به گزارش تیتربرتر؛ عمر یک باتری به ریزش مواد فعال صفحات آن در اثر انقباض و انبساط این صفحات که در طول فرآیند شارژ و دشارژ اتفاق می افتد بستگی دارد. 

نحوه کار با باتری

باتری اتومبیل گونه‌ای از باتری‌های قابل شارژ هستند که عمدتاً از نوع اسید-سرب می‌باشند و جهت استارت زدن، روشنایی و تأمین برق دیگر لوازم الکتریکی خودروها از آن استفاده می‌شود. البته امروزه به دلیل مشکلات باتری‌های نوع تر از جمله خطرات ناشی از اسید باتری، استفاده از نوع خشک این نوع باتری‌ها در حال گسترش است. باتری‌های اتومبیل‌های سواری و وانت بارها معمولاً از نوع ۱۲ ولتی و اتومبیل‌های سنگین و دیزلی از نوع ۲۴ ولتی هستند. باتری موتور سیکلت نیز باهمین قابلیتها در سایز و ابعاد کوچکتر می باشد

مطالب مرتبط: کدام خودرو مناسب ماست

دشارژ عمیق، گرما و لرزش مراحل تخریب آن را تسریع می کنند و عاقبت رسوب تشکیل می شود که سبب اتصال کوتاه خواهد شد. علت اصلی دیگری که باعث تخریب باتری ها می شود سولفاته شدن آنهاست.  هنگامی که باتری ها به صورت دشارژ انبار شوند یا برای بیشتر از ۶ ماه انبار شوند سولفات سرب صفحات را سخت و چگال می کند و توانایی شارژ شدن باتری کاهش می یابد و یا به طور کلی از بین می رود و مواد فعال صفحات، دیگر قابلیت تحمل جریان دشارژ را ندارند و باتری از کار خواهد افتاد. دشارژ عمیق باتریها معمولاً در زمان های نامناسب اتفاق می افتد، برای مثال بعد از روشن کردن خودرو (Jump start)  توسط اتصال باتری به باتری احتمال وقوع آن بیشتر است.

بهترین راه جهت افزایش طول عمر باتری مراقبت مستمر از باتری و موتور می باشد.  در آب و هوای سرد برای افزایش عمر باتری، باتری را کاملاً شارژ و موتور را گرم نگاه دارید.  

در آب و هوای گرم و در طول تابستان، باید سطح الکترولیت را مرتباً بررسی کرد و آب باتری را به سطح لازم رساند.  این مطلب ناشی از دمای زیاد داخل موتور است . امروزه استفاده از محافظ گرما در باتری ها رایج تر شده و تولید کنندگان خودرو توسط آن، باتری را از دمای بالای داخل موتور محافظت می کنند.  آب کاهش یافته باتری را اضافه کنید.  هرگز اسید یا آب آلوده اضافه نکنید و بیش از اندازه آن را از آب مقطر پر نکنید.

باتری خودرو، از مهم‌ترین و اصلی‌ترین قطعه‌های خودرو است که در صورت نداشتن اطلاعات کافی در مورد آن، ممکن است با مشکلات فراوانی مواجه شویم. برای آشنایی بیشتر با باتری خودرو همراه ما باشید.

همانگونه که می‌دانید، باتری خودرو یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر خودرویی است و برای آنکه باتری طول عمر مفید و قابل قبولی داشته باشد، باید در نگهداری آن دقت و توجهی لازم داشت.

درواقع باتری خودرو از قطعات مقاوم خودرو است که در تمامی شرایط آب و هوایی بدون هیچ سر و صدایی کار خود را انجام می‌دهد. به طور کلی اگر باتری خودرو در شرایط مناسب نگهداری شود، عمر مفیدی بالغ بر ۴ سال دارد و در این مدت صاحب خودرو بدون هیچ دغدغه‌ای نسبت به این قطعه مهم، می‌تواند از خودروی خود استفاده کند.

این در حالی است که متاسفانه بسیاری از افراد از مواد شیمیایی که در باتری خودرو استفاده شده است اطلاعی ندارند و همین امر سبب شد است که توجه لازم به نگهداری مطلوب آن نداشته باشند.

