شبکه های سازمان یافته زیرزمینی جهت فروش فیلم های قاچاق در ایران موضوعی است که یقه سینما ایران را گرفته و چندین سال است که این موضوع دست از گریبان محافل هنری بر نمی دارد.
دلیل قاچاق فیلم های سینمایی ایرانی چیست؟
با غفلت مراکز نظارتی سازمان سینمایی، فیلمی در بهار امسال روی پرده رفت که پس از مدتی مشخص شد آنچه اکران شده با نسخه‌ای که مجوز گرفته، متفاوت است.
مطالب مرتبط : هادی حجازی فر به همراه احسان بذلی در پیتوک
در نتیجه، وزارت ارشاد از ادامه اکران این فیلم جلوگیری کرد. این فیلم مدتی است که بطور غیرقانونی و قاچاقی، در فضای مجازی منتشر شده است. اما نامه‌ای که کارگردان این فیلم درباره قاچاق شدن آن، خطاب به رئیس سازمان سینمایی نوشته، این مسئله را قابل تأمل کرده است!
او در نامه‌اش نوشته که این فیلم توسط شورای نمایش خانگی، بازبینی شده و با انجام اصلاحات، مجوز توزیع گرفته، اما به دستور رئیس سازمان سینمایی، جلوی توزیع آن گرفته شده است. روال معمول این است که سازندگان فیلم‌های قاچاق‌شده، به سرعت فیلم خود را در نمایش خانگی توزیع می‌کنند، تا مخاطب نسخه اصلی را ببیند و ضرر کمتری متحمل شوند. معمولا سازمان سینمایی هم در این مرحله، همراهی می‌کند و سریع مجوزها را صادر می‌کند.
حالا اگر سازمان سینمایی مجوز نمایش خانگی یک فیلم را صادر نکرد، تیم تولید با درز دادن فیلم در فضای مجازی، می‌تواند سازمان سینمایی را تحت فشار بگذارد تا سریع‌تر مجوز بدهد. اطلاعات موثق حاکی از آن است که عوامل متخلف این فیلم سخیف، در پی فضاسازی برای اخذ مجوز نمایش خانگی هستند و برای همین هم ماجرای انتشار نسخه قاچاق فیلم توسط اهالی سینما و رسانه، جدی گرفته نشد.
حق مؤلف و پیگیری سینما
سینماگران ایران در مجامع عمومی و همچنین مسئولین امور سینمایی کشور، بیش از هر چیز بر جنبه حقوقی این امر انگشت می گذارند؛ اما موضوع توزیع غیر قانونی فیلم های ایرانی علاوه بر این که موضوعی حقوقی است و به همان کپی رایت یا حق مؤلف و پیگیری های لازم مسئولین امر مربوط است؛ رابطه مستقیم و بی واسطه ای با وضعیت اجتماعی و همچنین سانسور در سینمای ایران دارد.
این که تماشاگر ایرانی ترجیح می دهد برای دیدن فیلم تازه ای که بر اکران سینما است آن را از توزیع کننده غیرمجاز دریافت کند و در خانه به تماشای آن بنشیند؛ جنبه های اجتماعی گوناگونی دارد که یکی از عمده ترین دلایل آن عدم کارایی نحوه نمایش فیلم ها در سالن های سینماست.
کمبود امکانات نمایشی به ویژه در شهرستان ها که اکران نخست فیلم ها با تأخیر چند ماهه همراه است، عدم امکانات لازم سالن های نمایش، عدم محیط سالم اجتماعی در اکثر سالن ها و کمبود سالن های سینما در سطح کشور، عواملی هستند که در تصمیم تماشاگر برای دیدن فیلم های روز در خانه تأثیر دارند.
این عوامل به همراه زندگی شهری پرمشغله و پر دردسر ایرانیان و عادت دیرینه آن ها به دیدن فیلم های روز جهان در خانه، دست به دست هم می دهند تا همه زمینه های لازم برای گسترش بستر این معضل را فراهم کنند.
نگاهی به موضوع اکثر فیلم هایی که در شبکه قاچاق به شکل وسیعی توزیع شده اند نشان می دهد که سانسور و محدودیت های رایج در سینمای ایران نیز عامل مهمی در گسترش این پدیده بوده است.
اکثر فیلم هایی که به شکل وسیع در بازار غیرقانونی به نمایش درآمده اند در پس زمینه خود واقعیات و شایعاتی را در باره مخالفت وزارت ارشاد و مسئولین حکومتی با این فیلم ها به همراه دارند.
آیا صدای چه کسی هست مرا یاری کند سینما گران شنیده می شود؟
مطالب مرتبط : پاییز 98 چه فیلمی ببینیم
دت‌هاست صدای اعتراض تولیدکنندگان آثار سینمایی در مورد دانلود و فروش غیرقانونی آثارشان در بازار قاچاق به گوش می‌رسد. به همین منظور ستاد صیانت از آثار سینمایی و سمعی و بصری از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شکل گرفت.
از سوی دیگر، این روزها بازار وی‌او‌دی و پخش آنلاین تولیدات سینمایی آن‌قدر داغ شده است که دیگر کمتر کسی به سراغ نسخه‌های دی‌وی‌دی فیلم‌ها می‌رود. با این حال، سودجویان همچنان به فیلم‌های اکران‌نشده دسترسی پیدا می‌کنند یا نسخه فیلم‌های اکران‌شده را که هنوز به شبکه خانگی راه پیدا نکرده‌اند می‌یابند و جلوتر از همه روانه بازار قاچاق می‌کنند، بدون این که کسی بداند این اتفاق از کدام مجرا روی می‌دهد و این مسئله آه از نهاد تولیدکنندگان و فیلمسازان برآورده است. چند هفته پیش سازندگان فیلم "متری شیش و نیم" به کارگردانی سعید روستایی با گلایه از توزیع نسخه غیرقانونی این فیلم در بازار مدعی شدند این نسخه از داخل خود وزارت ارشاد به بیرون راه پیدا کرده است. بعد از آن احمدرضا درویش به انتشار نسخه عربی فیلم مجوزنگرفته "رستاخیز" در فضای مجازی معترض شد و حالا مدتی است منوچهر هادی از توزیع نسخه قاچاق فیلم توقیفی خود "رحمان 1400" گلایه دارد و بینندگان و فروشندگان آن را واگذار به خدا می‌کند.
