اما این روزها همه ما همه روزه در سر چهارراه ها و میادین و نقاط پر ترافیک و شلوغ شهری و همچنین مناطق گردشگری و پر رفت و آمد با کودکانی مواجه می شویم که در قالب دستفروش، واکسی، فال فروش، گل فروش، داد زن و حتی متکدی حاضر هستند و قرار است با جثه نحیف و دستان کوچکشان بتوانند چرخ نابه سامان این زندگی را بچرخانند.

در این باره اما آنچه دل هر انسانی را به درد می آورد این است که برخی از این کودکان با تلاش و کار قرار است استثمار شوند و از سوی عده ای مورد سوء استفاده قرار گیرند و این افراد در قالب تیم هایی بچه های بی سرپرست و یا بدسرپرست را جمع کرده و از خانواده اجاره می کنند و سر آخر عصر با گرفتن پول هایی که از فروش گل و فال و روزنامه و... بدست آورده اند رقم ناچیزی به والدین بدسرپرست این طفل معصوم ها می دهند.

نکته دیگر قابل توجه این است که این کودکان متاسفانه از تحصیل و علم و مدرسه و بازی با هم سن های خود باز می مانند.

ممنوعیت بکارگیری کودکان کمتر از ۱۵ سال سن

قانون کار جمهوری اسلامی ایران نگاه ویژه‌ای به کار کودکان دارد و بر اساس این قانون، بکارگیری کودکان کمتر از ۱۵ سال سن در کارگاه ها ممنوع است.
متخلفان ابتدا به جریمه نقدی سنگین ، و درصورت تکرار به حبس محکوم می شوند.

کودکان بدون آمار

براساس اظهار نظر مسئولان بهزیستی آمار دقیقی از کودکان کار در دست نیست چرا که این کودکان به صورت پنهان و آشکار فعالیت دارند اما آمارهای جهانی از کاهش کودکان کار خبر می دهد در مقابل در کشور ما به دلیل شرایط بد اقتصادی و تورم گسترده در سال های اخیر آمار این کودکان روند رو به رشدی داشته است و با وجود شروع سالتحصیلی حضور این کودکان در کوچه ها و خیابان های شهر مشهود است.

در سپتامبر سال ٢٠١٧، ١۵٢ میلیون کودک کار وجود داشت، که از هر ١٠ کودک در جهان یکی کودک کار به حساب می‌آید. طبق بررسی‌های یونیسف در کشورهای توسعه‌نیافته، از هر ۴ کودک، یک نفر کودک کار است. 

سن کودک کار

سن کودک و کودکان کار در کشورهای مختلف متفاوت است؛ برخی از کشورها افرادی را که بین 8-13 سال قرار دارند را کودک تعریف می‌کند؛ اما اکثریت کشورها مانند ایران، افراد زیر 15 سال را کودک و کودکانی را که زیر 15 سال مشغول کار هستند را کودک کار تعریف می‌کند؛ کار صفتی برای این کودکان است که آن‌ها وارد دنیای فرای دنیای بزرگسالان می‌کند؛ دنیایی که حتی بزرگترها هم آن را تجربه نکرده‌اند.

بیشتر بخوانید: کودکان خیابانی جلوه‌ای از بی‌نظمی و ناسلامتی اجتماعی هستند

کار آن‌ها فقط به گل فروشی در سرچهارراه ها، فال حافظ فروشی، زباله گردی،  پاک کردن شیشه ماشین‌ها در پشت چراغ قرمز و کارگری در کارخانه‌ها، آن هم به شکل زیر زمینی ختم نمی‌شود؛ گاهی این کودکان به عنوان کالاهای جنسی در مقابل مبالغ ناچیز فروخته می‌شوند و متاسفانه مرگ این کودکان در سکوت خبری نشان از رشد معضلی زیر زمینی دارد که آمار دقیقی و روشنی از این قربانیان کوچک نداریم.

تعداد کودکان کار بیش از آمار غیررسمی

پروانه سلحشوری عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در مورد کودکان کار می گوید: کودکانی زیر 15 سال کار می کنند به عنوان کودکان کار محسوب می شوند؛ بسیاری از افراد می خواهند بین کودکان کار و کودکان کار خیابانی تفاوت قائل شوند؛ چه بسا شرایط کودکان کار خیابانی بدتر از کودکان کار باشد؛ این کودکان در شرایطی بدی مشغول به کار شده اند طبق نشستی که با شهرداری داشتیم عنوان شده حدود 14 هزار کودک کار در پایتخت داریم،  آنچه آمار می گوید و آنچه ما می بینیم بیشتر از آمار و ارقام اعلام شده است.

نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس به آسیبهای وارد شده به کودکان کار اشاره می کند و یادآور می شود: کودکان کار تنها به لحاظ جسمی آسیب نمی بینند بلکه به لحاظ روحی هم این کودکان آسیب می بینند این کودکان خواسته و ناخواسته  مجبور به کار می شوند؛ باید نگاهمان را به این کودکان تغییر داده و بیشتر در جهت کمک به این کودکان گام برداریم، ورود شهرداری در جهت جمع آوری کودکان بسیار اهمیت دارد ورود این سازمان بزرگ در حوزه اجتماعی می تواند کارکرد موثری در جهت کاهش آسیب ها اجتماعی در کشور باشد؛ امیدوارم با همراهی مجلس و مسئولان و رسانه بتوانیم در گام موثری در جهت سرو سامان دادن آنها برداریم. 

