آیفون این روزها بیشتر از هر زمان خودش را در سرتیتر اخبار مختلف ایران جا می‌کند. عدم اجازه انتشار اپلیکیشن‌ها و دردسر کسب‌وکارهای ایرانی برای دست یافتن به کاربران آیفون و حتی پیشنهاد مجلس برای توقف رجیستری این محصول آمریکایی در کنار تمام دردسرهایی که این روزها کاربران ایرانی آیفون متحمل می‌شوند، باعث شده تا به این سوال برسیم: آیا زمان کنار گذاشتن آیفون در ایران و خرید یک موبایل اندرویدی فرا رسیده است؟
هیچ آمار رسمی وجود ندارد که امروز چند آیفون در سراسر ایران فعال هستند اما در میان تخمین‌ها می‌بینیم که حدود ۱۰ الی ۱۵ درصد از کاربران موبایل در ایران، آیفون دارند. کسب‌وکارهای ایرانی هم به دلیل اینکه می‌دانند آیفون‌داران، خرج‌کننده‌های بهتری هستند، حاضر نیستند این قشر کوچک را فراموش کنند. از سوی دیگر این قشر کوچک حدود ۶ الی ۷ میلیونی، برای ادامه دادن با آیفون یا رفتن به سراغ اندروید سردرگم شده‌اند.
سیاست اشتباه اپل
در میانه سال ۱۳۹۶ اپل شروع به حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از اپ استور کرد. اپل به بهانه تحریم‌های مختلف علیه ایران، علاقه‌ای ندارد تا میزبانی اپلیکیشن‌های توسعه داده شده در ایران را برعهده بگیرد چراکه این احتمال را می‌دهد که همین کار، بهانه‌ای برای وزارت خزانه‌داری آمریکا جهت یک جریمه سنگین باشد؛ آن هم در دولتی که رییس جمهورش، دونالد ترامپ، ارتباط چندان مناسبی با اپل و مدیرعاملش، تیم کوک، ندارد.
در یک ایمیل به اپل، مشکل کاربران ایرانی آیفون را توضیح دادم که نه می‌توانند با استفاده از آیفون خود تاکسی آنلاین بگیرند و نه می‌توانند محصول مورد نظرشان را به شکل آنلاین خریداری کنند. در نهایت به این مسئله اشاره کردم که قانون‌گذاری گیج‌کننده اپل تبدیل به یک وضعیت بحرانی برای چندین میلیون کاربر ایرانی آیفون شده است. اپل در پاسخی که با تاخیر چند روزه ارسال کرد، بیان می‌کند که اگرچه از کاربران ایرانی عذرخواهی می‌کند اما نمی‌تواند بگوید که چه زمان این مشکل حل خواهد شد.
یک توسعه‌دهنده کهنه‌کار iOS اعلام می‌کند که اگرچه شاید استارت‌آپ‌های بزرگ و معروف ایرانی که کاربران میلیونی دارند نتوانند از اپ استور استفاده کنند اما استارت‌آپ‌های کوچک همچنان می‌توانند اپ‌های خود را در اپ‌استور اپل منتشر کنند. «سعید طاهری» در همین رابطه می‌گوید:
«اپ‌استور آنقدرها که فکر می‌کنیم از دست رفته نیست. خودمان هم تلاش‌هایی برای ورود به آن داشته‌ایم. ایرادی که امروز اپ‌استور به اپ‌ها می‌گیرد، زبان فارسی است. سپس اگر مشخصاً مربوط به کسب‌وکارهای ایرانی باشد، آن را نمی‌پذیرد. برای مثال تصور می‌کنم که اسنپ نمی‌تواند با این حجم از کاربر روی اپ‌استور باشد. اما اپلیکیشن‌های کاربردی اگر تلاش کنند تا اپ‌های خود را با زبان انگلیسی وارد اپ استور کنند، اپلیکیشن‌ها پذیرفته می‌شوند. اپلیکیشن‌های ایرانی را می‌شناسم که در اپ‌استور هستند و نسخه اول را با زبان انگلیسی وارد کرده‌اند و سپس در آپدیت‌های بعدی در گزینه‌ها اعلام کرده‌اند که زبان فارسی هم اضافه شده است.»
با این وجود طاهری عقیده ندارد که وضعیت فعلی، بهبود پیدا کند. او حتی این ایده را مطرح می‌کند که محدودیت‌های ایجاد شده از سوی اپل برای کاربران ایرانی شاید به سایر شرکت‌های خارجی هم سرایت کند: «با سیاست‌های فعلی که اپل علیه ایران در پی گرفته است، فعلا به نظر نمی‌رسد که شرایط بهتر شود و انتظار دارم کمپانی‌های دیگر هم چنین اقداماتی انجام دهند؛ چه مایکروسافت و چه گوگل. اما مسئله اینجاست که اثرگذاری آنها روی ما کمتر است، چون استورها و راه‌حل‌های جایگزین بیشتری وجود دارد.»
