به گزارش تیتربرتر؛ در تمامی کشورهای جهان با معضل فقر روبهرو هستند. حتی در ثروتمندترین کشورهای جهان هم درصدی از مردم در فقر زندگی میکنند. میزان ابتلا به فقر اما در کشورهای مختلف متفاوت است.
در این میان برخی کشورهایی که فقر در آنها نهادینه شده بود توانستند با در پیش گرفتن راهکارهایی مؤثر به درستی به راه های مبارزه با فقر بپردازند و سفره خانوارهایشان را غنیتر سازند. برخی دیگر اما هنوز در این راه به موفقیت محسوسی دست نیافتهاند و میزان فقر در بین خانوارهایشان تفاوتی نکرده است.
بررسی راهکارهایی که کشورهای موفق برای حل این معضل در پیش گرفتهاند میتواند نقشه راه فقرزدایی را بیش از پیش کامل کند.
فقر چیست؟
فقر یا تهیدستی یا تنگدستی به معنای وضعیتی است که فرد فاقدِ میزان معینی داراییهای مادی یا پول است
انواع فقر
- فقر مطلق به اینکه فرد به نیازهای ابتدایی زندگی دسترسی نداشته باشد، اشاره دارد. یعنی چیزهایی نظیر آب پاکیزه، تغذیه، خدمات بهداشتی، آموزش، پوشاک و سرپناه. امروزه تخمین زده میشود که حدود 7/1 میلیارد نفر در جهان در فقرِ مطلق زندگی میکنند.
- فقرِ نسبی به نداشتنِ سطحی معمول یا اجتماعاً پذیرفته از منابع یا درآمد در مقایسه با سایر افراد آن جامعه یا کشور اشاره دارد. در اغلب زمانهای تاریخ، از آنجا که شیوههای سنتی تولید برای تأمین استانداردهای یک زندگی راحت برای همه جمعیت کافی نبودند فقر غالباً اجتنابناپذیر در نظر گرفته میشد.
مطالب مرتبط: لیسانس های بیکار کشور چه تعدادند؟
شاخص های فقر
هفرنان و میسچرلی (۲۰۰۸) در یک بازبینی عمیق و دقیق از ۵۷۸ مطالعات انجام شده توسط دولتها و انجمنها از سال ۱۹۷۰ تا سال ۲۰۰۰ در مورد راه های مبارزه با فقر، ۱۵۹ تعریف فقر را تجزیه و تحلیل نمودهاند. آنها تعاریف متعدد فقر را در قالب هفت شاخه اصلی طبقهبندی کردهاند.
1. معیارهای فیزیکی: غذا، آب، سلامتی.
2. معیارهای اقتصادی: خط فقر، درآمد کم، بیکاری.
3. معیارهای سیاسی: قوانین، فقدان مشارکت سیاسی انجمنها، آزادی بیان افراد.
4. معیارهای مواد اولیه: سکونت، پوشاک.
5. معیارهای اجتماعی: فقدان شأن اجتماعی، فقدان زندگی اجتماعی، ناتوانی در شرکت در تشکلهای اجتماعی.
6. معیارهای نهادی: ناتوانی در دسترسی به خدمات از قبیل خدمات بهداشتی و آموزشی.
7. معیارهای روانشناختی: احساس و باور به فقیر بودن.
چمبرز (۲۰۰۶) در یک مطالعه بر روی چیستی فقر و راه های مبارزه با فقر، پنج تعریف ارائه شده در مورد فقر را مورد بررسی قرار داده است. یکی از تعاریف، فقر را دارای ابعاد دوازدهگانهای میداند که این ابعاد تشکیل یک شبکه پیچیده داده و تأثیر متقابل بر یکدیگر میگذارند.
ایجاد کارآفرینی راه مبارزه با فقر
پراهالاد (۲۰۰۴) در کتاب ثروت در جامعه قعر هرم، بر این باور است که اگر ما تفکری که میگوید فقرا قربانیان و یا نیروهای بارکش جامعه هستند، کنار بگذاریم و آنها را به چشم کارآفرینان خلاق، مصرف کنندگانی هوشمند و بهبود پذیر نگاه کنیم دنیای جدیدی از فرصتها پیش رویمان باز میشود. چهار میلیارد نفر میتواند موتور محرک جدیدی از تجارت جهانی و کامیابی باشند. این تفکر میتواند منبعی از نوآوری باشد.