مافیای کودکان کار

  سهیلا جلودارزاده  نایب رییس کمیسیون اجتماعی مجلس در مورد تکدی گری کودکان خیابانی به خانه ملت می گوید: کودکان کار و کودکان خیابانی سالهاست در خیابان های شهرهای بزرگ و کلانشهر هستند، تمایز بزرگی بین این دو گروه است. کودکان خیابانی بیشتر تکدی گری می کنند و در گروه های مافیایی هستند اما کودکان کار مشغول به دستفروشی در کوچه و خیابان  هستند و اکثر آنها دارای خانواده هستند و برای امرار معاش خانواده های خود تلاش می کنند و یا در کارگاهها  زیر زمینی مشغول به کار هستند.

ضرورت ورود آموزش و پرورش به ساماندهی کودکان کار

وی در ادامه خاطرنشان کرد: جمع آوری این کودکان بر عهده شهرداری، کمیته امداد و بهزیستی و وزارت کشور است در این میان اگر سازمان های مردم نهاد و ngoهم وارد مبحث کودکان کار شوند بدون شک شاهد کاهش این کودکان خواهیم بود؛ حتی آموزش و پرورش هم با شناسایی این کودکان می تواند نقش موثری داشته باشد و با ایجاد مدارس مخصوص کودکان کارمی تواند به آنها کمک کند. اگر یک ستاد هماهنگی در این حوزه وجود داشته باشد می توانیم از این کودکان در جهت  آموزش و توسعه اقتصادی استفاده کنیم .

نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر وپردیس درمجلس شورای اسلامی  یادآور شد: در بیشتر کشورهای دنیا با کار کردن کودک مخالف هستند، حتی اگر کالای توسط کودکان در کارخانه ها تولید شود؛ از خرید آن سرباز می زنند در کشور ما با وجود قانون منع کار کودک باز هم کودکان کار را می بینیم  که روز به روز بیشتر از قبل می شوند، کار کردن این کودکان بیشتر از سر اجبار بوده؛ گاهی سرپرست خانواده به دلیل اعتیاد  این کودکان را مجبور به کار کردن می کند، نیروی انتظامی و کمیته امداد می تواند به خانواده این کودکان ورود پیدا کرده  تا شاهد کاهش  آسیب اینچنینی باشیم.

 به کارگیری کودکان زیر 15 سال جرم است

محمدعلی پورمختار عضو کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس به کارگیری کودکان جرم تلقی می کند و تاکید می کند: طبق ماده 79 قانون کار به کار گمارندن کودکان جرم محسوب می شود، اگر افرادی این کودکان مجبور کار کنند مجرم هستند در قانون کار معامله با افراد غیر بالغ باطل است. 

نماینده مردم بهار و کبودر آهنگ در مجلس شورای اسلامی می گوید: تعدادی از کودکان کار و خیابان اتباع غیرایرانی هستند، این افراد عمدتا به صورت غیرمجاز وارد کشور شده‌اند؛ برخی از این افراد با ویزای توریستی و زیارتی می‌آیند و بعد از آن در کشور ماندگار می شوند و این کودکان اکثرا از کشورهای همسایه به ویژه افغانستان، پاکستان و بنگلادش وارد کشور می شوند.

شکست طرح های ساماندهی کودکان کار

 در طی چند سال گذشته نزدیک به چند طرح برای ساماندهی کودکان کار و خیابانی ارائه شد که همگی با شکست مواجه شد، در سال ۱۳۷۷، برای اولین باربرنامه با عنوان "تجهیز و راه اندازی مراکز جمع‌آوری، شناسایی و هدایت متکدیان و کودکان خیابانی" پس از آن در سال ۱۳۷۸، طرح دیگری با عنوان "مراکز شناسایی، تشخیص و جایگزینی کودکان خیابانی" توسط سازمان بهزیستی تهیه شد.در سال ۱۳۸۱، طرحی به نام "ساماندهی ٢٠ هزار کودک خیابانی" راه‎اندازی شد پس از آن چند برنامه با عناوین "مهمانسرای کودکان خیابانی" و "حمایت از کودکان کار خیابانی" نیز به اجرا درآمد بالاخره در سال ۱۳۸۴ "آئین‌نامه ساماندهی کودکان خیابانی" بـا همکـاری وزارت رفـاه و سـازمان بهزیـستی تهیه شد طبق این آیین‎نامه مراکز کودکان خیابـانی بـه چهار سطح تقسیم‌بندی می‎شدند.

در تمامی این طرح ها از وزارت آموزش و پرورش، وزارت بهداشت، سازمان بیمه خدمات درمانی، سازمان تأمین اجتماعی، صدا و سیما، شهرداری‎ها، کمیته امداد، وزارت کار، وزارت رفاه، وزارت دادگستری تا نیروی انتظامی، هر یک  به نوعی موظف به انجام وظایفی بودند اگر هر یک به وظایف خود به درستی عمل می کردند کودک کار و کودکان خیابانی نداشتیم.