گردشگری در ایران به عنوان یک صنعت از ظرفیت‌های بسیار بالایی برای رشد و توسعه برخوردار است.بر این اساس گردشگری در ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی و رتبه‌ پنجم جاذبه‌های طبیعی را در جهان دارا است و یکی از امن‌ترین کشورهای منطقه و جهان از لحاظ امنیت برای گردشگران خارجی است. با وجود تحریم ها اما همچنان سهم ایران در جذب گردشگران خارجی رو به رشد است.

گردشگری امروز صنعتی است که به یکی از بزرگ‌ترین حوزه‌های کسب‌وکار در دنیا بدل شده است و به همراه صنایع وابسته به گردشگری بیش از 10 درصد از تولید ناخالص داخلی و 10 درصد از کل اشتغال دنیا را در سال 2018 به خود اختصاص داده است.

بر اساس آمارهای بین‌المللی، سهم سفر و گردشگری از تولید ناخالص داخلی جهان بیش از 3 درصد و سهم اشتغال از آن بیش از 3.5 درصد است. با توجه به تأثیرگذاری که گردشگری در اشتغال و اقتصاد دارد کشورهای درحال‌توسعه برای استفاده از پتانسیل‌های این بخش از تمام امکانات بهره کافی می گیرند اما همچنان کُمیت گردشگری در ایران لنگ می زند و از جایگاه خوبی در میان کشورهای منطقه برخوردار نیست.

مطالب مرتبط: دروازه جهنم ترکمنستان را بشناسیم

در شرایطی که ایران برای جذب گردشگران خارجی برنامه هدفمندی ندارد و عرصه را برای فعالیت سایر کشورهای منطقه باز گذاشته است و کشورهایی مانند ترکیه، امارات، ارمنستان و گرجستان علاوه بر احاطه بازار منطقه و دنیا بسیاری از گردشگران ایرانی را نیز به سوی خود جذب کرده است.

کشورهای منطقه با یک برنامه ریزی بلندمدت، چشم انداز ویژه ای را برای توسعه صنعت گردشگری تدوین کردند که در این میان نقش و حمایت دولت بسیار اثرگذار است و برای تحقق اهداف پیش بینی شده عرصه را برای فعالیت بخش خصوصی و تبلیغات و بازاریابی در سطح بین‌المللی باز گذاشته اند و با توجه به پتانسیل‌های موجود در آن کشور از قابلیت جذب گردشگر در همه انواع گردشگری مانند گردشگری سلامت، گردشگری ورزشی، اکوتوریسم و بوم گردی استفاده کرده اند.

نقش سفر و گردشگری بر اقتصاد

بخش گردشگری با سهم 3.9 درصدی از رشد تولید ناخالص داخلی جهان، بعد از تولیدات کارخانه‌ای بیشترین سهم را به خود اختصاص داده و امروزه بسیاری از کشورهای درحال‌توسعه تلاش دارند تا مشارکت خود در اقتصاد جهانی را از طریق توسعه گردشگری بین‌المللی افزایش دهند تا جایی که توسعه گردشگری در دنیای امروز، به ابزاری برای بهبود رشد اقتصادی، ریشه‌کن کردن فقر و تأمین امنیت غذایی تبدیل شده است.

شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) بیش از 25 سال شواهدی را جمع‌آوری کرده است که نشان از تأثیرات اقتصادی و اشتغال‌زایی سفر و گردشگری دارد. این آمارها نشان می‌دهد که علیرغم شوک‌های غیرقابل پیش‌بینی و روزافزون ناشی از حملات تروریستی، عدم ثبات سیاسی، بلایای طبیعی و بیماری‌های فراگیر، سفر و گردشگری همچنان به رشد خود ادامه داده است.

