به گزارش تیتربرتر؛ تحریم‌های شدید آمریکا؛ اقتصاد ایران را به شدت در تنگنا قرار داده است و در این میان صنعت گردشگری یکی از محل های درآمدی این کشور بود که به دلیل شیوه ویروس کرونا ضربه شدیدی بر این صنعت وارد شد.
کرونا، کلید واژه‌ای که این روزها از نان شب هم برای تمامی مردم ایران و دنیا مهم‌تر شده است، ویروسی ناشناخته و مهلک است که علاوه بر انسان‌ها، بدنه اقتصاد جهانی را هدف گرفته و چنان می‌تازد که جلوداری برای آن پیدا نمی‌شود.
این میهمان نامیمون درست زمانی در کشور شیوع پیدا کرد که در تدارک خیز بلند در صنعت گردشگری بود و خود را برای سفرهای نوروزی آماده می کرد. کرونا پیک گردشگری و پرترافیک ترین ایام سال کشور را مسدود کرد و به طور کلی برنامه سفرهای سال نو اکثر خانواده های ایرانی لغو شد.
خسارت کرونا به اقتصاد گردشگری، علاوه بر ایران، دامن سایر نقاط جهان نیز گرفته که خبرگزاری رویترز نوشته «شیوع ویروس کرونا که مانع از مسافرت گردشگران به این قاره شده، کسر ماهانه یک میلیارد یورو از درآمدهای صنعت گردشگری اروپا را به همراه داشته است.»
همراهی نظام بانکی با فعالان گردشگری
عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی با انتشار یاداشتی در صفحه اینستاگرام، نوشت: امروز (۱۶ فروردین ۹۸) به همراه معاون اول رییس جمهوری، در جلسه فعالان گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی شرکت کردم. مسوولان بخش‌های مختلف و نیز رییسان اتحادیه‌های صنفی مسائل و مشکلات ناشی از شیوع کرونا در اوج فعالیت‌هایشان را تشریح کردند.
رئیس کل بانک مرکزی افزود: هتل‌ها، مراکز گردشگری، صنایع دستی و دفاتر مسافرتی، اوج فعالیت و بهره‌برداری از سرمایه‌گذاری و تدارکاتشان ایام عید است که به طور کامل متوقف شدند.
بیشتر بخوانید: حال و هوای گردشگری ایران در نوروز 99
وی ادامه داد: در مورد تعویق اقساط تسهیلاتشان و نیز دوره تنفس تسهیلات جدیدی که برای جلوگیری از آسیب بیشتر و حفظ اشتغالشان قرار است بگیرند پیشنهاداتی داشتند که قابل توجه بود.
رئیس کل بانک مرکزی گفت: این نکته را تاکید کردم مهمترین لطمه و آسیب این ویروس گرفتن جان بسیاری از هموطنان است که آثار اقتصادی، در مقایسه با آن ضایعات تأسف بار، اهمیت بسیار کمتری دارد.
همتی افزود: البته آثار مالی و اقتصادی آن نیز مهم است ولی با توجه به مشکلات جدی بودجه‌ای دولت به خاطر فشار تحریم‌ها اینکه فکر کنیم همه آسیب‌های وارده قابل جبران باشد، مقدور نیست.
وی اضافه کرد: اما این اطمینان را دادم که نظام بانکی حداکثر همراهی و کمک را به فعالان گردشگری خواهد کرد. چراکه رونق‌گیری فعالیت این بخش از خدمات، منوط به برگشت شرایط کاملاً عادی از نظر ریشه‌کنی ویروس است.
آمار مسافران نوروز ۹۹
با شیوع کرونا اخبار ضد و نقیضی درباره مسافرت نوروزی ایرانی‌ها منتشر شد و مسافران با انتقادهای تند بسیاری از کاربران فضای مجازی مواجه شدند. از آن‌سو، برخی دیگر از کاربران اعتقاد داشتند سفرهای نوروزی مردم به عمد پررنگ شده است تا تقصیر شیوع کرونا به گردن آنها بیفتد. حالا گزارش آماری ترددهای نوروزی به رسم هر سال آماده شده است و نشان می‌دهد که مسافران هواپیما، قطار و اتوبوس‌های بین شهری به‌طور قابل توجهی ریزش داشته و سفر با خودروهای شخصی هم تقریبا به نصف سال‌های گذشته رسیده است.
محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی در همین زمینه به پایگاه اطلاع‌رسانی وزارتخانه‌اش گفته است که تقریبا تمامی مسافران قطار قید سفرهای نوروزی را زدند و امسال سفرهای ریلی ۹۴درصد کاهش داشته است. پس از قطار، اتوبوس‌های بین شهری هم ۷۵درصد مسافران نوروزی‌شان را نسبت به سال گذشته از دست دادند و شرکت‌های هوایی با ریزش ۷۰درصدی مسافران‌شان در رده سوم ایستادند.
مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن ایرلاین‌ها هم به ایلنا گفته بود که رویگردانی مسافران از سفرهای هوایی همچنان ادامه دارد، به‌طوری که ایرلاین‌ها زیان سنگین ۳هزارمیلیارد تومانی متحمل شده‌اند و سه شرکت هواپیمایی هم به‌طور کامل تمام هواپیماهایشان را به پارکینگ‌ها منتقل کرده‌اند.
بیشتر بخوانید: پیش بینی صنعت گردشگری در سال 99
در این میان، نکته چالش‌برانگیز قرنطینه نوروزی، سفر با خودروهای شخصی بود که پیکان تیز انتقادهای مردم آن را نشانه گرفت. وزیر راه و شهرسازی درباره سفرهای نوروزی با خودروهای شخصی بدون ذکر آمار گفته است که این ترددها کاهش چشمگیر داشته است و البته سازمان راهداری با آمار و جزئیات بیشتر گفته است که در ۱۲ روز تعطیلات نوروز به‌طور میانگین روزانه ۴۷۴هزار خودرو شخصی در جاده‌ها تردد داشته است.
این سازمان گزارش داده است که تردد خودروهای شخصی در جاده‌ها به حدود نصف سال گذشته رسیده است. بنا بر این گزارش، در تعطیلات نوروزی ۷میلیون و ۱۷۰هزار وسیله نقلیه سبک و سنگین تردد داشته است. آمار پارسال ۱۴میلیون و ۱۳۰هزار دستگاه بوده است.
در پایان اینکه گویا بیشتر مسافران نوروزی که با خودروهای شخصی‌شان به سفر رفته بودند روز پنجشنبه به شهرهایشان برگشته‌اند. آمار منتشرشده سازمان راهداری در روز جمعه، پانزدهم فروردین نشان می‌دهد که روز پنجشنبه ترددهای برون‌شهری به یکباره ۱۱۵درصد نسبت به روزهای قبل افزایش داشته است.
کدام کشورها بیشترین ضرر گردشگری را از بحران کرونا دیدند؟
براساس مصوبه شورای مسافرتی و جهانگردی که نماینده صنعت بین المللی گردشگری است، سفر و جهانگردی در سال ۲۰۱۸ بالغ بر ۸.۸ تریلیون دلار به اقتصاد جهانی کمک کرده است و مسئولیت ۱۰.۴ درصد از کل فعالیت های اقتصادی دنیا را بر عهده داشته است. این شورا تخمین می زند که ۳۱۹ میلیون شغل در سراسر جهان زیر مجموعه صنعت جهانگردی است.
با بسته شدن مرزها و قرنطینه مردم در سراسر جهان برای هفته ها و برای کمک به جلوگیری از گسترش ویروس کرونا، بسیاری از شرکت‌ها در تلاش برای سرپا ماندن هستند. حداقل سه شرکت هواپیمایی در ایالات متحده و انگلستان برای ورشکستگی ثبت نام کرده اند. این بیماری همه گیر باعث ورشکستگی در صنعت کشتی‌های کروز نیز شده است و شهرت کشتی‌های کروز برای سفر بدون دردسر تحت تأثیر شدید قرار گرفته است.
