تیتربرتر؛ بدن ما در طول زندگی حتماً به تب دچار شده است که در کنارش ممکن است لرز هم داشته باشیم و چند روزی را باید استراحت کنیم و با درمان خانگی یا دارو آن را درمان کنیم در کودکان ممکن است با تب زیاد کودک دچار تشنج شود.
تب دقیقا چیست؟
تب ،از علائم بیماری بوده و حالتی است که در آن دمای بدن جانوران خونگرم از مقدار طبیعی آن بیشتر شده و نقطه ثبت دمایی در مغز (set-point) جابجا میشود. تب نشانه مبارزه بدن در برابر عوامل بیماریزا است و گاهی نیز پاسخ دمایی دستگاه ایمنی بدن نسبت به عفونتهای داخلی تلقی میشود. در واقع در گرمای حاصل از تب بسیاری از میکروبها توانایی رشد ندارند.
البته بحث و جدلهای زیادی در مورد بیفایده بودن تب در جریان است. نخستین پژوهش درباره دمای بدن در سال ۱۸۶۸ انجام گرفت و پژوهشگر آن، یک پزشک آلمانی به نام کارل وندریش بود. در انسان که میانگین دمای طبیعی بدن ۳۷°C است، دمای برابر یا بیشتر از ۳۸°C (در حالت استراحت) تب بهشمار میآید. تب بیش از ۴۰°C تهدید بزرگی برای جان انسان محسوب میشود، چرا که عملکرد آنزیمها و سایر پروتئینهای بدن را دچار اختلال میکند. به تب 5/37°C تا 9/37°C تب خفیف گفته میشود.
ذکر گردید که تب باعث اختلال در فعالیت آنزیمهای بدن میشود، آنزیمها کاتالیزور یا کاتالیزگرهایی هستند که در واکنشهای زیستی مهم درون سلول و در بدن مؤثرند. چون این آنزیمها در دمای معینی فعالیت دارند و در دمای بالا از بین میروند، تب بالا با از بین بردن این آنزیمها، در واکنشهای زیستی بدن اختلال ایجاد میکند. تشنج از نتایج تب بالاست. تب ۴۰ درجه و بیشتر، به ویژه در کودکان، نیازمند توجه و درمان سریع است. هنگامی که دمای بدن شخص به 4/44 تا 5/45 برسد، مرگ او حتمی است.
انواع تب
• نمودار A: تب ممتد و مداوم(Continuous fever) که بتدریج بالا رفته و مدت چند روز به حالت ثابت مانده و بیشتر از ۱ درجه تغییری ندارد و بتدریج افت میکند. از بیماریهای منجر به این نوع تب میتوان به سینه پهلو (پنومونی)، تب تیفوئید، عفونت مجاری ادرار، تیفوس و تب مالت اشاره نمود.
• نمودار B: از نوع اول با سرعت بیشتر در رسیدن به دمای بالا یا پایین.
• نمودار C: تب متناوب موجی (Remittent fever) که در طول بیماری دمای بدن پیوسته بالا میماند اما شدت آن به صورت موجی و منظم کم و زیاد (بیشتر از ۱ درجه) میشود. بیماریهای دارای این نوع تب اندوکاردیت (التهاب عفونی درون شامه) قلب
• نمودار D: تب متناوب بهبود شونده یا متقاطع(Intermittent fever) در بیمار بهصورت متناوب و موجی رخ داده ولی در یک دوره زمانی منظم تب قطع شده و دوباره دمای بدن بالا میرود. از بیماریهای دارای این تب مالاریا، گندخونی (سپتیسمی) و تب سیاه نمونههای بارز هستند.
• نمودار E: همان تب سینوسی از نوع متناوب بهبود شونده (نوع پیشین) ولی سرعت تغییرات دمایی در بیمار کندتر است.
• نمودار F: تب عودکننده در بیماری لنفوم هوچکین دیده میشود و در آن در یک دوره زمانی (مثلاً دو هفته) در بیمار بهطور متناوب تب و بهبود با سرعت زیاد در تغییر دما (به شیب منحنی توجه شود) دیده میشود.
دلیل تب در کودکان
از علل معمول تب در کودکان میتوان به عفونتهای باکتریایی، عفونتهای ویروسی، عوارض جانبی داروها، استفاده از مواد مخدر غیرقانونی و بیماریهای مربوط به گرما و آلرژی میباشد.
از دلایل دیگر تب میتواند به واکنش بدن به ایمنسازی یا واکسن، عفونت گوش, عفونتهای دستگاه ادراری و برخی بیماریهای التهابی خاص، تغییر ناگهانی در آبوهوا و عدم بهداشت اشاره کرد.
