پایگاه خبری تحلیلی تیتربرتر

تقویم تاریخ

امروز: جمعه, ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۹ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
سه شنبه, ۱۹ شهریور ۱۳۹۸ ۱۰:۲۶
۱۵
۱
نسخه چاپی
هدف قیام امام حسین (ع) در رور عاشورا

فرهنگ عاشورایی در جامعه امروزی

هدف قیام امام حسین (ع) در رور عاشورا
هرچند در سال‌های اخیر جریان‌های دین‌ستیز به‌ویژه در فضای مجازی عامدانه کوشیده‌اند با شبهه‌افکنی یا تحقیر و تمسخر مناسک عزاداری، این باور عمیق را بی‌رمق ساخته و از سکه بیندازند

اقبال سال‌افزون مردم در سراسر کشور به مظاهر و نمادهای فرهنگ عاشورایی علی‌الخصوص در دهه اول محرم و اربعین حسینی، آشکارا نمایانگر آن است که علی‌رغم کم‌رنگ شدن برخی جلوه‌های دین‌داری در بخش‌هایی از جامعه ایرانی به‌ویژه در سطح فردی همچون اقامه نماز، روزه‌داری یا حجاب و افزایش تمایل به مظاهر فرهنگ غربی-که منجر به شکل‌گیری نوعی هویت مُتلوّن گردیده است-شعائر حسینی همچنان پویا و پرجاذبه در بستر زمان تداوم خواهد یافت.

رویکرد سیاسی عاشورا

با این وجود در اعتقادات و رفتارهای باورمندان و دلباختگان به فرهنگ عاشورا تناقضاتی تأمل‌برانگیز مشاهده می‌شود. برای مثال افراد بسیاری را حتی از جمع علما و فرهیختگان می‌توان سراغ گرفت که در عین اظهار ارادت به قیام سیدالشهدا (ع)- به‌عنوان یک کنش ماهیتاً سیاسی-خود هیچ‌گونه رویکرد سیاسی ندارند، مُصرانه از مداخله در عرصه سیاست امتناع می‌ورزند و همواره در برخورد با وقایع روز جامعه موضعی خنثی و انفعالی اتخاذ می‌کنند؛ مردانی را می‌توان دید که ملتزم به اقامه نماز نیستند اما در سوگ مردی می‌نشینند که ظهر عاشورا در میدان نبرد و در زیر تیرباران دشمن نماز جماعت می‌گذارد، و یا زنانی را که از حجاب گریزانند اما برای مصائب دختر شهید کربلا اشک ماتم می‌ریزند که در نخستین مواجهه با پیکر خون‌آلود پدر روضه حجاب می‌خواند: «یا ابتا اُنظر الی رئوسِنا المکشوفه». ریشه این تناقضات و موارد مشابه چیست؟ چرا در حالی که شعائر و مناسک عاشورا و احساس دلدادگی به مرام حسین ابن علی (ع) در عمق جان ما رخنه کرده است، منطق عاشورایی بر سبک زیست اجتماعی و یا شیوه سیاست‌ورزی ما حکمفرما نمی‌شود؟ چرا بعضاً ناخواسته حماسه حسینی را از منظری سکولار و عرفی‌گرایانه می‌نگریم و با مرزبندی میان حسین و دنیایمان، او را در چهاردیوار حسینیه‌ها و تکایا محصور می‌کنیم؟
به نظر می‌رسد تناقضاتی از این دست ناشی از نوع نگاه ما به عاشورا و نهضت سیدالشهدا است. همین نوع نگاه است که نسبت ما با حسین ابن علی (ع) را مشخص و جایگاه محوری یا حاشیه‌ایِ کربلا را در گسترۀ زندگی اجتماعی‌مان تعیین می‌کند. واقعه کربلا به‌عنوان یک رخداد تاریخی که در سال ۶۱ هجری به وقوع پیوسته است، ماهیت واحدی دارد لکن می‌توان از منظرهای گوناگون به آن نگریست و تفاسیر و برداشت‌های مختلف و گاه متعارضی از آن ارائه نمود. در جهان تشیع و به تبع آن در جامعه ایران شاهد رواج همزمان دو رویکرد متفاوت نسبت به قیام عاشورا هستیم: یکی رویکرد نقطه‌‌ای و دیگری رویکرد خطی. بی‌شک اتخاذ هرکدام از این دو رویکرد اقتضائات و تبعاتی دارد و لذا بازشناسی آن‌ها از یکدیگر می‌تواند کلید فهم تناقضات رفتاریِ دلدادگان سیدالشهدا باشد. امری که در این مجال به دنبال آن بوده‌ایم.