بر اساس آمار منتشر شده از سوی شورای جهانی سفر و گردشگری در سال 201۹، سهم مستقیم سفر و گردشگری از تولید ناخالص داخلی جهان در سال 2018 بالغ‌بر 2 میلیارد و 751 میلیون دلار و معادل 3.2 درصد از مجموع تولید ناخالص داخلی جهان بوده است. همچنین پیش‌بینی می‌شود که این آمار برای سال 201۹ به 2893 میلیارد دلار و برای سال 2025 به 4346 میلیارد دلار افزایش یابد و به ترتیب به سهمی معادل 3.3 و 3.4 درصد از کل GDP دنیا برسد.

علاوه بر آن سهم سفر و گردشگری در همین سال به‌صورت مستقیم ایجاد 123 میلیون شغل جدید (3.8 درصد از مجموع اشتغال در دنیا) بوده و انتظار می‌رود در سال 2025 این عدد به 142 میلیون شغل (4.1 درصد از کل اشتغال دنیا) برسد.

وضعیت صنعت گردشگری در ایران

سالانه بیش از 850 میلیون جهانگرد در دنیا سفر می‌کنند و کشورهایی همچون فرانسه، ایتالیا، ایالات‌متحده، اسپانیا، چین، بریتانیا، آلمان و ترکیه جزو پربازدیدترین کشورها از جهت گردشگری هستند. به‌طور مثال بر اساس آمار رقابت‌پذیری سفر و گردشگری در سال 2017، فرانسه پذیرای حدود 84 میلیون بازدیدکننده یعنی بیش از جمعیت ایران بوده درحالی‌که در این سال ایران حدود 5 میلیون گردشگر ورودی داشته است.

در سال 2018 سهم مستقیم گردشگری از تولید ناخالص داخلی در ایران 10.7 میلیارد دلار معادل 2.5 درصد از تولید ناخالص داخلی کل کشور را تشکیل داده و پیش‌بینی می‌شود این سهم در سال‌های 2019 و 2025 نیز بدون تغییر بماند. در سال 2018، ایران ازنظر سهم مستقیم گردشگری از تولید ناخالص داخلی در میان 23 کشور مورد بررسی در سند چشم‌انداز، در رتبه 19 قرار گرفته است.

همچنین در سال 2018، سهم مستقیم سفر و گردشگری در ایران برای ایجاد اشتغال، 468 هزار شغل معادل 1.9 درصد از کل اشتغال کشور بوده و انتظار می‌رود در سال 2025 نهایتاً به 505 هزار شغل، معادل 2 درصد از کل اشتغال کشور برسد.

در سال 2018 سرمایه‌گذاری در بخش سفر و گردشگری در ایران به قیمت جاری 2.5 میلیارد دلار معادل 3.4 درصد از کل سرمایه‌گذاری در کشور بوده است و انتظار می‌رود این سهم برای سال‌های 201۹ و 2025 به ترتیب به 3.5 و 4.6 درصد افزایش یابد. همچنین درآمد گردشگری در ایران در سال 2018 رقم 4.1 میلیارد دلار برابر با 4 درصد از کل صادرات کشور بوده است که پیش‌بینی می‌شود این سهم برای سال‌های 2019 و 2025 به ترتیب به 5.7 و 7.2 درصد برسد.

ترکیه

ترکیه یکی از جذاب‌ترین مقاصد گردشگری در منطقه مدیترانه و دریای سیاه در سال‌های اخیر به شمار می‌رود. در سال 2018، رشد تولید ناخالص داخلی ترکیه برحسب صنعت سفر و گردشگری این کشور 15 درصد بوده که بسیار بالا و قابل‌ملاحظه است. سهم مستقیم سفر و گردشگری از تولید ناخالص داخلی کشور ترکیه 34 میلیارد دلار، معادل 4.3 درصد از مجموع تولید ناخالص داخلی این کشور بوده است و پیش‌بینی می‌شود این سهم در سال‌های 201۹ و 2025 به ترتیب به 4.5 و 4.7 درصد برسد. همچنین در سال 2018 سهم مستقیم سفر و گردشگری از اشتغال در کشور ترکیه 532 هزار شغل بوده که 1.8 درصد از مجموع اشتغال در این کشور است و انتظار می‌رود که این سهم در سال‌های 201۹ و 2025 به ترتیب به 1.9 و 2 درصد برسد.