عمر باتری به چیزهایی بستگی دارد؟

عوامل تاثیرگذار بر طول عمر باتری خودرو

همانگونه که بیان شد یک باتری خودرو به صورت میانگین به مدت زمان ۴ سال بدون مشکل کار می‌کند این در حالی است که تخمین زدن عمر میانگین باتری خودرو تنها از روی بررسی کیفیت، مواد به‌کار رفته شده در ساخت و فراهم بودن شرایط ایده‌آل است و قطعا در عمل ممکن است در طول عمر مفید باتری خودرو، تفاوت‌های قابل توجهی مشاهده شود.

لرزش زیاد

قرارگیری باتری خودرو در شرایط دمای بسیار بالا، نصب و استفاده بیش از حد سیستم‌های صوت، قرار گرفتن در معرض لرزش شدید و استفاده از GPS از طول عمر مفید باتری کاسته می‌شود.

دلیل این امر نیز صفحه‌های سربی اسیدی ساختمان باتری است که به شدت تحت تاثیر شرایط قرار می‌گیرد. این صفحات از جنس سرب بوده و در محلولی از آب و اسید سولفوریک قرار داده شده است. در نتیجه محلولی الکترولیتی تشکیل می‌شود که با کمک آن الکترون‌ها از بین صفحه‌های سربی حرکت می‌کند و جریان الکتریکی ایجاد می‌شود.

تصور کنید بر اثر لرزش زیاد خودرو که به دلیل حرکت خودرو در مسیرهای نامسطح ایجاد می‌شود، صفحات باتری آسیب دیده و از عمر آن کم می‌شود.

گرمای شدید

پیش‌تر گفتیم که گرمای شدید یکی دیگر از عوامل مهم و تاثیرگذار در کاهش طول عمر باتری خودرو است. دلیل این امر را می‌توان افزایش یافتن سرعت واکنش شیمیایی به دلیل گرمای شدید درنظر گرفت.

جالب است بدانید که در مواردی نیز افزایش طول عمر باتری خودرو به دلیل سرمای شدید صورت گرفته است. از این رو اغلب برای پیشگیری از تغییرات ناشی از دما، باتری خودرو را با عایق می‌پوشانند.

کامل شارژ نشدن باتری خودرو

یکی دیگر از موارد مهم تاثیرگذار بر طول عمر مفید باتری خودرو، نوع رانندگی است. مثلا برای روشن شدن خودرو برق زیادی از باتری گرفته می‌شود. بدیهی است که مدت زمانی نیز لازم است تا باتری خودرو مجددا شارژ شود.

حال تصور کنید با خودرو در مسیرهای کوتاه تردد می‌کنید و مجبور هستید در مسیر توقف‌های کوتاه انجام دهید. درست زمانی که باتری خودرو هنوز به طور کامل شارژ نشده است شما مجبور هستید که دوباره خودرو را روشن کنید.

در قسمت بالایی باتری خودرو، اسید رقیق و در قسمت پایین باتری خودرو، اسید غلیظ وجود دارد. اگر باتری خودرو کاملا شارژ نشود، اسید رقیق موجود در باتری خودرو صفحات فلزی را در خود حل می‌کند یا به اصطلاح آن‌ها را می‌خورد. در مقابل اسید غلیظ نیز جریان برق را خنثی می کند. این دو عامل باعث می‌شود عمر باتری خودرو کاهش یابد.

انواع باتری اتومبیل 

•  باتریهای (LM =Low Maintanace) که به مراقبت کم  نیاز دارند یا غیر سیلد 
• باتریهای  (FM =Free Maintanace)  که نیازی به مراقبت ندارند و سیلد نامیده می شود .

باتریهای با مراقبت کمتر (LM) دارای صفحه سرب آنتیموان/ کلسیم (دو آلیاژی یا هیبرید) هستند ، در حالیکه باتریهای بدون نیاز به مراقبت (MF) دارای صفحه سرب – کلسیم / کلسیم اند.

باتری های بدون نیاز به مراقبت (MF) به مراقبت های پیشگیرانه کمتری نیاز دارند. این باتری ها، دارای عمری طولانی تر ، شارژ سریعتر ، مقاومت بیشتر در برابر شارژ بیش از حد (over charge)، کاهش خوردگی ترمینال ها و زمان مجاز جهت نگهدارى کالا (Shelf Life) به مدت طولانی تر هستند اما در برابر عیوب ناشی از دشارژ عمیق(Deep Discharge) به دلیل افزایش ریزش مواد فعال صفحات ، سریعتر از کار می افتند .

