به گزارش تیتربرتر؛ پخش سریال نون خ مدتی از است که از شبکه یک سیما شروع شده است و از همان ابتدا به دلیل موفقیت فصل نخست توانسته مخاطبان بسیاری را در فصل دوم نیز همراه خود سازد. به طور قطع این سریال بعد از سریال پایتخت یکی از پربیننده ترین سریال های تلویزیون به شمار می آید.
یکی از عوامل موفقیت این سریال که به کارگردانی سعید آقاجانی به نمایش درآمده است استفاده از ظرفیت زبان و گویش محلی مناطق کوردنشین کشور به ویژه منطقه پاوه است که مورد استقبال مردم بومی قرار گرفته است.
اما یکی از موضوعات که اخیرا در فضای مجازی بحث برانگیر شده است؛ استفاده از ترانه ها و صدای حسن زیرک و همچنین مظهر خالقی بوده است به طوری که با توئیت گروهی از خبرنگاران و فعالان توئیتری همراه بوده است درباره اینکه پس از سال‌ها ممنوعیت صدای این دو خواننده محلی مجوز پخش گرفته است.
اما کمی بعد با توئیت های عوامل روابط عمومی برنامه مشخص شد که از سال قبل و پس از بازگشت خالقی به سنندج و بزرگداشت برایش صدای آنها آزاد شده و در سیمای استان هم بارها پخش شده است ولی این ترانه های زیبا و صدای دلنشین جذابیت خاصی به این قسمت احساسی نون خ داده بود.
حسن زیرک کیست؟
حسن زیرک پدیده موسیقی کردی سنتی و فولکلور بود. او در میان کُردهای ایران و عراق کاملاً شناخته‌شده است و میان برخی از کردهای کرمانجِ ترکیه نیز محبوب است.
حسن زیرک نه‌تنها دارای صدا و حافظهٔ منحصربه‌فردی بود، وی در عین حال شعر می‌سرود و موسیقی برای آن می‌نواخت و حتی تغییراتی در شعرها و قافیه و وزن آنها می‌داد.
حسن زیرک با ضبط تعداد زیادی از آوازهای سنتی مردم کرد، سبب حفظ و نگهداری این آثار فرهنگی از گزند فراموشی شد. از او بیش از ۱۵۰۰ ترانه و آواز به یادگار مانده‌است.زیرک جزو موسیقی دان‌های برجسته ایرانی است.
بیشتر ترانه‌های معروف این هنرمند کُرد با همکاری استادانی همچون حسین یاحقی، حسن کسایی، جلیل شهناز، جهانگیر ملک، حبیب‌الله شهردار مشهور به مشیر همایون شهردار، مجتبی میرزاده، احمد عبادی در رادیو کردی تهران و رادیو کردی کرمانشاه ضبط شده‌است.
حسن زیرک، علاوه بر زبان کردی سورانی، به زبان‌های فارسی، ترکی، اورامی و لری نیز آواز اجرا کرده و دارای ۳ مقام ترکی، ۸ مقام فارسی و ۲ مقام اورامی است و ۶۴ مقام به زبان کُردی خوانده‌است. حسن زیرک در «ارکستر موسیقی کردی» برادران یوسف زمانی، ارکستر مشیر همایون شهردار در تهران و ارکستر مجتبی میرزاده در کرمانشاه همکاری داشته و به اجرای برنامه پرداخته است.
زندگی شخصی حسن زیرک
حسن زیرک در سال ۱۳۰۰ (۲۲ نوامبر ۱۹۲۱) در محلهٔ قلعهٔ سردار شهر بوکان، آذربایجان غربی به دنیا آمد. در پنج سالگی پدرش را از دست داد و سراسر زندگی را در رنج گذراند. چندی در برخی شهرهای ایران و عراق سپری کرد. یکی از شهرهایی که در آن مدت زیادی اقامت داشت، کرمانشاه بود و در این مدت با رادیو کردی کرمانشاه همکاری کرد.
وی با فاطمه زرگری، یکی از خوانندگان آذربایجانی، همکاری داشته و ترانهٔ معروف کردی-ترکی «گولدور مَنی گولدور» یکی از ترانه‌های ترکی حسن زیرک و فاطمه زرگری است.
