضعف سیستم ایمنی بر اثر سوء تغذیه بوجود می‌آید؛ به ویژه کودکانی که در نوزادی از شیر مادر تغذیه نمی‌کنند.

مطالب مرتبط:

• تب کودکم را چگونه درمان کنم
• راه‌های پیشگیری از تشنج کودکان به دلیل تب 

بیماری‌هایی از قبیل سرخک و اچ ای وی، کودکان را بیشتر مستعد پنومونی می‌کنند. عوامل محیطی مانند آلودگی‌هوای داخل خانه ناشی از پخت و پز و سوخت‌های فسیلی، زندگی در خانه‌های شلوغ و سیگارکشیدن والدین نیز از جمله عوامل خطر این عارضه هستند.  

روز جهانی پنومونی برای اولین بار در سال ۲۰۰۹ میلادی در تاریخ ۱۲ نوامبر برگزار شد و از آن تاریخ هر سال در همین روز برگزار می‌شود. پنومونی مهمترین قاتل عفونی کودکان زیر پنج سال قلمداد می‌شود و برگزاری رویدادی به منظور افزیش آگاهی در سراسر جهان برای مقابله و درمان این عارضه می‌تواند اقدامی موثر باشد. شعار امسال «تاریخچه و نکات کلیدی درباره ذات‌الریه» است.

راه های پیشگیری ذات الریه

واکسیناسیون هم در کودکان و بزرگسالان مانع از بروز برخی سینه پهلوهای باکتریایی و ویروسی می‌شود. واکسن آنفلوآنزا عملکرد نسبتاً مؤثری در برابر آنفلوآنزای A و B دارد. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) واکسیناسیون سالانه برای تمام افراد ۶ ماهه به بالا را توصیه می‌کند.

مصون کردن کارکنان مراقبت‌های بهداشتی خطر ابتلا به سینه پهلو ویروسی را در بین بیماران آن‌ها کاهش می‌دهد. در صورت شیوع آنفلوآنزا، داروهایی از جمله آمانتادین یا ریمانتادین ممکن است به جلوگیری از بیماری کمک کند تأثیر زانامیویر یا اسلتامیویر مشخص نیست چرا که تولیدکنندگان اوسلتامیویر از انتشار داده‌های آزمایشی جهت تجزیه و تحلیل مستقل آن‌ها خودداری کرده‌اند.

واکسیناسیون علیه هموفیلوس آنفلوآنزا و استرپتوکوک سینه پهلوه شواهد خوبی برای تأیید استفاده از آن‌ها فراهم کرده‌است. واکسیناسیون کودکان در برابر استرپتوکوک سینه پهلوه منجر به کاهش بروز این عفونت در افراد بزرگسال می‌شود، چرا که بسیاری از بزرگسالان این عفونت‌ها را از کودکان می‌گیرند.

واکسن استرپتوکوک سینه پهلوه برای بزرگسالان در دسترس است و مشخص شده که این واکسن خطر ابتلا به بیماری پنوموکوکی مهاجم را کاهش می‌دهد. هم‌اکنون واکسن موثرتری با نام Prevenar13 جهت پیشگیری از باکتری استرپتوکوک پنومونیه در بازار موجود است که نه تنها برای کودکان قابل استفاده است

و در بیش از ۱۱۸ کشور دنیا به شکل اجباری تزریق می‌گردد بلکه برای افراد بالاتر از ۵۰ سال نیز شدیداً توصیه می‌شود. علاوه برآن، افراد با بیماریهای مزمن قلبی ریوی کلیوی و کبدی، دیابتی، دریافت کنندگان داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و کورتون طولانی مدت، کاندید پیوند، مشکلات طحال، افراد سیگاری و الکلی، مبتلایان به هر نوع بدخیمی حتماً باید این واکسن را دریافت نمایند. این واکسن هم‌اکنون در ایران نیز موجود است.

واکسن‌های دیگری که اثر محافظتی در برابر سینه پهلو ایجاد می‌کنند عبارتند از: سیاه سرفه، آبله مرغان، و سرخک

داروی درمان ذات الریه

درمان ذات الریه در این مقاله از تیتربرتر این است که به‌طور معمول، آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی، استراحت، مسکن معمولی، و مایعات برای بهبود کامل کافی است. با این حال کسانی به وضعیت پزشکی دیگری مبتلا هستند، سالمندان، یا کسانی که مشکل تنفسی قابل توجهی دارند.

ممکن است نیاز به مراقبت‌های بیشتری داشته باشند. اگر نشانه‌ها بدتر شود، سینه پهلو با درمان در منزل بهبود نیابد، یا عوارض دیگری رخ دهد، ممکن است لازم باشد فرد در بیمارستان بستری شود.

در سراسر جهان، حدود ۷–۱۳٪ موارد این بیماری در کودکان منجر به بستری شدن آن‌ها می‌گردد در حالی که در کشورهای توسعه یافته بین ۲۲ تا ۴۲٪ از بزرگسالان مبتلا به سینه پهلو اکتسابی از جامعه در بیمارستان بستری می‌شوند.

نمره CURB-65 برای تعیین لزوم پذیرش بزرگسالان در بیمارستان مفید است. در صورتی که این نمره ۰ یا ۱ باشد شخص به‌طور معمول می‌تواند خود را در خانه درمان کند، اگر این نمره ۲ باشد اقامت کوتاه در بیمارستان یا پیگیری دقیق ضروری است، اگر این عدد بین ۳ تا ۵ باشد، توصیه می‌شود فرد بستری گردد.

کودکانی که دچار زجر تنفسی هستند یا اشباع اکسیژن آن‌ها کمتر از ۹۰٪ است باید در بیمارستان بستری شوند. تأثیر فیزیوتراپی قفسه سینه در سینه پهلو هنوز مشخص نشده‌است. ممکن است تهویه غیرتهاجمی در افرادی که در واحد مراقبت‌های ویژه بستری شده‌اند، مفید باشد. استفاده از داروی سرفه بدون نسخه و همچنین استفاده از روی در کودکان مؤثر نبوده‌است شواهد کافی در مورد تأثیر خلط‌آورها وجود ندارد.

آنچه دیگران می خوانند:

• نکاتی ویژه درباره نحوه مراقبت و پرورش از کودک
• 7 توصیه کلیدی برای تقویت سیستم ایمنی کودک و پیشگیری از سرماخوردگی

گردآورنده: علی اکبرضایی