تیتربرتر؛ دهان اوّلین عضو دستگاه گوارش بدن است که غذا و آب برای گوارش اول وارد این عضو می‌شوند. دهان شامل حفره دهان، دندان‌ها، زبان، بزاق، لثه و سقف دهان است. فک بالا ثابت است و حرکت نمی‌کند. ولی فک پائین حرکت دارد و عمل باز و بسته شدن دهان را انجام می‌دهد. در داخل استخوان هر فک حفراتی وجود دارد که ریشه دندان‌ها در آن قرار می‌گیرد.
خشکی دهان چیست؟
دهان سالم با توجه روزانه به بهداشت دهان و رژیم غذایی مناسب حاصل می‌شود بوی دهان بوی دهان : دهان علاوه بر محتویاتش، یعنی دندان‌ها، لثه، زبان، غدد بزاقی و مخاط، به علت موقعیت و ارتباط خاص خود با دستگاه‌های تنفسی و گوارشی، منعکس‌کنندهٔ حالات سلامت و بیماری این دستگاه‌ها است. بوی دهان ممکن است نشانهٔ وجود عارضه و ضایعه‌ای در یکی از قسمت‌های مرتبط با آن باشد.
برنامه‌های انجام شده در مورد سلامتی دهان
سلامتی افراد جامعه، نقش مؤثری در پیشرفت آن جامعه دارد. سلامت، محور توسعه‌است و سطح سلامتی جامعه نیز از توسعه یافتگی آن تأثیر می‌گیرد. تأثیر دهان و دندان در سلامتی یک فرد و در نتیجه یک جامعه چنان مهم است که هم‌اکنون یکی از ۱۱ شعار مهم قرن بیست و یکم است .
شعار ۸۰-۲۰ نمونه‌ای از آنها است و به معنای وجود حداقل ۲۰ دندان طبیعی در دهان هشتاد ساله‌ها در دهـه آغازین قرن بیست و یکم می‌باشد. تحقق این شعارها نیازمند( (DMFT) گروه سنی) است. DMFT : عبارت است از دندان‌های دایمی که دچار پوسیدگی شده یا در نتیجه پوسیدگی کشیده یا افتاده یا پر شده باشند.
دلایل اصلی خشکی دهان
افزایش سن
وقتی سن بالاتر می‌رود، غدد بزاقی دیگر مانند قبل کار نمی‌کنند و طبیعتا ترشحِ کمتر آنها موجب خشکی دهان می‌شود که یکی از علائم ناخواسته‌ی افزایش سن است.
داروها
داروهای بسیار زیادی وجود دارند که می توانند موجب خشکی دهان شوند و نمونه هایی مانند داروهای شیمی درمانی برای درمان سرطان با خشکی دهان پیوند خورده اند. بنابر گزارش کلینیک مایو، افرادی که درمان فشار خون بالا و اضطراب را دنبال می کنند و همچنین داروهای رفع احتقان، آرامبخشی عضلانی، و ضد درد مصرف می کنند نیز ممکن است با خشکی دهان مواجه شوند. با این وجود، مقصر اصلی در این زمینه داروهای ضد حساسیت و ضد افسردگی هستند.
اگر داروی تجویزی برای شما موجب خشکی دهان می شود با پزشک خود درباره تغییر آن صحبت کنید. متاسفانه، در برخی موارد، به ویژه زمانی که داروی مصرفی ضروری است، نمی توان گزینه دیگری را مد نظر قرار داد. برای مقابله با این عارضه جانبی می توانید از آدامس بدون قند یا نعناع استفاده کنید. این مواد به تحریک جریان بزاق کمک می کنند.
کم آبی بدن
افراد بسیاری به میزان کافی در طول روز آب نمی نوشند. نوشیدن آب فراوان فواید سلامت شگفت انگیز بسیاری دارد و می تواند از مشکلات دیگر مانند کم آبی بدن پیشگیری کند. کم آبی بدن می تواند به تنهایی برای خشکی غشاهای مخاطی در دهان و کاهش بزاق کافی باشد.
کم آبی بدن یکی از نشانه های هشدار دهنده است که باید جدی گرفته شود. این شرایط می تواند موجب تب، تعریق بیش از حد، و حتی استفراغ شود. کم آبی بدن به طور مداوم یا برای مدت زمانی طولانی می تواند مشکلاتی جدی‌تر از خشکی دهان را رقم بزند و به زخم های دهان یا یک عفونت منجر شود. اگر فعالیت جسمانی موجب خشکی دهان شما می شود، یک بطری آب برای مقابله با این شرایط به همراه داشته باشید.