وقتی در عراق بود، در مسافرخانهٔ «فندق شمال» به شاگردی پرداخت. روزی هنگام نظافت، که مشغول زمزمهٔ یکی از ترانه‌هایش بود، مسافری به نام جلال طالبانی (رهبر اتحادیهٔ میهنی کردستان عراق)، که در آنجا اقامت داشت، با شنیدن صدای حسن زیرک، او را بهرادیو بغداد برد(۱۳۲۶) و زیرک در آنجا مشغول به کار شد. مدتی در بخش کردیِ رادیو بغداد همکاری کرد. از سال ۱۳۷۷، که بخش کردیِ رادیو ایران در تهران گشایش یافت، همکاری خود را با این مرکز آغاز کرد.
ازدواج و مرگ حسن زیرک
حسن زیرک با خانم میدیا زندی (مهدیه زندی)، گویندهٔ بخش کردی رادیو تهران، ازدواج کرد که حاصل آن ازدواج دو دختر به نام‌های مهتاب (آرزو) و مهناز (ساکار) بود. او چند ترانه نیز برای فرزندانش اجرا کرده‌است. میدیا زندی فرزند عزیز زندی در روز جمعه ۳۱ خرداد ۱۳۸۷ خورشیدی در تهران درگذشت.
حسن زیرک در پنجم تیرماه سال ۱۳۵۱، برابر با ۲۸ ژوئن ۱۹۷۲ در سن ۵۰سالگی در بیمارستان بوکان به‌علت ازبین‌رفتن کبد و ناراحتی‌های معده درگذشت و در دامنهٔ کوه نالشکینه به خاک سپرده شد.
دوران ممنوعیت کار حسن زیرک
حسن زیرک، نه در ایران و نه در عراق روی خوشی و راحتی و آزادی را ندید. رفتار دولت وقت ایران با حسن زیرک، او را دچار مشکلات فراوانی کرد. رئیس وقت رادیو تهران به او اجازهٔ کار نداد و این کار چنان تأثیر منفی‌ای بر دل لطیف حسن گذاشت که دیگر به رادیو برنگشت و با دلی شکسته، بار و بنهٔ خود را به‌سوی بغداد پیچید. در آنجا نیز او را دچار مشکل کردند. او را گرفتند و روانهٔ زندان کردند؛ در آنجا زیرک را به پنکهٔ سقفی بستند و شکنجه کردند. پس از رهایی از بغداد، مجدداً به تهران برگشت. در تهران نیز ساواک او را گرفت و شکنجه داد که جریان شکنجه‌اش در ساواک را خودش در نوار گفته و با صدای او هنوز به یادگار مانده‌است. در سال‌های ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۳ در کرمانشاه بود و با رادیو کردی کرمانشاه همکاری داشت.
صدای حسن زیرک، با ترانه‌هایی که خوانده‌است و اغلب آنها بیش از ۵۰ سال پیش اجرا شده‌اند، در میان مردم کرد زبان، نوستالژیک (خاطره‌انگیز) است؛ به‌طوری‌که ترانه‌های وی در ذهن اکثر مردم کرد، یادآور خاطرات تلخ و شیرین زندگانی آنهاست.
بیشتر بخوانید:
مظهر خالقی کیست؟
مَظهَر خالِقی (نام واقعی باقرخالقی)زاده ۱۳۱۸ سنندج خواننده مشهور کردِ ایران است. مظهر خالقی متفاوت ترین سبک موسیقایی را با بقیه سرشناسان موسیقی کرد ارائه کرده است.سبکی که از موسیقی فولکلور کردی دور بوده و بیشتر به سبک موسیقی سنتی فارسی شباهت دارد. از نشانه های سبک وی در موسیقی میتوان به نت های کم در ملودی و صدای پایین خواننده اشاره کرد. ترانه ی «نسیم پاییزی» در میان طرفداران او بسیار مورد ستایش قرار گرفته است. خواننده های زیادی در موسیقی کرد اورا الگوی هنری خود میدانند و از اشعار و سبک بخصوص وی الهام گرفته اند.
زندگی هنری مظهر خالقی
وی در خانواده‌ای از مشایخ کرد بدنیا آمد. از همان نوجوانی به یادگیری موسیقی سنتی ایرانی و موسیقی کردی پرداخت. اولین اجرای ضبط شده استاد متعلق به دههٔ سی است که در رادیو سنندج و به زبان فارسی اجرا کرده است. او دانش‌آموختهٔ فیزیک از دانشگاه تهران است و قبل از ورودش به سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران دبیر دبیرستانهای تهران بود.
از او بیش از ۲۵۰ آواز فولکلوریک ضبط و ثبت شده است. مظهر خالقی تا قبل از مهاجرتش به انگلستان و سپس اقامتش در کردستان عراق درسمت مدیر کل تلویزیون سنندج و کرمانشاه فعالیت کرد. وی از ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۷ رئیس رادیو و تلویزیون کرمانشاه بود. در این دوران فعالیت‌های موسیقی ارکستر رادیو کرمانشاه رونق گرفته و خوانندگان و نوازندگان مطرح کرد با رادیو کردی کرمانشاه به همکاری پرداختند.