پیشنهاد می شود در آب و هوای گرم  باتری غیر سیلد خریداری کنید و دلیل این امر آن  است که در یک باتری سیلد در زمان نیاز به آب نیاز ، نمی توان آب اضافه کرد و همچنین نمی توان غلظت ویژه آن را با هیدرومتر اندازه گرفت .

میانگین طول عمر باتری خودرو در صورتیکه از کیفیت مطلوبی برخوردار باشد بین یک سال و نیم تا 2 سال است.

باتری های خودرو برای روشن کردن موتور و به منظور ایجاد جریان استارت اولیه با آمپر بالا (high initial cranking amp) (معمولاً برای 5 تا 15 ثانیه)  به صورتی خاص طراحی شده اند.

استارت زدن ، تثبیت انرژی و تهیه نیروی کافی برای جرقه زدن ، روشنایی و... از اهداف استفاده از باتری است .

دشارژ عمیق، گرما و لرزش از جمله عواملی است که که سبب تسریع تخریب باتری خودرو می شود که رسوب را هم بوجود می آورد.
البته یکی از عوامل اصلی تخریب باتری سولفاته شدن آن است. درصورتی که باتری ها بیشتر از 6 ماه انبار شوند سولفات سرب صفحات را سخت و چگال می کند و توانایی شارژ شدن باتری کاهش می یابد که باعث از کار افتادن باتری می شود.

هوای گرم از عوامل تاثیر گذار در کاهش میزان عمر باتری است و براساس نظر کارشناسان شرایط نامناسب هوا سبب می شود تا میانگین طول عمر یک باتری با کیفیت خوب به نصف کاهش یابد .

یکی از روش های قابل بررسی توسط دارندگان خودرو استارت زدن بیجا (Slow Cranking ) خصوصاً در هوای سرد بوده و این امر مشخصه خوبی برای نمایش باتری خراب است.

هشدار؛ مراقب باشید زیرا دشارژ عمیق باتریها معمولاً در زمان های نامناسب برای مثال بعد از روشن کردن خودرو توسط اتصال باتری به باتری ( start jump )اتفاق می افتد.

در راستای پیشگیری و افزایش طول عمر باتری باید سطح الکترولیت را بررسی کرد، اطمینان از محکم بودن سر باتریها ، تمیز کردن سطوح خورده شده قطب و سر باتری و چک کردن تسمه دینام همه از راهکارهای حائز اهمیتی است .

مطالب مرتبط: روش‌های مصرف بهینه بنزین در خودروها

تناوب اجرای اقدامات پیشگیرانه بستگی به نوع باتری و شرایط آب و هوایی دارد اما باید حداقل یک بار قبل از شروع سرما و ماهی یک بار در گرما این مراقبت دوره ای انجام شود . اگر سطح الکترولیت در باتری های غیر سیلد پائین است، تا سطح مشخص شده توسط سازنده باتری (2 میلیمتر بالاتر از سطح صفحات) باتری را از آب مقطر پر کنید . توجه داشته باشید که بیش از اندازه خصوصاً در گرما آن را از آب پر نکنید.

روش استارت زدن با اتصال باتری خودرو به باتری کمکی (jump start) :

در هوای سرد، یک کابل تقویت کننده مناسب با کیفیت خوب با شماره سیم 4 تا 6 لازم است تا جریان کافی را به منظور روشن کردن موتور یک اتومبیل از کار افتاده، فراهم کند.
این نکته را مد نظر قرار دهید که هر چه قطر سیم بزرگتر باشد، بهتر است.

موتور برخی از اتومبیل ها در مدت استارت باتری به باتری باید روشن باشد ، در هر صورت استارت زدن اتومبیل خراب توسط باتری سالم یک اتومبیل دیگر با موتور روشن می تواند از بوجود آمدن دو خودروی خاموش جلوگیری کند. اجازه ندهید  گیره های کابل تقویت کننده (booster cable) با یک دیگر تماس پیدا کنند و یا گیره مثبت با بدنه خودرو یا بدنه موتور تماس یابد.