در بین ۲۰ اقتصاد بزرگ جهان، تایلند و فیلیپین بیش از یک پنجم تولید ناخالص داخلی خود را وابسته به صنعت توریسم هستند. دو تا از کشورهایی که بیشترین ضربه را از شیوع کرونا خورده‌اند، یهنی اسپانیا و ایتالیا نیز به شدت به صنعت توریسم وابسته هستند. کشوری که کمترین وابستگی را به توریسم دارد، کره جنوبی است که آن کشور به خوبی از شیوع ویروس جلوگیری کرده است.
با این حال، شدیدترین بحران اقتصادی در کشورهایی کوچک وجود خواهد داشت که کل اقتصاد خود را مدیون گردشگران خارجی هستند. از بین ۲۰ کشور اول که به سفر و جهانگردی به عنوان منبع تولید ناخالص داخلی وابسته هستند، ۱۵ کشور از جزایر کوچک هستند. برای مثال ایسلند که اقتصادش در طی بحران مالی سال ۲۰۰۸ دچار مشکلات شدیدی شد، دوباره قسمتی از اقتصادش را از دست رفته خواهد دید، زیرا بیش از یک سوم تولید ناخالص داخلی این کشور از سفر و گردشگری حاصل می شود.
موانع و مشکلات در راه توسعه گردشگری
اگرچه تحولات اقتصادی و اجتماعی آینده به‌طور دقیق قابل پیش‌بینی نیستند، اما مدیران بزرگترین گروه‌های هتل‌ها و اپراتورهای تور در جهان، صحبت‌ها، نشست‌ها و هم‌اندیشی‌هایی دراین‌باره برگزار کرده‌اند. نتایجی که از بررسی این نشست‌ها به‌دست‌آمده‌اند، نشان می‌دهند رفتار تقاضاکنندگان در صنعت گردشگری تغییر کرده است.
همین امر باعث شده شکل فعالیت‌های گردشگری نیز تکامل پیدا کنند و ادامه فعالیت نهادهای دولتی و خصوصی در این صنعت، منوط به تربیت متخصصان و کارشناسان جدیدی باشد که تاکنون در این صنعت حضور نداشته‌اند.
علی‌رغم رشد چشمگیر صنعت گردشگری در سال‌های اخیر و جایگزین شدن آن با اقتصادهای تک‌محصولی و فاقد زنجیره خلق ارزش، این حوزه با موانع و مشکلاتی مواجه بوده که برنامه‌ها و طرح‌های کشورها و سازمان‌های بین‌المللی را دچار تغییرات و دگرگونی‌هایی کرده و در مواقعی منجر به تعویق لایحه‌ها و راهبردهای توسعه شده است.
موانع اصلی رشد گردشگری در سال ۲۰۱۹
طبق بررسی‌هایی که توسط سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) صورت گرفته: پنج مانع اصلی رشد گردشگری در سال ۲۰۱۹ شامل موارد زیر است:
- عدم قطعیت طولانی‌مدت درباره برگزیت
- تنش‌های ژئوپلیتیک
- تنش‌های تجاری
- رکود اقتصاد جهانی
- ورشکستگی شرکت توماس کوک
این نوشته تأثیر دو مورد از موانع فوق بر روی کشورها را بررسی خواهد کرد.
موقعیت جغرافیایی یک کشور، تأثیر بسزایی در ساختار بازار گردشگری آن کشور دارد. همچنین یکی از مهمترین عواملی که نظریه‌پردازان توسعه و کارشناسان حوزه توریسم در برنامه‌ریزی‌های خود بدان توجه دارند، موقعیت نسبی یک کشور و محل قرارگیری آن نسبت به مراکز سیاسی فرهنگی جهان است.
طبق گزارش انجمن صنفی راهنمایان گردشگری، وضعیت کشورهای همسایه و موقعیت جغرافیایی ایران، مهمترین مانع در فرآیند جذب گردشگر است .