خدمت به فقرا نیازمند نوآوری در فناوری، اطلاعات، خدمات و الگوهای تجاری است. توسعه بازار در جامعه قعر هرم، همچنین میتواند باعث به وجود آمدن میلیونها کارآفرین جدید در سطوح مختلف، از زنان به عنوان کارگران توزیع کننده کالا گرفته تا کارآفرینان در شرکتهای کوچک در سطح دهکدهها، میشود. این شرکتهای کوچک به نوعی بخشی از اکوسیستم مبتنی بر بازار میشوند که به نوآوریهای هدایت شده و سازمانیافته نیازمندند. پراهالاد برای این گفتههای خود چندین فرضیه را مد نظر قرار میدهد و بیان میکند این فرضیات در اثر تجربه و مشاهده مستقیم در این مناطق فقیرنشین و شرکتهای در تعامل با آنها، قابل پذیرش هستند. برخی از این فرضیات عبارتاند از:
بازارهای قعر هرم، بازارهای هوشمندی هستند: برخلاف فرضیه حاکم که بیان میکند فقرا در رابطه با کالایی که مصرف میکنند، هوشیار نیستند، برعکس در این رابطه فقرا بسیار هوشیارند و این هوشیاری در حد افراطی است.
بازارهای قعر هرم به یکدیگر متصلاند: برخلاف دیدگاه عمومی، مصرف کنندگان جامعه قعر هرم در شبکهای به هم پیوسته قرار دارند. آنها در جستجوی منافعی هستند که از این شبکه اطلاعرسانی قابل حصول است.
مصرفکنندگان جامعه قعر هرم به سهولت و باکمال میل فناوریهای پیشرفته را میپذیرند: برخلاف باور عمومی، مصرفکنندگان قعر هرم فناوریهای پیشرفته را میپذیرند.
ایجاد فرصتها در راه های مبارزه با فقر
پراهالاد (۲۰۰۴) بیان میکند قفل فرصتهای موجود در جامعه قعر هرم باز نمیشود مگر اینکه شرکتهای کوچک و بزرگ، دولتها، سازمانهای غیردولتی، آژانسهای توسعه و خود فقرا با دستور کار مشترک با یکدیگر کار کنند. کارآفرینی در مقیاس وسیع، کلید اصلی این امر است که نهایتاً توسعه کارآفرینی در جامعه قعر هرم به توسعه اقتصادی و تحولات اجتماعی منجر میشود.
سینگر (۲۰۰۶) در مقالهای با عنوان استراتژی کسب و کار و ریشهکنی فقر بیان میکند که فعالیتهای کارآفرینانه میتواند تأثیر مثبت یا منفی بر کاهش فقر داشته باشند. به همین منظور کارآفرینان باید با یک رویکرد استراتژیک برای کاهش فقر اقدام به فعالیت نمایند و با یک نگاه عمیق و موشکافانه به اثرات و تبعات یک کسب و کار نگاه کنند تا بتوانند هر چه بیشتر اثرات منفی بر کاهش فقر را کاهش دهند. این نگاه عمیق باید بر روی نگرشها، صورت جلسات، تصمیمات، نوع همکاریها با دولتها و گروههای مردمی و مؤسسات بینالمللی و… سایه بگستراند.
تاثیر کارآفرینان در راه های مبارزه با فقر
تأثیرات اقدامات کارآفرینان میتواند بر فقر مالی ناشی از کمی درآمد باشد یا فقر فرهنگی یا مهارت باشد. بدین گونه که این اقدامات میتواند باعث افزایش مهارتها و توانمندیهای فقرا شود. در این مقاله آمده است که فعالیتهای کارآفرینانه میتواند تأثیر مثبت یا منفی بر نوع فقر داشته باشند. که این انواع فقر میتواند ناشی از درآمد، دارایی، فرهنگ و… باشد.
شیوه های مبارزه با فقر
در راه های مبارزه با فقر، راهحل شکستن این چرخه و بیرون آمدن از این تله در راهکارهای کارآفرینانه نهفته است. چراکه فعالیتهای کارآفرینانه علاوه بر رشد اقتصادی مناطق محروم باعث افزایش مهارت فقرا میشود. این چنین زمینه مساعدی برای شروع کسب و کار توسط خود فقرا و خروج از مصرفگرایی، فراهم میشود؛ بنابراین کارآفرینان میتوانند نقش ارزندهای در کاهش بیکاری و کاهش فقر ایفا نمایند. طبق چارچوب مفهومی شکل زیر فعالیتهای کارآفرینانه میتوانند مانند کاتالیزوری برای افزایش رشد اقتصادی ایران و رشد اجتماعی عمل نمایند.