1. اگر دمای هوا، کمتر از دمای منجمد شدن است، بررسی کنید که الکترولیت در باتری معیوب منجمد نشده باشد. اگر الکترولیت منجمد شده است، اجازه دهید تا پیش از کارکردن یخ آن ذوب شود. یک باتری دشارژ شده که ولتاژ آن به اندازه 12 ولت یا کمتر یا دانسیته آن 14/1 یا کمتر است، تقریباٌ در دمای 15- درجه سانتیگراد یخ خواهد زد .
2. بدون لمس اتومبیل، همه تجهیزات غیر لازم و چراغهای هر دو ماشین را خاموش کنید . مطمئن شوید که تهویه کافی وجود دارد و از عینک ایمنی استفاده کنید.
3. ماشینی که باتری سالم دارد را روشن کنید و اجازه دهید که حداقل برای 2 تا 3 دقیقه با سرعت زیاد در حالت خلاص کار کند تا قبل از شروع کار باتری خود را شارژ کند.
4. گیره کابل کمکی مثبت (معمولا قرمز) را به ترمینال مثبت روی باتری خراب وصل کنید . گیره انتهای دیگر کابل تقویت کننده مثبت را به ترمینال مثبت باتری سالم اتصال دهید .
5. گیره کابل کمکی منفی (معمولا سیاه) را به ترمینال منفی بر روی باتری سالم وصل کنید و سر دیگر گیره کابل متصل کننده منفی را به مکانی تمیز و بدون رنگ بر روی بدنه موتور یا بدنه اتومبیل که باتری آن از کار افتاده و دور از باتری اتصال دهید.
6. اجازه دهید اتومبیل سالم با دور موتور بالا برای 5 دقیقه یا بیشتر جهت فرصت دادن به باتری معیوب برای شارژ شدن و گرم شدن الکترولیت آن، در حالت خلاص کار کند.
7. اتومبیل از کار افتاده را روشن کنید و اجازه دهید که با دور موتور بالا در در حالت خلاص کار کند. اگر اتومبیل بار اول استارت نخورد، اتصالات را مجدداً چک کنید، چند دقیقه صبر کنید و مجدداً سعی کنید.
8. کابل های کمکی را به صورت عکس آن چه در بالا گفته شده قطع نمائید و ابتدا گیره منفی را از روی بدنه ماشین یا بدنه موتور اتومبیلی که قبلاً کار نمی کرد به منظور کم کردن احتمال انفجار جدا کنید.
9. جهت پی بردن به علت دشارژ عمیق و آسیب های احتمالی باتری، در نخستین فرصتی که بدست آوردید باتری از کار افتاده را کاملا شارژ و تست کنید.

باتری های سرب اسیدی شامل الکترولیتی از جنس سولفوریک اسید هستند که ماده ای خورنده و سمی است و در هنگام شارژ از خود گازی متصاعد می کند که در صورت وجود جرقه ای در کنار آن منفجر شده  و سبب آسیب رساندن به انسان می شود.

وقتی کولر روشن می‌شود چند موتور الکتریکی در خودرو همزمان شروع به کار می‌کنند که آسیب‌پذیرترین اینها پمپ بنزین است که همیشه کار می‌کند و فشار زیادی متحمل می‌شود، بنابراین ممکن است باعث سوختن پمپ بنزین ‌شود که علت این موضوع را نوسانات برق در خودرو است بنابراین اگر می‌خواهید از این اتفاق جلوگیری کنید، بهتر است باتری و دینام خودرویتان دارای آمپر بالایی نباشد.

در آخر باتری نیز یکی از قطعاتی است که توجه زیادی را از سوی راننده می‌طلبد زیرا سلامت قطعات برقی خودرو در گرو این قطعه است، قطعه‌ای که وظیفه تامین برق خودرو را بر عهده دارد، بنابراین نگهداری از آن می‌تواند بر عمر این قطعه بیفزاید و شما را از دردسر در راه ماندن حفظ کند. بنا به گفته کارشناسان، باتری یکی از قطعاتی است که در آن بر اثر فعل و انفعالات شیمیایی، انرژی الکتریکی ذخیره می‌شود تا در صورت نیاز قابل استفاده باشد.

نویسنده: علی اکبر رضایی