وی در کنار سید علی اصغر کردستانی و محمد ماملی و حسن زیرک و ناصر رزازی از خوانندگان برجسته و شناخته‌شدهٔ موسیقی کردی به شمار می‌آید. آهنگهای بسیاری از وی با آهنگسازی و تنظیم مرحوم مجتبی میرزاده، ضبط شده‌است. علاوه بر کتابهایی که توسط نویسندگان مختلف در مورد زندگی هنری استاد به بازار کتاب آمده اخیراً کتابی از اشعار آهنگهای مشهور وی نیز چاپ شده است؛ و مجموعه‌ای از آثار و آوازهایش با نظارت کامل خودش در انستیتوی فرهنگ و فولکلور کردستان بصورت صوتی منتشر شده است.
در همان اوائل فعالیت هنری مظهر خالقی ، حنانه ، کسروی و یوسف زمانی ، صدای او را به عنوان صدای ممتازی شتاختند که جنس صدایش شباهت زیادی به غلامحسین بنان ، استاد فقید آواز ، دارد و با وجود اظهار علاقه خالقی به ادامه اجرای آواز فارسی ، حنانه مانع او می شود زیرا اعتقاد داشت در میان فارس ها ، خالقی خواننده ای درجه سه می شود اما نغمه خوش الحان او در میان کردها بر صدر خواهد نشست! و پیش بینی او واقعیت داشت ، زیرا در اواخر دهه چهل ئ آغاز رسمی فعالیت هنری او در رادیو کردی با همکاری ارکستر مشیر همایون شهردار – از پیشکسوت های هوشمند موسیقی ایرانی – آوازهایش با استقبال بی نظیر مردم کرد مواجه شد که در این باره صدیق تعریف مغتقد است ” خالقی در همان آغاز به اوج شهرت رسید و همچنان در آن قله افتخار مانده است “.
از ترانه‌های مشهور وی میتوان «په پولهٔ ئازاد»، «ئه‌گهڕێمه‌وه»، «ئاسۆی کورد» و «بیرت ده‌که‌م» را نام برد. آوازی به زبان انگلیسی از او با همکاری ارکستر سمفونیک بغداد و سلیمانیه به یادمان حادثه حلبچه به یادگار مانده است.
از سال ۱۳۹۰ از صدا و سیمای مرکز سنندج صدای ایشان گاهگاهی پخش می‌شود. او هم اکنون مدیر (ئینستوتی که له پوری کورد) در سلیمانیه کردستان عراق است. این مرکز در زمینهٔ هنر، ادبیات و فلکلور کرد فعالیت می‌کند.
بازگشت خالقی به ایران
مظهر خالقی خواننده پرآوازه سنندجی پس از ۳۸ سال برای حضور در کنگره بین المللی مشاهیر کُرد عصر امروز دوشنبه از مرز باشماق مریوان وارد ایران شد و مورد استقبال بهمن مرادنیا استاندار کردستان قرار گرفت.
«هه وال ابوبکر» استاندار سلیمانیه نیز به همراه خالقی وارد کردستان شد و استاندار کردستان در این سفر از وی استقبال کرد.شماری از هنرمندان و استادان شاخص کُرد در حوزه‌های مختلف که در جای جای دنیا سکونت دارند و در زمینه فعالیتشان درخشیدند به این کنگره دعوت شدند تا علاوه بر اینکه به بیشتر مردم شناسانده شوند از آنان هم تجلیل به عمل آید.
مظهر خالقی، باجناق مرحوم جلال طالبانی رئیس جمهور پیشین عراق است و پس از ۳۸ سال به زادگاهش سنندج باز می‌گردد. خالقی از همان نوجوانی به یادگیری موسیقی سنتی ایرانی و موسیقی کردی پرداخت. نخستین اجرای ضبط شده استاد خالقی متعلق به دهه ۳۰ است که در رادیو سنندج و به زبان فارسی اجرا شد.خالقی هفت سال در دهه ۵۰ خورشیدی رئیس رادیو و تلویزیون کرمانشاه بود.کنگره بین المللی مشاهیر کُرد، روزهای ۱۱ و ۱۲ تیرماه امسال در دانشگاه کردستان برگزار می‌شود.
آنچه دیگران می خوانند:
نویسنده: الهام خلیلی خو