مطالب مرتبط:
فقر در کشورهای دیگر
برای از بین بردن فقر مطلق در جمهوری دموکراتیک کنگو و کشور نیجریه نیز به بیشترین بودجه در بین کشورها نیازمندیم؛ چراکه در جمهوری کنگو 77% از جمعیت در فقر شدید به سر میبرند و درآمد روزانه آنها بهطور متوسط یک دلار کمتر از استاندارد تعیین شده برای خط فقر است. به دلیل ارزش پایین پول در کنگو برای از بین بردن فقر در این کشور به 12 میلیارد دلار بودجه نیازمندیم.
با احتساب آمار به دست آمده مجموع بودجه مورد نیاز برای از بین بردن فقر مطلق طبق آخرین آمار موجود کمی کمتر از 100 میلیارد دلار است، این درحالی است که آمار دقیقی در مورد کشورهایی مثل کره شمالی، یمن و زیمبابوه در دست نمی باشد. البته مؤسسه بروکینگز با پیگیری این موضوع و به دست آوردن اطلاعات جدید در مورد کشورهای فقیر به این نتیجه رسیده است که برای از بین بردن فقر مطلق، سالیانه به حدود 75 میلیارد دلار نیازمندیم.
اگر بخواهیم این آمار و ارقام را برای خوانندگان ملموستر نماییم، باید به این نکته اشاره کنیم که کشورهای جهان در راستای کمکهای توسعهای، سالیانه بودجهای معادل 140 میلیارد دلار هزینه میکنند. لازم به ذکر است که آنچه بیان شد.
در حد آمار و ارقام روی کاغذ میباشد و دنیای واقعی ممکن است با این آمار تفاوت کند، چراکه در عالم واقع نمیتوان تمام فقرا و تهیدستان را شناسایی کرد و 29 سنت یا 38 سنت را بدون هیچ هزینه جانبی به دست آنها رسانید. ولی همین آمار ناقص نیز به ما کمک می کند که حجم بزرگترین مشکل و بحران کنونی جهان را درک کنیم.
راهکارهایی برای از بین بردن فقر
کارآفرینان اجتماعی و کارشناسانی که قصد مداخله توسعهای در مناطق فقیرنشین دارند، عموما بر تأمین منابع مالی و سرمایههای پولی برای کاهش فقر تأکید دارند. در صورتیکه با بهره گیری از خلاقیت و نوآوری میتوان فرصتهای جدیدی را خلق و از آنها بهره برداری نمود. آنها با بررسی کردن ۲۰۱ شرکت کوچک، که با تأمین اعتبارات خرد راه اندازی شده اند، دریافتند که نوآوری به عنوان یک متغیر میانی، سرمایههای مالی، انسانی و اجتماعی را به کارایی کسب و کار ارتباط میدهند.
فقر در کشورهای توسعه یافته
کشورهای توسعه یافته نیز در مقیاس بزرگی با فقر گلاویز هستند. یک نمونه از افزایش فقر در این مناطق، افزایش اتکا مردم به غذاهای دولتی به منظور ماندن در بالای خط فقر است. رکود اقتصادی جهانی سبب افزایش تقاضا برای برنامههای رفاهی شدهاست که این امر سبب تغییرات اساسی در برنامههای اقتصادی کشورها و ارائه کوپن غذایی و ایجاد برنامه کمک هزینه تغذیه تکمیلی شده است.
از سال 2008، ارائه کوپن برای تامین هزینه تغذیه شهروندان در کشورها توسعهیافته به صورت الکترونیکی درآمدهاست و با ارائه کارتهایی مشابه کارتبانکی و شارژ ماهانه آن بر اساس وضعیت کاربر(تعداد افراد تحت تکفل، درآمد کل فرد، هزینههای خانواده و غیره) انجام میشود و هنگام خرید مانند عابربانکها عمل میکند و هزینه تغذیه افراد از آن کاسته میشود.
این سیستم دور از وضعیت ایدهآل است، اما همین روش توانسته میلیونها آمریکایی را بالای خط فقر نگاه دارد.
امید است که در آینده نزدیک و با تلاش یکپارچه تمام کشورها، در یک جهان ایدهآل، نیازی به ارائه یارانه مواد غذایی وجود نداشتهباشد و تنها مشکل اساسی حل مشکل نبود تکنولوژی در کشورهای فقیر جهان برای ارائه این سیستمهای پیشرفته بر مبنای تکنولوژی باشد که آن نیز با کمی سعی قابل حل شدن خواهد بود.
در پایان می توان گفت که راههای زیادی برای مبارزه با فقر وجود دارد اما در کشورهای محروم راهکار این است که به جای تأکید صرف بر سرمایههای مالی، توجه کارآفرینان را به افزایش خلاقیت و نوآوری معطوف نمود و کسب و کارهای اجتماعی را با تاکید بر فقرا افزایش داد.
آنچه دیگران می خوانند:
گردآورنده: علی اکبر رضایی