• بیماریهای عفونی چون آنفلوآنزا، سرماخوردگی، ایدز، مالاریا، گاستروآنتریت (التهاب ویروسی معده و رودهها) و مونونوکلئوز عفونی
• التهابهای پوستی چون کورک، آکنه و آبسه
• بیماریهای نقص ایمنی چون سارکوئیدوز و لوپوس منتشر
• تخریب بافتها، همچون همولیز (تخریب گلبولهای قرمز)، آنفارکتوس (مرگ ناگهانی همه یا بخشی از سلولهای یک بافت به علت کمبود اکسیژن)، سندرم لهشدگی، رابدومیولیز و خونریزی مغزی
• تبهای حاصل از مصرف داروهایی چون لاموتریژین، پروژسترون و نیز شیمیدرمانی؛ تبهای حاصل از مصرف برخی داروها به عنوان اثر جانبی دارو (همچون آنتیبیوتیک)؛ و تبهای حاصل از قطع برخی داروها چون هروئین و فنتانیل
• سرطانها، بهخصوص سرطان خون، سرطان لنف و سرطان کلیه
• برخی اختلالات متابولیسم چون نقرس و پورفیری
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
• گمان میکنید کودک به مراقبتهای پزشکی نیاز دارد.
• کودک کمتر از ۳ ماه دارد با درجه حرارت مقعدی ۳۸ یا بالاتر .
• کودک بین ۳ تا ۶ ماه باشد با درجه حرارت ۳۸ یا بالاتر و یا بیش از یک روز تب داشته باشد.
• کودک بین ۶ماه تا یکسال باشد با درجه حرارت ۳۹ یا بالاتر ، یا برای مدت بیشتر از یک روز تب کرده باشد.
• کودک یک تا دو سال دارد ، با درجه حرارت بالا که بیش از ۲۴ ساعت تب کرده باشد.
• کودک در هر سنی با درجه حرارت ۴۰ درجه یا بالاتر.
• قسمت نرم جمجمه سر کودک برآمده شده باشد.
• کودک استفراغ میکند و یا اسهال شدید دارد.
• در کودک علائم خشکی بدن دیده میشود مانند پوشک خشک، گریه های بدون اشک،دهان خشک، غشا مخاطی ، یا لکه های نرم فرورفته.
• تب سبب تشنج شده باشد.
• کودک تب کرده و بهمراه آن بثورات در بدن او دیده میشود.
• کودک در معرض عفونت شدید است.این شامل کودکانی با نامنظمی خون و سیستم ایمنی بدن ، یا هر کودکی که واکسن ها را نزده باشد.
مطالب مرتبط:
در مورد نوزادانی که کوچکتر از ۴ ماه هستند:
۱-درجه حرارت بدن او را بگیرید.
• بهترین و صحیح ترین درجه حرارت بدن از طریق مقعد اندازه گیری میشود.اگر برایتان راحت نیست از طریق زیر بغل اندازه گیری کنید.اگر درجه حرارت ۳۷ درجه باشد دوباره درجه بدن او را چک کنید ولی اینبار درجه مقعدی بگیرید تا صحیح تر باشد.
۲-با پزشک اطفال تماس بگیرید.
• اگر دمای بدن او بیش از ۳۷ درجه باشد با پزشک او تماس بگیرید
• دوش آب ولرم و یا اسفنج آغشته به آب ولرم میتواند درجه حرارت بدن او را پایین بیاورد. هرگز از آب سرد ، حمام با یخ یا الکل استفاده نکنید.
• هرگز بدون مشورت پزشک به کودک دارو ندهید.
علائم تب در کودکان
کودکان میتوانند از یک درجه پایینتر یا یک درجه بالاتر از حد طبیعی دمای بدن (کمتر از 37.1 درجه سانتی گراد و بالاتر از 38.1 درجه سانتیگراد) رنج ببرند. از سوی دیگر تب بالا در کودکان 3 ماه به بالا 38.9 درجه سانتیگراد و به بالاتر است.
علائم عمومی مرتبط با تب در کودکان شامل: خلط، درد، سردرد، عرق کردن یا احساس گرسنگی، از دست دادن اشتها، کمآبی و ضعف یا کمبود انرژی است. همچنین ممکن است بچههای کوچکتر تحریکپذیرتر باشند و اغلب گریه میکنند.
داروی درمان تب کودکان
تب در نوزادان میتواند موجب تشنج شود. خردسالانی که کمتر از ۵ سال سن دارند، بهویژه نوزادان و کودکان ۶ ماهه تا ۳ ساله آمادگی ابتلا به تشنج در کنار تب را دارند. برای جلوگیری از این حالت، باید دمای بدن نوزاد به آرامی پایین بیاید. در گذشته، برای کاهش تب نوزادان حمام با آبی که ۲°C از دمای بدن نوزاد خنکتر است و مصرف با هم پاراستامول و آسپیرین، به منظور جلوگیری از تشنج و تبخیر آب بدن و نیز افزایش آرامش کودک، توصیه میشد. با این وجود، هیچیک از تحقیقات جدید تأثیر تببُرها را در جلوگیری از تشنج ثابت نکردهاست. بهعلاوه، تعداد کمی از نوزادان (۲ تا ۵٪) دچار تشنج میشوند؛ بنابراین، از آنجا که هدف از تب مبارزه با عفونت است، استفاده از تببُر برای نوزادانی که ریسک تشنج ندارند ضروری نیست. درصورتی که دمای بدن نوزاد به ۳۸٫۵°C برسد، مصرف تنهای پاراستامول توصیه میشود.