مطالب مرتبط : سه جمله از قصه کربلا

اهداف قیام عاشورا در جامعه

ارزیابى حادثه خونین کربلا و آثار و نتایج این قیام پرشور و فداکارى بى نظیر، نیازمند مطالعه اى گسترده است; این حقیقتى است که از مطالعه نوشته هاى دانشمندان به دست مى آید. درسهایى که قیام امام حسین(علیه السلام) به ما مى آموزد بسیار است که به بعضى از آنها اشاره مى کنیم:

۱. هدف اصلى مصلحان حقیقى و پاسداران حق، تحکیم حق، کوبیدن باطل، احیاى نام خداوند، مواسات، اعتلاى دین و آزادى و عدالت اجتماعى است تا در پرتو آن طبقات محروم و ستمدیده بتوانند از حق خویش برخوردار شوند. امام حسین(علیه السلام) مى دید که ملّت اسلام در اثر تبلیغات سوء دشمن، فساد و ستم را پیشه کرده و عدالت، حریّت و کمالات را به فراموشى سپرده و به تبهکارى و بندگى شهوات روى آورده است. امام حسین(علیه السلام) مى دید که قوانین الهى در حال فراموشى و نابودى اند و اسلام عزیز فداى هوسرانیهاى افراد نالایق و خواسته هاى شوم بلهوسان شده است; پس قیام کرد و با نهضت خود اسلام را جانى تازه بخشید.
۲. امام حسین(علیه السلام) به مردم فهماند که ملّت اسلام و بلکه هر ملّتى باید از زیر بار ستم نجات یابد.
۳. با قیام امام حسین(علیه السلام) احکام اسلام و برنامه هاى عالى دینى و توحیدى پس از آنکه مدّت ها در حال فراموشى بود، دوباره محور زندگى مردم قرار گرفت.
۴. قیام امام حسین(علیه السلام) این بصیرت را به مسلمانان داد که اسلام بالاتر از همه چیز است و براى برقرارى آن باید از همه چیز گذشت و براى بزرگداشت احکام و سنن آن فداکارى کرد.
۵. نهضت عاشورا درس دیندارى و استقامت در برابر ظلم و کفر به مسلمانان و انسان ها داد و روح شهامت و شجاعت را در مسلمان ها زنده کرد.
۶. قیام کربلا احساسات و عواطف دینى مردم را برانگیخت تا همه بدانند در پیشگاه چه کسى باید خضوع کرد.
۷. حادثه خونین کربلا موجب تأسیس مکتب عالى فضیلت و تعلیم تربیت صحیح شد که خود رمز بقاى مذهب تشیّع و اسلام است.
۸. این قیام زمینه ساز محکومیت بنى امیّه در ذهن مسلمانان و سایر ملل جهان شد.