آب و هوا
خشکی دهان می تواند به واسطه سطوح رطوبت شکل بگیرد. زمانی که سطوح رطوبت هوا کم است، هوای خشک می تواند موجب خشک شدن غشاهای مخاطی شده و خشکی دهان را در پی داشته باشد. مرطوب نگه داشتن دهان و بینی ضروری است تا از این طریق احتمال سرماخوردگی، آنفلوآنزا و آلرژی ها کاهش یابد. از این رو، خرید یک دستگاه مرطوب کننده هوا می تواند سرمایه گذاری خوبی باشد.
پوسیدگی دندان
یک رژیم غذایی سرشار از قند در ترکیب با بهداشت نامناسب دهان و دندان به پوسیدگی دندان و فساد در خط لثه منجر می شود. این پوسیدگی تدریجی کاهش ترشح بزاق را به همراه دارد و در نهایت با خشکی دهان ناراحت کننده و مزمن مواجه می شوید که هرچه بیشتر فساد دندان و لثه را تشدید می کند.
مشکلات سینوس
مشکلات سینوس می توانند علائمی ناخوشایند را شکل دهند و خشکی دهان یکی از آنها محسوب می شود. هر فرد مبتلا به انحراف تیغه بینی یا پولیپ های بینی ممکن است با دشواری در تنفس از طریق بینی مواجه شود و این کار را با کمک دهان انجام دهد. اگر با این شرایط و دیگر مشکلات سینوس مواجه هستید، برای بررسی دقیق شرایط به پزشک مراجعه کنید.
درمان خشکی دهان
متخصصان دهان و دندان مردم را به خوردن آبِ بیشتر توصیه می‌کنند و در صورت مصرف مشروبات الکلی، نیاز بدن به آب بیشتر می‌شود (زیرا مشروب، رطوبت دهان را جذب می‌کند) جویدن آدامس‌های بدون قند نیز به تولید بیشتر بزاق دهان کمک می‌کنند.
اگر نوشیدن آب بیشتر و جویدن آدامس هم خشکی دهان را برطرف نکرد، می‌توانید از دهان‌شویه‌ها و خمیردندان‌های مناسب نیز برای رفع خشکی دهان استفاده کنید. در بعضی از موارد می‌توان قرص و اسپری برای تولید بزاق بیشتر به‌کار برد.
مطالب مرتبط:
اگر دارویی که مصرف می‌کنید باعث خشکی دهان می‌شود، می‌توانید از دکترتان درخواست کنید که داروی دیگری برای‌تان تجویز کند، همچنین می‌توانید در شستشوی روزانه‌ی دندان‌ها از فلوراید هم استفاده کنید تا مانعِ پوسیدگی دندان‌ها که یکی از عوامل خشکی دهان است، بشود. جزییات بیشتر برای درمان خشکی دهان که در ادامه آمده‌اند به شما برای رفع این مشکل کمک زیادی خواهند کرد:
آب بنوشید یا یک تکه یخ را در دهان‌تان نگهدارید
نوشیدن آب یا مکیدن یک تکه یخ می‌تواند دهان را مرطوب نگه‌دارد، می‌توانید در طول روز یک بطری آب به صورت اسپری همراه داشته باشید و در فواصل زمانی منظم آن را در دهان خود اسپری کنید تا از خشکی دهان جلوگیری شود. بلعیدن و جویدن غذا ممکن است باعث خشکی دهان شود، در این صورت نوشیدن آب یا مایعات بین غذا می‌تواند مشکلات بلع را برطرف کند.
از مصرف کافئین، الکل و تنباکو خودداری کنید
متخصصان می‌گویند مصرف کافئین، الکل و دخانیات باعث خشکی دهان می‌شود. سعی کنید میزان مصرف الکل، کافئین و چای را کاهش دهید. از نوشیدنی‌های بدون کافئین استفاده کنید. به جای نوشابه از آب گازدار استفاده کنید تا از خشکی دهان و کم شدن رطوبت دهان جلوگیری کند. نوشیدن مایعات برای ایجاد سطح قابل قبولی از رطوبت در بدن ضروری است، بنابراین نوشیدن ۸ لیوان آب در طول روز برای بدن ضرورت دارد. به جای مصرف سیگار یا قلیان، آدامس بجوید تا بتوانید این عادات را ترک کنید.