امارات 

امارت متحده عربی در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از مشهورترین مقاصد توریستی در منطقه خاورمیانه به شمار می‌رود. در سال 2018 سهم مستقیم گردشگری از تولید ناخالص داخلی امارات 22 میلیارد دلار، معادل 5.5 درصد بوده است و پیش‌بینی می‌شود این سهم در سال‌های 2019 و 2025 به ترتیب به 5.4 و 5.3 درصد برسد. همچنین در سال 2018 سهم مستقیم سفر و گردشگری در این کشور 335 هزار شغل معادل 5.3 درصد از کل اشتغال بوده است و انتظار می‌رود در سال‌های 201۹ و 2025، به ترتیب سهمی معادل 5.4 و 5.8 درصدی را تجربه کند. سرمایه‌گذاری در بخش سفر و گردشگری در امارت به میزان 7.7 میلیارد دلار بوده که معادل 7.8 درصد از کل سرمایه‌گذاری این کشور محسوب شده است و انتظار می‌رود این سهم برای سال‌های 201۹ و 2025 به ترتیب به 8.1 و 9.9 درصد افزایش یابد.

 گرجستان

گرجستان یک کشور کوچک با موقعیت جغرافیایی استراتژیک است که در تقاطع اروپا و آسیا قرار دارد و با توجه به منابع طبیعی، میراث فرهنگی و تاریخی که دارد، از پتانسیل خوبی در گردشگری برخوردار است. بر اساس آمار شورای سفر و گردشگری جهانی در سال 201۹، سهم مستقیم سفر و گردشگری از تولید ناخالص داخلی در کشور گرجستان در سال 2018 معادل یک میلیارد و 7.3 میلیون دلار بوده که معادل 10.1 درصد از مجموع تولید ناخالص داخلی این کشور است که پیش‌بینی می‌شود در سال 201۹ سهم مزبور با اندکی کاهش به 10 درصد برسد. در سال 2018 سهم مستقیم سفر و گردشگری از اشتغال کشور گرجستان 151 هزار فرصت شغلی بوده که 8.6 درصد از کل اشتغال این کشور را به خود اختصاص داده است. انتظار می‌رود این سهم در سال 201۹ ثابت بماند و تا سال 2025 به 8.9 درصد افزایش یابد.

ورود 7.8 میلیون گردشگر خارجی به ایران

به گفته رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور، سال گذشته به‌رغم اعمال تحریم‌ها شاهد ورود 7 میلیون و 800 هزار گردشگر خارجی به کشور بودیم .

علی‌اصغر مونسان ضمن اعلام این خبر گفت: البته در سال 97 تحریم‌ها روی حوزه گردشگری هم از طریق لغو یا کاهش پروازهای مستقیم خارجی اثر گذاشت، اما خوشبختانه بازارهای منطقه‌ای و چین را در دستور کارمان در جذب گردشگر خارجی قرار دادیم و اثرات را خنثی کردیم.

وی اظهار کرد: از نظر گردشگران ورودی از کشور ترکیه به کشورمان حدود 74 درصد رشد را شاهد بودیم و ورودی گردشگران کشورهایی چون ارمنستان، آذربایجان، روسیه، عراق و عمان نیز با رشد قابل‌توجهی همراه بوده است.

معاون رئیس‌جمهوری برقراری روادید یک‌طرفه در مورد برخی از این کشورها همچون عمان را یکی دیگر از عوامل افزایش سفر گردشگران خارجی به‌ویژه در حوزه گردشگری سلامت عنوان کرد. 

مونسان با اعلام این‌که امسال هم برنامه‌های دقیقی برای افزایش گردشگران چینی طراحی‌شده است، گفت: چین کشوری است که سالانه 120 میلیون گردشگر به خارج می‌فرستد، اما سهم ایران از این رقم بسیار ناچیز و حدود یک هزار و 500 تا یک هزار و 700 نفر است.

وی برنامه میراث فرهنگی کشور را افزایش سهم گردشگران چینی به رقم 2 میلیون نفر اعلام کرد.