خداحافظی با اپ‌های iOS
وقتی به تمام مشکلات و محدودیت‌های جیل‌بریک در سال‌های اخیر نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که استفاده از این روش دست‌کم برای غیر-گیک‌ها چندان محتمل نیست. این در حالیست که امروز PWA (اپلیکیشن‌های پیشروی وب - Progressive Web Apps) یا وب اپلیکیشن‌ها بهترین گزینه برای کسب‌وکارهایی هستند که خدمات ساده‌ای را ارائه می‌دهند. طاهری می‌گوید:
«PWA یک راه‌حل بهتر است به شرط اینکه توسعه‌دهندگانی که در این حوزه کار می‌کنند، موبایل را بشناسند. اگر توسعه دهنده وب اپلیکیشن، فضای موبایل را درست نشناسد، یک تجربه بد خلق می‌شود و در اصل یک وب‌سایت را برای موبایل تهیه می‌کند. با این حال تکنولوژی‌های وب، خیلی از امکانات اپلیکیشن‌ها را دارند. نمی‌گویم این راه حل ۱۰۰ درصدی است، اما در این وضعیت یک راه حل بسیار مناسب است.»
وقتی هم به مشکل اصلی نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که استارت‌آپ‌های ایرانی که خدماتی ارائه می‌دهند نمی‌توانند به کاربران آیفون دسترسی ساده‌ای داشته باشند و معمولاً اپلیکیشن iOS آنها نیز یک اپ ساده با قابلیت پرداخت الکترونیکی است. این همان کاری است که کسب‌وکارها می‌توانند با وب اپلیکیشن‌ها انجام دهند.
وضعیت بحرانی توسعه‌دهندگان iOS
با کنار رفتن سیب‌اپ از میزبانی اپلیکیشن‌های ایرانی iOS و همچنین دریافت اشتراک از سوی سیبچه و واکنش نه‌چندان جالب کاربران آیفون به آن، به این نتیجه می‌رسیم که اکنون اپ‌استور حاضر به میزبانی اپ‌های ایرانی نیست و از طرفی، استورهای ایرانی هم یا دیگر این‌کار را نمی‌کنند یا اشتراک ماهانه دریافت می‌کنند.
از آنجایی که بعید است کاربران آیفون قید این محصول را بزنند و کسب‌وکارهای ایرانی هم قید کاربران آیفون را نمی‌زنند، احتمالاً بیشتر کسب‌وکارها به سمت توسعه وب اپلیکیشن‌ها خواهند رفت و این به مفهوم یک بحران برای توسعه‌دهندگان iOS در ایران است. سعید طاهری در پاسخ به این سوال که چه آینده‌ای پیش روی توسعه‌دهندگان iOS می‌بیند، به دیجیاتو می‌گوید:
«امروز دیگر کسی نمی‌تواند به عنوان توسعه‌دهنده iOS کارش را شروع کند و به این کار به عنوان تنها محل درآمدش نگاه کند. اما فرض کنید شخصی توسعه‌دهنده اندروید است و حالا می‌خواهد تجربه بیشتری کسب کند؛ در این حالت آمدن به سمت iOS بسیار مفید است و من آن را توصیه می‌کنم. امروز توسعه‌دهنده iOS بودن به شرطی جذاب است که کسی بتواند شغل و سفارش خارج از کشور پیدا کند. تا پیش از این، اینطور بود که درآمد توسعه‌دهندگان iOS بیشتر از توسعه‌دهندگان اندروید در ایران بود. اما در شرایط فعلی و با آنچه امروز می‌بینیم، کسی نباید روی iOS به عنوان محل درآمد اصلی‌اش حساب باز کند. یکی از استارت‌آپ‌های بزرگی که می‌شناسم می‌خواهد توسعه‌دهنده iOS خودش را مرخص کند و یک PWA مناسب ارائه دهد.»
او می‌گوید اکثر اپلیکیشن‌هایی که این روزها به مشکل خورده‌اند، اپ‌های کاربردی هستند و نهایتاً کاربر می‌خواهد در آنها یک سرویس دریافت کند و پرداختی انجام دهد که با وب اپلیکیشن کاملاً ممکن است. از سوی دیگر هزینه توسعه PWA هم از هزینه توسعه اپلیکیشن iOS کمتر است چراکه توسعه‌دهندگان وب هزینه کمتری از توسعه‌دهندگان iOS دریافت می‌کنند.
آیا ایران آیفون را کنار می گذارد؟
در ۲۱ اسفند ۹۷، وزیر ارتباطات در سالروز تاسیس وزارت ارتباطات سخنرانی می‌کرد که به فشار اخیر اپل به کسب‌وکارهای ایرانی با بستن گواهی سازمانی نیز اشاره کرد و آمارهایی در این زمینه ارائه داد: «سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی که در گذشته گزارش می‌داد روزی ۷ هزار گوشی اپل وارد شبکه می‌شود، وقتی گزارش ۵ روز منتهی به حذف اپلیکیشن‌ها را به من داد متوجه شدیم که نه‌تنها ۷ هزار گوشی به شکل روزانه فعال نمی‌شود، بلکه در این چند روز ۷۰ هزار گوشی خاموش شده‌اند. این نشان می‌دهد چسبندگی سرویس‌های ایرانی و ارائه خدمات به مردم رونق پیدا کرده است. این ها نشانه‌های رشد در داخل کشور است.»
در این مدت اما بعضی از کسب‌وکارها وب‌اپلیکیشن‌های مناسبی را ارائه کرده‌اند. اکنون سوال اصلی این است که آیا آیفون در بازار ایران کمتر خرید و فروش می‌شود؟ «مزدک ابراهیمیان»، فعال حوزه بازار موبایل و مدیر محصول شرکت «مدیا پردازش» اعلام کرد که وضعیت اپلیکیشن‌ها، کمترین اثر در فروش موبایل‌های شرکت اپل در بازار ایران را داشته است.
