برای نخستین بار قرارداد تشکیل اولیه اتحادیه اقتصادی اوراسیا در ۲۹ مه سال ۲۰۱۴ میلادی میان کشورهای روسیه، بلاروس و قزاقستان منعقد شد و این اتفاق جایگزین اتحادیه گمرکی اوراسیا شد و سپس کشورهای ارمنستان و قرقیزستان نیز به عضویت آن در آمدند.

اما فعالیت رسمی اتحادیه اوراسیا از ژانویه سال 2015 میلادی آغاز شده است و در حال حاضر 5 کشور روسیه، قزاقزستان، قرقیزستان، بلاروس و ارمنستان  عضو رسمی اتحادیه اقتصادی اوراسیا هستند. مساحت این کشورها 20 میلیون کیلومترمربع و با جمعیتی بیش از 183 میلیون نفر است که در مجموع سهم 5.2 درصدی در جمعیت جهان دارند. این اتحادیه حدود 750 میلیارد دلار در سال مبادلات تجاری دارد بر این اساس عضویت در این اتحادیه برای مبادلات تجاری فرصت مناسبی به شمار می‌رود.

براساس رئیس جمهور روسیه در روز توافق برای پیوستن ایران به این مجموعه، کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا به عنوان یک مرکز رشد اقتصادی قدرنمند و جذاب در جهان مطرح هستند و یک بازار منطقه‌ای را بین جمعیت این 5 کشور ایجاد کردند. 

اهداف اتحادیه اقتصادی اوراسیا

از اهداف این اتحادیه اقتصادی می‌توان به تسهیل تجارت، ایجاد بازار مشترک در حوزه کشورهای مستقل هم سود عضو، حذف تدریجی قوانین گمرکی در داخل اتحادیه، برقراری تعرفه خارجی مشترک در میان کشورهای عضو و هماهنگ سازی تشریفات گمرکی اشاره کرد.

ماجرای پیوستن ایران به اتحادیه اوراسیا

سال 95 بود که دولت یازدهم به همسایگان شمالی خود که اتحادیه‌ اقتصادی اوراسیا را تشکیل داده بودند، پیشنهاد داد تا تهران نیز به جمع آنها بپیوندد، پیشنهادی که به واسطه جایگاه ایران در منطقه با استقبال آنها مواجه شد و پس از دو سال مذاکره فشرده و ارزیابی کم و کیف اقلام و میزان تعرفه های ترجیحی بین این کشورها، سرانجام اردیبهشت ماه سال گذشته به ثمر نشست.

بیشتر بخوانید: ایران و بازارهای مالی جهانی

بنابراین تجارت ترجیحی ایران با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا از 5 آبان کلید می‌خورد و رسما از 20 روز دیگر فرایند عملیاتی برای پیوستن ایران به این اتحادیه آغاز می‌شود.

حسن روحانی پس از پایان اجلاس سران اتحادیه اوراسیا، اعلام کرد که  موافقتنامه ترتیبات تجارت ترجیحی بین ایران و اتحادیه اوراسیا از 5 آبان امسال اجرایی می‌شود؛  بر این اساس ایران باید ظرف سه سال عضو اتحادیه اوراسیا شود.

به گفته حسن روحانی رئیس جمهور این اولین بار در جمهوری اسلامی ایران است که وارد یک اتحادیه اقتصادی منطقه‌ای می‌شود؛ البته سازمان اکو را قبل از انقلاب داشتیم و بعد از انقلاب به شکل دیگری تغییر کرد، اما این اتحادیه اولین اتحادیه‌ای است که وارد آن می‌شویم و از لحاظ اقتصادی مخصوصاً در این شرایط، بسیار مهم است.

ایران پل ارتباطی اورآسیا به خاورمیانه

با پیوستن ایران به این اتحادیه، کشورهای روسیه، ارمنستان، قزاقستان، بلاروس و قرقیزستان با ایران بر سر واردات صدها کالا از ایران با تعرفه‌های ترجیحی یا بعضا صفر به توافق رسیدند و این مساله فرصتی تازه برای صادرکنندگان کشورمان جهت توسعه بازار و رشد صادرات غیرنفتی ایران را فراهم کرده است.

موقعیت جغرافیایی ایران می تواند اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا را به آب های گرم خلیج فارس و به منطقه خاورمیانه متصل کند. اگر شرایط زیرساخت های ترانزیتی ایران بهبود یابد می‌توان بر درآمدزایی از این طریق حساب ویژه‌ای باز کرد و از این لحاظ عضویت در این اتحادیه می‌تواند درآمد سرشاری را نصیب ایران کند.

نظر کارشناسان اقتصادی

فعالان اقتصادی بر این باورند با توجه به تنوع بازار و تنوع منابع موجود در کشورهای عضو این اتحادیه پیوستن به آن یک فرصت قابل توجه برای اقتصاد ایران ایجاد می کند و می‌توان از این طریق بخشی از اثر تحریم‌ها را جبران کرد.

در دیدار غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران با رئیس شورای تجاری اتحادیه اوراسیا بیان شد که پیوستن ایران به این اتحادیه به منزله فرصتی نو در مناسبات ایران و اتحادیه اوراسیا است و اوراسیا می‌تواند زمینه همکاری با منطقه هند و چین و شرق را فراهم کند و با توجه به اینکه بیش از 65 درصد از نیازهای کشورهای عضو در داخل خودشان قابل تأمین است، باید از این امتیاز ویژه بهره ببرد.