تیتربرتر؛ به گزارش سازمان ملل در حالی که در ابتدای هزاره سوم ۲۸ درصد از مردم جهان فقیر محسوب می شدند، تنها با گذشت ۱۸ سال و با کاهشی چشمگیر این نرخ به ۶/ ۸ درصد رسیده است و این موفقیت به رغم وقوع یکی از بزرگ ترین رکودهای اقتصادی جهان بوده که در این دوره اتفاق افتاده است.
در این دوره کشوری همچون چین توانسته است تقریبا فقر مطلق را ریشه کن کند و هند نیز با سرعتی مناسب در حال کاهش تعداد فقرای خود بوده است. رشد اقتصادی مناسب در کنار ثبات اقتصادی و همچنین مشارکت در بازارهای بین المللی از عمده دلایل موفقیت کشورها در کاهش فقر شناخته می شوند. در همین دوره، متاسفانه، اقتصاد کشور ما با بزرگ ترین چالش های اقتصاد کلان خود روبه رو بوده است؛ از یکسو فشارهای خارجی که در قالب تحریم های اقتصادی روال معمول فروش نفت و واردات کالاها و خدمات به کشور را مختل کرده است و از سوی دیگر مدیریت نامناسب و منفعل اقتصاد کلان کشور، در کنار یکدیگر دو دهه اقتصادی را رقم زدند که در آن بالاترین نرخ های تورم، کمترین نرخ های رشد اقتصادی و بالاترین کاهش های ارزش ریال در تاریخ معاصر کشور تجربه شدند؛ در حالی که در همین دوره اقتصاد کشور بالاترین سطح واقعی درآمدهای نفتی را نیز شاهد بود. در دو دهه گذشته نرخ فقر نیز همراستا با شاخص های اقتصاد کشور متاسفانه و به رغم فراز و فرودهایی، روندی فزاینده داشته است. افزایش نرخ فقر در خانوارهای ایرانی به رغم تغییرات جمعیتی موافق با کاهش فقر و در سایه عملکرد ضعیف اقتصاد رخ داده است. اگر چه شعار کاهش فقر و نابرابری در صدر شعارهای غالب دولت های پس از انقلاب بوده و در این زمینه نیز مخارج زیادی شده است، اما عدم درک مناسب از سازوکار مولد فقر موجب شده است که به موازات موفقیت در زمینه کاهش جنبه های عمومی فقر در زمینه کاهش جنبه های خصوصی فقر پیشرفتی حاصل نشود. در حالی که کشور در زمینه شاخص های بهداشت، آموزش و خدمات زندگی که متکی بر مخارج دولت است، در موقعیت نسبی مناسبی قرار دارد، اما اقتصاد کشور نتوانسته است فضایی موافق خلق درآمد توسط خانوارها فراهم بیاورد. به عبارت دیگر اگرچه دولت ها سعی کرده اند که به افراد ماهیگیری یاد بدهند و آنها را برای صیدی موفق توانمند کنند، اما از سوی دیگر عملکرد آنها به گونه ای بوده است که هر روزه از تعداد ماهی های قابل صید کاسته می شود و افراد فقیر همچنان ناگزیر چشم به ماهی های توزیعی دولت دارند. دولت حتی در توزیع ماهی نیز نتوانسته است به صورت کارآ عمل کند و قصه پر غصه یارانه های آشکار و پنهان هر روزه نقل مجالس است و با گره زدن اصلاح نظام یارانه ها به دیگر سیاست ها، محدودیت های خودساخته دیگری نیز بر نظام تصمیم گیری ناکارآی اقتصاد کشور افزوده است. روند شاخص های اقتصادی کشور به خوبی نشان می دهد که کاهش نرخ رشد اقتصادی و افزایش نرخ تورم به عنوان برآیند و نتیجه نظام تصمیم گیری اقتصادی کشور تاثیر فزاینده بیشتری بر فقر از تاثیر کاهنده پرداخت یارانه ها داشته است. ویژگی های جامعه فقیر کشور به سادگی نشان می دهند که فقر آنها بیشتر ناشی از عملکرد نامناسب نظام کسب و کار است و حتی سیاست های حمایتی دولت نیز آنها را به درستی نشانه نگرفته است. توزیع فقرای کشور در میان خانوارهایی با سرپرستانی شاغل، جوان و تحصیلکرده مرثیه ای پردرد از اقتصادی است که ناتوان از درآمدزایی است؛ اقتصادی که در قید گیر وبندهای ناشی از مداخله بیش از حد دولت و قانون گذار توان حرکت و پویایی خود را از دست داده است. فقر پدیده ای پویا است. اگر می بینید یک خانوار بالقوه فعال اینک فقیر است، شک نکنید این خانوار چند دهه بعد نیز که دوران فعالیت بالقوه آن به پایان می رسد، فقیر خواهد بود و خانوارهایی نیز که اینک به صورت بالقوه فعال نیستند و فقیر هستند همان خانوارهایی هستند که چند دهه قبل در عین بالقوه فعال بودن فقیر بودند. این پویایی نشان می دهد که کاهش فقر نیازمند سیاست های بلندمدت و گسترده در طول زمان هستند؛ سیاست هایی که به خانوارها کمک کند که ابتدا درآمدزا باشند و سپس بتوانند سهمی از درآمد امروز خود را به فردای خود انتقال دهند. سازو کار انتقال بین زمانی درآمد به همان اندازه که خلق درآمد مهم است، اهمیت دارد و نیازمند اصلاح بسیاری از بازارها در سطح اقتصاد کشور است. کاهش بلندمدت فقر نیازمند برنامه جامعی است که باید در جای جای سیاست های اقتصادی کشور جاری و ساری باشد، اتکا به سیاست های مقطعی و کوتاه مدت حمایتی شاید برای سیاستمداران حاکم نان داشته باشد؛ اما آبی برای فقرا فراهم نمی کند.