با پزشک‌تان مشورت کنید
اگر احساس خشکی در دهان‌تان دارید، قبل از هر کاری با پزشک‌تان مشورت کنید، ممکن است خشکی دهان از علائم یک بیماری باشد، در این صورت پزشک می‌تواند میزان داروها یا نوع آنها را تغییر بدهد. اگر مبتلا به دیابت هستید و قند خون بالایی دارید، احتمالا با خشکی دهان مواجه هستید و پزشک می‌تواند از بزاق مصنوعی برای مرطوب نگهداشتن دهان‌تان استفاده کند یا دارویی برای افزایش ترشح بزاق دهان تجویز نماید.
از آنتی‌هیستامین ها و داروهای ضد احتقان کمتر استفاده کنید
استفاده از این داروها می‌تواند باعث خشکی دهان شود. عفونت سینوس‌ها و مشکلات تنفسی در بینی و احتقان که باعث می‌شود از راه دهان تنفس کنید طبق پژوهش‌های انجام شده باعث خشکی دهان می‌شود. اگر چنین مشکلاتی دارید با یک پزشک مشورت کنید. برای جلوگیری از تنفس با دهان باز، راهکارهایی وجود دارد: در طول روز زبان‌تان را روی سقف دهان قرار داده و لبها را ببندید و از یک مرطوب‌کننده هوا در اتاق‌تان استفاده کنید.
از دهان‌شویه‌های بدون الکل استفاده کنید
دهان‌شویه‌ها می‌توانند موجب درمان برخی مشکلات دهان و دندان بشوند اما پزشکان هشدار می‌دهند از انواع بدون الکل آنها استفاده کنید، زیرا الکل می‌تواند موجب خشکی دهان شود که در نتیجه‌ی آن لبها ترک می‌خورد و دهان زخم می‌شود. آنها همچنین توصیه می‌کنند که از چرب‌کننده و مرطوب‌کننده‌ی لب برای جلوگیری از ترک خوردن لبها استفاده کنید. متخصصان دهان و دندان پیشنهاد می‌دهند قبل از خواب دهان‌تان را با دهان‌شویه‌ی حاوی فلوراید شست‌وشو بدهید و یک لیوان آب هم بالای سرتان بگذارید تا اگر با تشنگی بیدار شدید، آب بنوشید.
آدامس بجوید یا آب‌نبات سفت بدون قند در دهان‌تان بگذارید
جویدن آدامس یا آب‌نبات‌های بدون قند یا بستنی یخی به ترشح و تحریک غدد بزاقی کمک می‌کند. متخصصان می‌گویند عمل جویدن موجب ترشح بیشتر بزاق دهان می‌شود. جویدن، سیگنال‌هایی را به انتهای اعصاب و گیرنده‌های عصبی در دهان می‌فرستد که غده پاروتید را تحریک می‌کند و موجب ترشح بزاق بیشتری می‌شود. جویدن صمغ همراه با زایلیتول می‌تواند از رشد باکتری‌های مخرب در دهان جلوگیری کند. به هر حال نباید زیاد از این ماده استفاده کرد چون مقدار زیاد آن، باعث اسهال و دل‌درد می‌شود.
همراه غذا از سس یا آبِ گوشت استفاده کنید
بزاق دهان شامل آنزیم‌هایی است که به هضم غذا کمک می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که وقتی غدد بزاقی با اختلال مواجه شوند روی بلع، جویدن و چشیدن اثر می‌گذارند. برای اینکه از غذا لذت بیشتری ببرید می‌توانید از سس و یا آبِ گوشت برای مرطوب کردن غذا استفاده کنید. می‌توانید غذا را با کره چرب کنید تا جویدن و بلعیدن آن آسان‌تر شود.
با رعایت بهداشت دهان و دندان از پوسیدگی دندان‌ها و التهاب لثه‌ها جلوگیری کنید
تحقیقات نشان می‌دهد که بزاق دهان با خنثی کردن اسید تولید شده توسط باکتری‌های موجود در دهان و پاک کردن باقیمانده‌ی غذا از پوسیدگی و خرابی دندان‌ها جلوگیری می‌کند. بر اساس گزارشات دریافتی، خشکی دهان می‌تواند موجب حساسیت بیشتر نسبت به خرابی، بیماری‌های لثه و عفونت شود.
متخصصان دهان و دندان توصیه می‌کنند هر روز از نخ دندان استفاده کنید و بعد از هر غذا با خمیردندان دارای فلوراید مسواک بزنید، از مصرف خمیردندان‌های دارای سولفات لوریل سدیم که یک عامل کف کننده است و ممکن است به لثه‌ها آسیب برساند خودداری کنید. در فواصل زمانی منظم به دندان‌پزشک مراجعه کنید و از او درباره‌ی خواص درمانی فلوراید بپرسید.
آنچه دیگران می خوانند:
گردآورنده: علی اکبر رضایی