با ورود و ظهور وی‌او‌دی و گران شدن نسخه فیزیکی آثار هنری و با توجه به مقرون به صرفه بودن این پلتفرم‌ها، خیلی از علاقه‌مندان سینمای ایران که شاید این روزها خیلی فرصت یا علاقه دیدن فیلم‌ها روی پرده بزرگ را ندارند، ترجیح می‌دهند فیلم‌های مورد نظر خود را در خانه و با خیال راحت ببینند. درواقع، استقبال تماشاگران موجب شده است نسخه خانگی فیلم‌ها با فاصله اندکی وارد این پلتفرم‌ها شوند و مخاطب با پرداخت هزینه اندک به‌راحتی بتواند به آن دسترسی داشته باشد. هرچند گروهی معترض وی‌او‌دی و پخش آنلاین هستند، اما این امر بحث قاچاق فیلم‌ها را هرچند نه به‌طور کامل، اما تا اندازه‌ای کنترل کرده است. از این جهت اتفاقاتی چون پخش غیرقانونی تعدادی از فیلم‌ها نیاز به توجه جدی مسئولان دارد.
یک سال از ارسال نامه شش صنف سینمایی برای حسین انتظامی رئیس سازمان سینمایی که در آن خواستار رعایت قانون و حفظ عدالت و امنیت بازار تولید و توزیع و نمایش سینمای ایران داشتند گذشته است و مشکلات کماکان پابرجاست و بر دامنه آن‌ها نیز افزوده می‌شود.
به گفته کانون کارگردانان سینمای ایران، کماکان 75 درصد از ظرفیت سالن‌های نمایش سینمای ایران فقط 10 در صد از فروش فیلم‌های ایرانی را تأمین می‌کند و تلویزیون در معرفی و تبلیغ و خرید و پخش فیلم‌های سینمای ایران همچنان روی گشاده نشان نمی‌دهد و فیلم‌های دوبله‌شده غربی و شرقی را ترجیح می‌دهد.
این کانون معتقد است غلبه بازار سیاه ویدیوی خانگی بر بازار رسمی فیلم‌های ایرانی ادامه دارد و روزبه روزگردش مالی آن نجومی‌تر و قلمرو بازار رسمی حقیر‌تر می‌شود.
در همین راستا انجمن تهیه‌کنندگان مستقل نیز طی بیانیه‌ای عنوان می‌کند: "بسیار متأسفیم که هر هفته خبری از قاچاق و سرقت تولیدات سینمایی منتشر می‌شود. هر قاچاق یعنی نابودی سرمایه و به تاراج رفتن زحمت، توان و انرژی سینماگران شریف ایرانی. ما تهیه‌کنندگان سینمای ایران به دنبال پاسخ این پرسشیم که چرا نهادهای دولتی و نظارتی همواره در برابر قاچاق آثار سینمایی آن‌گونه که بایدوشاید عمل نمی‌کنند؟ آیا سینما برایشان بی‌ارزش است که انگیزه پیگیری و ردیابی مجرمان قاچاقچی را ندارند یا اینکه توان نظارتی مواجه با قاچاقچیان را ندارند؟ که البته این دومی بعید به نظر می‌رسد.
انجمن تهیه‌کنندگان مستقل بر این باور است که تنها راه رسیدن به سینمای ملی و تداوم صنعت سینما ایجاد فضای امن سرمایه‌گذاری برای تولید فیلم است و تا زمانی که این فضا ایجاد نشود سینمای ایران با مشکل رشد و تولید آثار ارزشمند روبه‌رو خواهد بود. قاچاق و سرقت تولیدات سینمایی نتیجه‌ای جز ریسک سرمایه‌گذاری، توقف تولیدات، بیکاری سینماگران و نابودی تدریجی سینما نخواهد داشت."
این اعتراض‌ها در حالی است که ستاد صیانت از آثار سینمایی و سمعی و بصری که در راستای حمایت از تولیدکنندگان و جلوگیری از قاچاق کالاهای سمعی و بصری شکل گرفت، در این مدت تنها یک یا دو بار اقدام به امحای میلیون‌ها نسخه قاچاق کرد و پس از آن گزارشی از این فعالیت‌ها ارائه نکرد. در واقع مشخص نیست که این ستاد واقعاً در جستجوی یافتن قاچاقچیان است یا خیر؟ بعید به نظر می‌رسد که دولت نتواند جلوی قاچاقچیان کالاهای فرهنگی را بگیرد، چرا که دسترسی سایت‌هایی که لینک دانلود فیلم‌های خارجی را بارگذاری می‌کنند به‌راحتی از سوی مراجع قانونی گرفته می‌شود و سایت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینچنینی از دور خارج می‌شوند، این در حالی است که سودجویان کالاهای فرهنگی ایرانی همچنان جولان می‌دهند و به نظر می‌رسد نهادی نظارتی نمی‌توانند مانع اقدامات آن‌ها شوند. این که ریشه قاچاق تولیدات هنری کجاست، مسئله‌ای است که علاوه بر تولیدکنندگان، علاقه‌مندان به سینما نیز دوست دارند بدانند.