مطالب مرتبط : چگونه در ماه محرم زائر کربلا شویم؟+ شرایط سفر به عراق

باورها و ارزش های عاشورا

چرایی فرهنگ عاشورا؛ مقدمه: «مقصود از فرهنگ عاشورا؛ مجموعه مفاهیم، سخنان، اهداف و انگیزه ها، شیوه های عمل، روحیات و اخلاقیات والایی است که در نهضت کربلا گفته شده یا به آنها عمل شده یا در حوادث آن نهضت، تجسم یافته است. این ارزش ها و باورها هم در کلمات سیدالشهداء(ع) و اصحاب و فرزندان حضرت متجلی است.
مجموعه آن باورها و ارزش ها و مفاهیم را می توان در عنوان های زیر خلاصه کرد: مقابله با تحریف دینی، مبارزه با ستم طاغوت ها، و جور حکومت ها، عزت و شرافت انسان، ترویج مرگ سرخ بر زندگی ذلت بار، پیروزی خون بر شمشیر و شهادت بر فاجعه، شهادت بر فاجعه، شهادت طلبی و آمادگی برای مرگ، احیاء فریضه امر به معروف و نهی از منکر و سنت های اسلامی، فتوت و جوانمردی حتی در برخورد با دشمن، نفی سازش با جوریا رضایت به ستم، اصلاح طلبی در جامعه، عمل به تکلیف به خاطر رضای خدا، تکلیف گرایی چه به صورت فتح یا کشته شدن، جهاد و فداکاری همه جانبه، قربانی کردن خود در راه احیاء دین، آمیختن عرفان با حماسه و جهاد با گریه، قیام خالصانه برای خدا، نماز اول وقت، شجاعت و شهامت در برابر دشمن، صبر و مقاومت در راه هدف تا مرز جان، ایثار، وفا، پیروزی گروه اندک ولی حق بر انبوه گروه باطل، هواداری از امام حق و برائت و بیزاری ازحکام جور، حفظ کرامت امت اسلامی، لبیک گویی به فریاد استغاثه مظلومان، فدا شدن لبیک گویی به فریاد استغاثه مظلومان، فدا شدن انسان ها در راه ارزش ها و..» (مزروعی ،علیرضا مهندسی فرهنگ عاشور) اهمیت فرهنگ عاشورا: نقش الگو در جهت دهی و سمت وسو دادن به زندگی انسانها همواره مورد توجه زیرا که الگو تاثیر عمیق در رفتار و کردار افراد و حتی جوامع دارد .

از این رو فرهنگ عاشورا در طول تاریخ همواره برای جامعه اسلامی و مؤمنین الهام بخش بوده و به تعبیر روایت ، حرارتی در دلهای مؤمنین ایجاد کرده که هرگز به سردی نمی گراید.علاوه برآن فرهنگ عاشورا در زدودن خرافات و انحرافات واصلاح وبرقراری ارزشهای الهی،آسمانی نقش به سزایی دارد. تأمل وتدبر در جوانب مختلف نهضت عاشورا اهمیت هرچه بیشتر الگو بودن آن را اثبات می کند.زیرا که فرهنگ عاشورا، فرهنگی برخاسته از متن قرآن کریم و سیره اهل بیت عصمت و طهارت(ع) است. این فرهنگ قدرت و جاذبه فوق العاده و نیز زیبایی و درخشش منحصر به فرد داشته و در صورتی که درست و بدون کم و زیاد کردن اجزاء و تحریف معنوی و ظاهری ارائه شود، تحول آفرین و زندگی ساز است. وکوتاه سخن آنکه فرهنگ عاشورا همان زیربنای عقیدتی و فکری است که در امام حسین(ع) و شهدای کربلا و اسرای اهل بیت(ع) بود و سبب پیدایش آن حماسه و ماندگاری آن قیام شد.

مطالب مرتبط : پرطرفدارترین فیلم و سریال‌های عاشورایی در تاریخ سینمای ایران

الگوهای عاشورا در جامعه

با توجه به آموزه های سیاسی ،اخلاقی،مدیریتی ،می توان الگوهای کاربردی وبه عبارتی درسهای آموزشی از نهضت عاشورا در جهان امروزی دریافت کرد.چرا که فرهنگ عاشورا دائرةالمعارف ومملواز الگو ها ست.ودر روایتی ازامام حسین علیه السلام می خوانیم «فلکم فی اسوه»من برای شما الگو هستم(محمدی،محمد علی؛الگوهای عاشورایی،ص۲۷۵)ما به نمونه هایی از الگوهای کاربردی اشاره می کنیم.