ازاین‌رو تنش‌های ژئوپلیتیکی که در منطقه رخ می‌دهند تأثیر بسزایی بر ساختار، میزان بهره‌وری، روند توسعه کمی و کیفی و درنهایت حجم و نوع فعالیت‌های صنعت گردشگری و هتلداری ایران دارند.
بیشتر بخوانید: کرونا با گردشگری ایران چه کرد؟
گروه توماس کوک "Thomas Cook Group" قدیمی‌ترین و یکی از بزرگترین شرکت‌های صنعت مهمان‌نوازی و گردشگری بریتانیایی بود که درزمینهٔ مدیریت شرکت‌های هواپیمایی و خطوط چارتر، خطوط کشتی‌های گردشی، ارائه خدمات هتلداری، خدمات گردشگری و مسافرتی فعالیت می‌کرد.
این شرکت در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۹ ورشکست شد.
گرمای کم‌سابقه تابستان ۲۰۱۸، بی‌ثباتی سیاسی در برخی کشورهای مقصد، مانند ترکیه، احتیاط مردم در خرج کردن پول‌های غیرضروری به خاطر برگزیت بریتانیا از اتحادیه اروپا، خرید به‌صورت آنلاین و نه با مراجعه حضوری به دفترهای شرکت، اوج گرفتن شرکت‌های هواپیمایی ارزان‌قیمت، گرفتن وام و خرید چند شرکت مسافرتی دیگر و بدهی بسیار در بازپرداخت، از دلایل ورشکستگی گروه توماس کوک بودند. این موضوع خیلی زود به یک فاجعه ملی تبدیل شد و دیدیم که چطور به زیرساخت‌های گردشگری بریتانیا لطمه‌ای اساسی زد.
راهکارهای پیشنهادی
چه اقداماتی در راستای جلوگیری از وقوع مشکلات بیان‌شده و بهبود وضعیت کنونی مؤثر خواهند بود؟
۱. همکاری پویا و سازنده دستگاه دیپلماسی کشور و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، راهکاری مؤثر در راستای انعکاس تصویری صلح‌آمیز از کشورمان در عرصه بین‌الملل خواهد بود. این امر با تشکیل هیئت‌هایی از مسئولان و متخصصان بین‌الملل گرا و کار بلد میسر خواهد شد.
۲. ارتقای مزیت‌های نسبی کشور در حوزه گردشگری و تبدیل آنان به مزیت مطلق از طریق تشکیل اتحادیه‌های تجاری و گردشگری، مذاکره با کشورها برای لغو طرفه روادید، اعزام دانشجویان مستعد به‌منظور یادگیری تجربی و نظری مفاهیم و به‌کارگیری آنان در امور وابسته به اقتصاد گردشگری، سبب چهارچوب سازی و حرفه‌ای‌تر شدن فعالیت‌های این حوزه خواهد شد.
۳. بهبود روند ارائه خدمات و فرآیند توسعه گردشگری، وابسته به پیگیری مداوم و سازنده از شکایات، انتقادات و پیشنهادها گردشگران است.
۴. دنیا با سرعت در حال تغییر است و ایده‌هایی که تا دیروز نشانه خوش‌فکری مدیران شرکت‌های چندملیتی محسوب می‌شد، امروز دیدگاه‌هایی تاریخ گذشته به‌حساب می‌آیند که باید از آنها ترسید. مدیران توماس کوک همیشه روی روابط تکیه داشتند و خیالشان این بود که به کمک لابی‌گری می‌توانند انحصارشان را در حوزه گردشگری بریتانیایی نگه‌دارند.
هر انحصاری به‌سرعت باعث از بین رفتن یک کسب‌وکار می‌شود، زیرا یک جامعه روبه‌جلو و در حال پیشرفت براثر رقابت سالم شکل می‌گیرد. ازاین‌رو امکانات تبلیغاتی در یک جامعه مانند بیلبوردها و رسانه‌ها باید به‌صورت عادلانه بین تمامی کسب‌وکارها تقسیم شوند.
گردآوری: الهام خلیلی خو