در صورت تب نوزاد، هرچند خفیف، باید به پزشک مراجعه شود (مراجعه به اورژانس بههنگام تب شدید ضرورت دارد). در این فاصله، پایین آوردن تب نوزاد با استفاده از لباسهای نازک، مصرف نوشیدنیهای خنک و کاهش دمای اتاق نیاز است.
استراحت و خواب کودک
صرفنظر از اینکه یک کودک یا یک بزرگسال در معرض تب میباشد، بایستی فرد استراحت و خواب کافی داشته باشد.
بیشتر مصرف کردن مایعات
برای درمان تب کودکان میتوان مصرف مایعات را افزایش داد.مایعات کمک میکند تا کودکان خنک شوند و مایعات ازدسترفته از طریق عرق جایگزین شود. مصرف مایعات همچنین از کمبود آب جلوگیری میکند که ممکن است منجر به عوارض مختلف دیگر و تأخیر در بهبودی شود.
خوردن غذای سالم
تغذیه سالم کودک بسیار ضروری است زیرا در مبارزه بدن بسیار کمک میکند. غذای سالم غذایی است که مایعات و الکترولیتهای بدن را متعادل سازد و سیستم ایمنی را تقویت کند.
حمام آب گرم
هنگامیکه کودک شما دچار تب شده است میتوانید او را به یک حمام آب گرم ببرید.
نگه داشتن کودک در مکان خنک
برای درمان تب کودکان لازم است که کودک را در یک محل خنک نگهدارید،درمان اتاق نباید بیشازحد گرم یا سرد باشد، سعی کنید اتاق کودک خود را بین 21.1 و23.3 درجه سانتیگراد نگهدارید.
استفاده از ریحان
ریحان یک گیاه مؤثر برای درمان خانگی تب کودکان است. ریحان دارای خواص آنتیبیوتیک و ضد باکتری است که میتواند به خلاص شدن از باکتریهایی که ممکن است سبب تب شوند کمک کند. علاوه بر این سبب تقویت سیستم ایمنی بدن میشود.
استفاده از زنجبیل
زنجبیل یکی دیگر از روشهای خانگی برای درمان تب کودکان است، زنجبیل به بدن کمک میکند تا گرما را از بین ببرد که بهنوبه خود سبب کاهش تب میشود. خواص ضد باکتری و ضدویروسی آن در برابر هرگونه عفونت مؤثر است. علاوه براین سیستم ایمنی بدن را تقویت میکند که در فرآیند بازیابی مؤثر است.
استفاده از کمپرس سرد
برای کاهش دمای بدن کودک و درمان تب کودک کمپرس سرد بسیار مؤثراست. هنگامیکه فرزند شما دچار تب میشود، اولین کاری که باید انجام دهید این است که دستمال مرطوب خیس بر روی پیشانی او قرار دهید.
هر تبی لزوماً مورد درمان مستقیم قرار نمیگیرد. تب نشانه مبارزه بدن در مقابل عوامل بیماریزا است، و در صورتی که مقدار آن خیلی زیاد نباشد، اغلب داروهایی برای درمان بیماری، و نه درمان مستقیم تب مصرف میگردند. با این وجود، برای جلوگیری از افزایش تب و ایجاد نقص در بدن، تب باید دائماً کنترل شود.
برای تب کمتر از ۴۰ درجه به تنهایی نیازی به درمان نیست، مگر آن که پزشک ملاحظات دیگری درباره بیمار داشته باشد. به بیمارانی که تب دارند توصیه میشود به مقدار کافی مایعات بنوشند، چرا که تب موجب تبخیر آب بدن میشود. از آنجا که مصرف آب بیش از حد موجب هیپوناترمی (کاهش نمکهای محلول در پلاسمای خون، به خصوص سدیم) میشود، مصرف سایر نوشیدنیها نیز توصیه میشود.
بسیاری از بیماران به علت علایم تب از دارو استفاده میکنند. تب موجب افزایش تپش قلب میشود؛ و ممکن است به افراد مسن یا افرادی که دچار بیماریهای قلبی و عروقی هستند فشار وارد کند.
برای پایین آوردن تب یا قطع آن از تببُرهایی چون پاراستامول، ایبوپروفن و گاه آسپیرین استفاده میشود. استامینوفن و ناپروکسن هم با تب مرتبط هستند. مکانیسم اثر داروهای ضد تب، جلوگیری یا مختل کردن تولید یا فعالیت آنزیمهای مربوط به سنتز (تولید) پروستاگلاندین است. علاوه بر مصرف دارو، استفاده از لباس یا حوله مرطوب و خنک، پاشویه و حمام با آب ولرم موجب کاهش دمای بدن میشود. این روش برای نوزادان از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چرا که بهتر است از مصرف دارو جلوگیری شود.
گفتنی است دمای بدن میتواند از طریق تبخیر (عرق کردن) یا جریان همرفتی کاهش یابد
آنچه دیگران می خوانند:
گرآورنده: علی اکبر رضایی