جدال کرونا با فقر
عبدالرحیم دستفروشی شصت ساله در روز بازار مشترک زاهدان است که تمام اجناسش درون یک گاری کوچک جا می شود و حدود قیمتی آنها نیز کمتر از 300 هزارتومان است. با چهره ای خسته و اندوهگین این روزهای (در خانه بمانیم) را رها کرده و به گفته خودش برای در آوردن اجاره خانه اش و خرج هفت هشت بچه قد و نیم قدش که چشم همه شان به او دوخته شده از خانه بیرون زده است.
درحالی این روزها نفیر در خانه بمانیم از رسانه های کشور عزیزمان ایران خصوصا صدا و سیما، فضای مجازی و.. دمیده می شود که عده زیادی حال و روز عبدالرحیم دستفروش را در سیستان و بلوچستان دارند. اگر در خانه بمانند از فرط گرسنگی و نداری می میرند و اگر در خانه نمانند از ویروس کرونا می میرند.
فقر، نداری و درماندگی سبب شده مردم این خطه از کشور اولویت اول خود را سیر کردن شکمشان بدانند تا آنکه کرونایی که با چشم دیده نمی شود و قرار است پس از پانزده روز آنان را زمینگیر کند و به کام مرگ بکشاند. مرگی در آینده یا تحمل فریاد گرسنگی فرزندان در خانه؛ تصمیمی سخت که پاسخ آن را اینچنین می دهند(مرگ دست خداست) و سر به خیابان های شهر می زنند و بند حرفهای مسوولین نمی شوند.
اما مدیر تخلفات شهری خدمات شهرداری زاهدان یکی از دلایل اصلی افزایش میزان ابتلا به بیماری کرونا را ازدحام مردم و تجمعات آنها در بازارها و مراکز تجاری پرتردد می داند و تنها راه پیشگیری از این بیماری مهلک را جمع‌آوری دستفروشان، دوره‌گردها و پراکندگی آنها می داند.
آمار بالای حاشیه نشینی در سیستان و بلوچستان
عمده جمعیت شهر زاهدان در حاشیه این کلانشهر به سر می برند، آنجایی که نه خبری از ماسک ساده است و نه از دستکش و مواد ضدعفونی کننده ای که بالاشهری ها استفاده می کنند. شغل اکثرشان جز کارگری، دستفروش و دوره گردی چیز دیگری نیست. مردمانی که فقط به دنبال در آوردن خرجی پیش روی شان با درآمدی اندک هستند و حالا که کار و کاسبی شان از ترس بیماری کرونا تعطیل شده گاوشان نیز چند قلو زاییده است و می گویند در خرجی خودشان مانده اند چه برسد به آنکه پی مواد ضدعفونی کننده ای باشند که با قیمت نجومی هم گیرشان نمی آید.
می گویند سنگینی بلای تعطیلی کسب و کارشان با آمدن کرونا کم نبود، که نان هم در همین ایام کرونایی گران شده است؛ خانوارهای پرجمعیتی که قوت غالبشان فقط نان خشکی است که آن هم گران شده و آنها را در این روزهای نداری دچار نگرانی کرده است.
اگر معضل بیکاری حل شود بسیاری از مشکلات جامعه برطرف خواهد شد
یک جامعه‌شناس با بیان اینکه در حال حاضر ۳۵ درصد از جوانان بین ۲۰ تا ۲۹ سال بیکار هستند گفت: اگر معضل بیکاری حل شود بسیاری از مشکلات دیگر نیز برطرف خواهد شد.
متأسفانه جوانان ما امروز به‌دلیل نبود شغل مناسب به سمت سرقت، مصرف مواد مخدر و دیگر کارهای ناشایست می‌روند و این در حالی است که اگر زمینه اشتغال این افراد مهیا باشد، جوانان درگیر کار شده و دلیلی ندارد که برای تأمین مخارج خود دست به سرقت بزنند.
وی با بیان اینکه حل معضل بیکاری بسیاری از مشکلات دیگر را برطرف خواهد کرد ادامه داد: طبق گزارشات موجود، در حال حاضر ۳۵ درصد از جوانان بین ۲۰ تا ۲۹ سال بیکار هستند و این آمار جای تأسف دارد و دولت باید تمام فکر و تلاش خود را انجام دهد تا ابرمعضل کشور یعنی بیکاری برطرف شود.
این جامعه‌شناس تصریح کرد: وقتی فردی منبع درآمدی نداشته باشد طبیعی است که از لحاظ روحی و روانی با مشکل مواجه شده و این موضوع منجر به بروز نزاع در جامعه نیز خواهد شد. افراد به‌دلیل استرس و حالت پریشان و ناامیدی که دارند حوصله افراد دیگر را ندارند، به همین دلیل با کوچکترین اتفاق با مردم درگیر می‌شوند، لذا اگر موضوع بیکاری در جامعه به‌طور کامل برطرف شود جلوی بروز بسیاری از آسیب‌های اجتماعی نیز گرفته خواهد شد.
مهرانی اظهار کرد: علاوه بر دولت، سمن‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد نیز می‌توانند در حوزه ایجاد اشتغال فعال باشند و امیدواریم در آینده روزی را شاهد باشیم که حتی یک جوان بیکار در کشور نداشته باشیم.