مطالب مرتبط : مظلومیت منطق عاشورا و غلبه منطق مظلومیت

الگوهای کاربردی سیاسی:

الگوی کاربردی در باب ولایت مداربودن:درباب پیروی از ولایت فقیه وپذیرش حاکمیت او ،امروزه افرادی هستند که هنوز دچار اوهام غلط خود بوده وبیراهه می اندیشند.با مطالعه وآشنایی فرهنگ عاشورا والگوگیر والگو سازی آن می توان این مشکل را برطرف نمود.
حضرت امام حسین علیه السلام در جریان عاشورا ؛هنگام اعزام به کوفه در منزلگاه بیضه در خطبه ای به اهل کوفه ،آنان را از عواقب تأسف بارپیمان شکنی برحذر داشت وفرمود :نامه های شما به دستم رسید فرستاده های شما پی در پی آمدند که شما با بیعت خود ما را تسلیم دشمن نمی کنید اگر بر بیعت خود ثابت بمانید به رشد وکمال می رسید. آنگاه امام این آیه شریفه را تلاوت نمود « فَمَنْ نَکَثَ فَإِنَّما یَنْکُثُ عَلى نَفْسِهِ وَ مَنْ أَوْفى بِما عاهَدَ عَلَیْهُ اللَّهَ فَسَیُؤْتیهِ أَجْراً عَظیما( الفتح۱۰)خداوند در این آیه به پیمان بستن وعواقب پیمان شکنی با پیامبر صلی الله علیه وآله اشاره کرده وفرموده است :ای رسول ما کسانی که با تو بیعت می کنند در حقیقت با خدا بیعت می کنند ...پس هر کس پیمان شکنی کند تنها به زیان خود پیمان شکسته .
امام در واقع با استناد به این آیه ،به اهل کوفه وهمه مسمانان فهماند که پیمان بستن با پیامبر وامام معصوم علیه السلام در حقیقت پیمان با خداست وشکستن این پیمان نقض عهد الهی است وعواقب وخیمی در پی دارد.( پاک نیا،عبدالکریم؛پیامهای قرآنی عاشورا،ص۸۸)بدون تردید عهد وپیمان با ولی فقیه ،همانند عهدوپیمان با معصوم(ع) می باشد،زیرا که در عصر غیبت ولی فقیه جانشین ونائب امام معصوم می باشد. ۲.مبارزه با طاغوت واستعمار: از جمله مشکلات گریبانگیر در جوامع مسلمین ،وجود استعمار نو اقتصادی ،سیاسی وفرهنگی است ،که هر آزاده ای را خون دل می خوراند.با الگو گیری از نهضت جاوید کربلا می توان دست استعمار را از این کشورها کوتاه کرد.
همه می دانیم که یکی از اصول حرکت امام حسین علیه السلام بیعت نکردن با یزید ومبارزه علیه او بوده است امروز گرچه یزیدی در کار نیست ولی «در زمان ماهم هستند کسانی که خط دین ستیزی را ادامه می دهند،با دین خدا در ستیزند ،نمی خواهند دین باشد،حاکمیت دینی باشد ،مثل همه قلدرهای دنیا[آمریکا وانگلیس]زورگویان زمان ما . [یعنی بنی امیه آن روز وامروز معاویه آن روز وامروز یزید آن روز وامروز فرقی نمی کند.[که ]حضرت امیر مومنان علی علیه السلام فرموده اند «من اراد ان یسئل عن امرنا وامر القوم فانا واشیاعنا یوم خلق الله السماوات والارض علی سنة موسی واشیاعه وان عدونا واشیاعه علی سنة فرعون واشیاعه»خط ما ودوستان ما خط موسی است وخط دشمنان ما خط فرعون،است..[ منظور آنکه] یزید ویزیدی ادامه دارد ،بنی امی ادامه دارد.(آیت الله استادی؛رضا عاشورا ومهدی باوران، ص۷۲)

مطالب مرتبط : آیین های خوب جایگزین سنت های اشتباه محرم

الگوی مدیریتی:

از نهضت عاشورا می توان در مباحث مدیریتی واداره جامعه نیزالگوبرداری کرد. «برخورد امام با «عبید الله بن حر جعفی» از سرشناسان کوفه ودعوت از او برای همراهی از حماسه عاشورای امام وپاسخ منفی او بر یاری امام ؛عبیداله بن حر جعفی گفت من از نظر مالی یاریتان می کنم (دادن اسب تند رو وشمشیر)امام فرمود »ما برای شمشیر واسب تو نیامده ایم ،ما یاری کردن شخص تو را می خواهیم اگر توجان خود را از ما دریغ می داری ما نیازی به مال شما نداریم .سپس امام حسین علیه السلام آیه شریفه «وما کنت متخذا المضلین عضدا» تلاوت نمود وبا آن به ما آموخت که در مکتبهای توحیدی کارگزاران امین وجان برکف لازم است وافراد ترسو ضعیف النفس وضعیف الایمان ،هرگز نمی توانند دین حق را یاری کنند واز ارزشهای الهی پاسداری نمایند ، منحرفان سیاسی که استقلال فکری ،سیاسی واقتصادی دارند،نمی توانند تا پایان مقاومت کنند ودر یک کلام افرادگمراه وعاجز وناتوان درحرکتهای هدایت آفرینی [ومدیریتی نمی توانند نقش آفرین باشند.]افراد را باید در گردنه های سخت آزمایش کرد ونیروهای مخلص وتمام عیار را[جهت مدیریت واداره امور در جامعه ]انتخاب نمود.»(اقتباس از پاک نیا،عبدالکریم؛همان،ص۸۸)

مطالب مرتبط : امام حسین(ع) قِدیس و قهرمان اخلاقی

الگوگیری جامعه شناختی:

ازآنجا که اصلاح فرد وجوامع از کژی ها وانحرافات،[دغدقه فکری]وخواسته باطنی هر انسان آزاده وکمال جویی است،با نگاه ورویکرد جامعه شناختی به نهضت وفرهنگ عاشورا ،می توان احیای ارزشهای اجتماعی[رنگ پریده در جوامع را مانند ایثار وفداکاری ،شهادت وامر به معروف ونهی از منکر ،همبستگی ووحدت ملی و...]دوباره احیا کرد.زیرا که ارزشها از جمله نیازهای کلیدی هر جامعه اند که به تعبیر جامعه شناسان«قوام جامعه»به آنهاست....از این رو وجود چنین ارزشهایی در جامعه انسانی امری حیاتی وضروی بوده ،احیای آنها بالندگی،نشاط،کرامت،معنویت وانسانیت را برای جامع به ارمغان می آورد.(اقتباس ازمریجی،شمس الله؛نقش نهضت حسینی در احیای ارزشهای اجتماعی ، ص۹۲)
این نکته را می توان ازکلام نورانی امام حسین علیه السلام دراین مورد برداشت کرد: « إِنمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِی أُمَّةِ جَدِّی ص أُرِیدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَى عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أَسِیرَ بِسِیرَةِ جَدِّی وَ أَبِی »(بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ج ۴۴ ص:۳۳۰ ، باب ۳۷ )من نه به انگیزه خودخواهى و راحت طلبى قیام کرده ام و نه خوشگذرانى و نه براى تباهى و بیداد، بلکه در این اندیشه ام که امور جامعه و امت نیاى گرانقدرم را اصلاح کنم و آفت هاى سعادت سوز را از خرمن هستى آنان بزدایم ....مى خواهم جامعه و امت را از نگونسارى و اسارت نجات دهم و به خواست خدا کارش را به سامان آورم و اصلاح کنم؛ مى خواهم زورمداران را به قانون گرایى و عمل به قانون دعوت کنم و از ستم و بیداد و تجاوز به حقوق مردم هشدار دهم.( کرمى ،على در سوگ امیر آزادى-گویاترین تاریخ کربلا صص۲۹-۲۷) نتجه گیری کلی:فرهنگ عاشورا قوت الگوسازی والگو دهی در همه زمانها ومکانها ودر ابعاد وجوانب مختلف اخلاقی عرفانی،اجتماعی ،مدیرتی،سیاسی و...دارد که ما به نمونه هایی اشاره کردیم.به گفته امام راحل ما هرچه داریم از محرم وصفرداریم.چرا که عاشورا ،عالیترین راه ورسم زندگی را برای جهانیان ترسیم می نماید واین حرکت مقدس درس درست زیستن،رسیدن به حیات معنوی،کسب مقامات عالی عرفانی واصلاح امور جوامع و...را می آموزاند.

مطالب مرتبط : حقایق جالب در مورد امام حسین

نگرش عاشورا

نگاه نقطه‌ای، عاشورا را نقطه‌ای می‌بیند بر پهنه کاغذی سفید؛ حادثه‌ای دردناک و تأثرآور که منقطع از حوادث قبل یا پس از آن طی یک نیم‌روز در دهم محرم سال ۶۱ هجری رخ داده و پایان یافته است. قهرمان این حماسه یعنی حسین ابن علی (ع) نیز همچون مولودی یک‌روزه یا حداکثر ده‌روزه به چشم می‌آید که گویی در آغاز نهضت عاشورا زاده شده و با غروب آفتاب روز دهم چشم فروبسته است. در این نگاه، آن‌چه اهمیت دارد، خودِ واقعه است که مثل دیگر تراژدی‌های مشهور تاریخْ ما را در سوگ قهرمان می‌نشاند، احساساتمان را به غلیان می‌آورد و چشمانمان را لبریز اشک می‌سازد.

نگاه خطی، عاشورا را نقطه‌ای می‌بیند بر روی خط یا بُرداری که به درازای تاریخ بشر از ابتدای هبوط آدم بر کره خاکی امتداد یافته است. یعنی همان خط تقابل دیرپای حق و باطل که میان دوستان و دشمنان خداوند بر سر پذیرش یا انکار هدایت الهی در روزگار هبوط شکل گرفت. چنان‌که پروردگار فرمود: «قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَمیعاً فَإِمَّا یَأْتِیَنَّکُمْ مِنِّی هُدیً فَمَنْ تَبِعَ هُدایَ فَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ. وَ الَّذینَ کَفَرُوا وَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا أُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فیها خالِدُونَ». (بقره، ۳۸ و ۳۹). پس جایگاه حسین به عنوان چراغ هدایت و کشتی نجات و یکی از فرماندهان جریان حق، بر روی خط ممتد رویارویی با کافران و مستکبران و طاغوتیان تاریخ تعریف می‌شود.

اکنون در دوران دراز غیبتِ فرمانده الهی سرنوشت جبهه حق چه خواهد شد؟ پیروان رویکرد نقطه‌ای به عاشورا با آسودگی‌ خاطر می‌گویند تا زمان بازگشت فرمانده، مسئولیت ما تنها حفظ شعائر و مناسک حسینی و ممانعت از فراموش شدن یاد حسین و عاشورا ست؛ یعنی نسبت ما با حسین فقط در عزاداری مصیبت او خلاصه می‌شود اما هیچ وظیفه سیاسی و مبارزاتی یا الزام برای تلاش برای برپایی حکومت نداریم. چنین باوری همچنان میان بسیاری از شیعیان حسین و حتی علمای کنونی وجود دارد. البته آن‌ها پاسخ نمی‌دهند در دوران غیاب فرمانده که تا کنون بیش از یازده قرن به طول انجامیده و مشخص نیست چند سال دیگر تداوم‌یابد، تکلیف احکام و حدود الهی چیست؟ سرنوشت فرامین سیاسی و اجتماعی قرآن چه می‌شود؟ محل اِعراب قاعده نفی سبیل و لزوم نفی حاکمیت طاغوت کجاست؟ کدام منطق می‌پذیرد که شیفته و شیدای مرام یک رهبر الهی- سیاسی باشیم که فلسفه اصلی قیامش ظلم‌ناپذیری ‌و استکبارستیزی بوده است اما خود اظهار بی‌طرفی و بیگانگی از سیاست کنیم و از موضع‌گیری در برابر ظالمان و مستکبران زمانه بپرهیزیم؟

خبرنگار : امیرحسین بذلی



+ 15
مخالفم - 7
نظرات : 1
منتشر نشده : 0
 
es
+0
unlike
-0
محسن ۰۱/۰۸/۲۸ - ۱۰:۴۴
پاسخ
comments با تشکر از مطالب بسیار عالی شما
اجرتون با شهدای کربلا
 

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید



کد امنیتی کد جدید

تمام حقوق مادی و معنوی این پایگاه محفوظ و متعلق به سایت تیتربرتر می باشد .
هرگونه کپی و نقل قول از مطالب سايت با ذكر منبع بلامانع است.

طراحی سایت خبری