گذرنامه‌های ایرانی به رنگ زرشکی می‌باشد که نشان رسمی ایران در بالای جلد آنها درج و عبارت جمهوری اسلامی ایران و کلمه گذرنامه به زبان فارسی و عبارت Islamic Republic of Iran و کلمه Passport به زبان انگلیسی نیز در زیر آن نوشته شده‌است. در صفحه مشخصات، بالا سمت چپ شماره هشت رقمی گذرنامه با اعداد فارسی نوشته‌است و در زیر آن نوع گذرنامه کد کشور و شماره گذرنامه به زبان انگلیسی درج گردیده‌است؛ و بعد از آن به ترتیب شامل شماره ملی، نام، نام خانوادگی، نام پدر، تاریخ و محل تولد، شماره شناسنامه، جنسیت و تاریخ صدور و تاریخ انقضاء به زبان فارسی و انگلیسی درج شده‌است.

ایران در سال ۱۳۸۶ اقدام به تولید آزمایشی گذرنامه بیومتریک برای گذرنامه‌های دیپلماتیک و در سال ۱۳۹۰ برای گذرنامه‌های عادی کرد. گذرنامه ایرانی دارای ۳۲ صفحه است.

در پشت صفحه این گذرنامه درج شده: دارنده این گذرنامه حق سفر به فلسطین اشغالی را ندارد. منظور از فلسطین اشغالی، اسرائیل است.

گذرنامه نیز همانند سایر اوراق هویتی مانند گواهینامه، کارت ملی و... دارای مدت اعتبار معینی است و در موارد زیر باید دارنده گذرنامه برای تعویض آن اقدام کند.

پایان یافتن اعتبار پنج ساله (آخرین روزی که در گذرنامه به عنوان اعتبار درج می‌شود، الزاما تاریخ انقضای آن نیست؛ از این‌رو، پیشنهاد می‌شود تا همیشه شش ماه قبل از تاریخ انقضا برای تعویض اقدام شود، زیرا سفارتخانه‌ها و نیز شرکت‌‌های حمل و نقل (خطوط هوایی، شرکت‌های کشتیرانی و...) برای مسافران با اعتبار گذرنامه‌ای محدود ویزا و بلیط صادر نمی‌کنند.

مدارک لازم برای تعویض گذرنامه

متقاضیان قبل از مراجعه به دفاتر پلیس+۱۰ باید مدارک زیر را به همراه داشته باشند:

مدارک مشترک برای بانوان و آقایان

۱. تهیه فرم و شناسه گذرنامه از دفاتر خدمات الکترونیک انتظامی (پلیس+۱۰)

۲. پرداخت وجوه مقرر از طریق دستگاه کارتخوان (POS) موجود در پیشخوان (واریز از طریق اینترنت، عابر بانک و فیش واریزی بانک به هیچ عنوان قابل قبول نیست.)

۳. اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی یا تأئیدیه ثبت احوال برای کلیه متقاضیان.

۴. ارائه اصل آخرین گذرنامه (در صورت معتبر بودن)

۵. یک قطعه عکس ۴*۶ جدید و رنگی با زمینه سفید و تمام رخ به طوری که:

۶ ماه از تاریخ انداختن آن نگذشته باشد.

آقایان بدون کلاه و عینک کراوات و زیور آلات و آرایش مو و محاسن به‌طوری که پیشانی و گوش‌ها مشخص باشند. همچنین، رنگ لباس و زمینه یکسان نباشد.

خانم‌ها با حجاب کامل بدون آرایش و زیورآلات، با استفاده از روسری و یا مقنعه ساده و تیره به‌طوری که گردی صورت مشخص باشد. (برای دختران بالای ۶ سال با حجاب کامل)

۶. اجازه محضری برای افراد زیر ۱۸ سال از سوی پدر یا قیم قانونی.

۷. افراد بالای ۱۵ سال ضمن حضور در دفتر باید شناسنامه عکس‌دار ارائه کنند.

۸. افراد زیر ۱۵ سال ضمن حضور در دفتر باید گواهی اشتغال به تحصیل، دفترچه بیمه یا گذرنامه عکس‌دار ارائه کنند.

نکته: برای افراد زیر ۶ سال، کودک باید در دفتر حاضر شده و ولی کودک یک قطعه عکس از کودک خود را ارائه کند.

۹. بازنشستگان نظامی که پنج سال تمام از بازنشستگی آن‌ها نگذشته است، ارائه نامه از حفاظت یگان مربوطه الزامی است.

بازنشستگان نظامی که پنج سال از بازنشستگی آن‌ها می‌گذرد، باید اصل و کپی کارت کانون بازنشستگان را ارائه دهند (نیازی به ارائه گواهی از سازمان متبوع وجود ندارد.)

نظامیان شاغل باید نامه موافقت حفاظت یگان مربوطه را ابتدا به دبیرخانه اداره گذرنامه ارائه و پس از ثبت به دفاتر خدمات الکترونیک انتظامی ارائه کنند.

مدارک اختصاصی بانوان

اجازه محضری برای بانوان متأهل از سوی همسر؛

بانوان مقیم خارج نیازی به اجازه محضری همسر ندارند؛ همچنین، اقامت با گذرنامه ایرانی قابل قبول است.

بانوانی که همسر آن‌ها فوت کرده، باید اصل گواهی فوت همسر و یا اصل شناسنامه باطل شده همسر و بانوان مطلقه باید اصل طلاق‌نامه را ارائه کنند.

مدارک اختصاصی آقایان

ارائه اصل و کپی کارت پایان خدمت یا معافیت صرفا هوشمند (کارت‌های قدیمی اعتبار ندارند) یا موافقت‌نامه سازمان وظیفه عمومی برای مشمولان.

افرادی که اقدام به تعویض کارت پایان خدمت یا معافیت قدیمی به هوشمند کرده‌اند، پس از گذشت ۲۴ ساعت از درخواست تعویض، می‌توانند با ارائه برگه ثبت درخواست تعویض کارت به افسران گذرنامه مستقر در دفاتر خدمات الکترونیک انتظامی، درخواست صدور یا تعویض گذرنامه دهند.

آقایان بالای ۵۰ سال احتیاج به ارائه کارت پایان خدمت ندارند.

آقایان دانشجو یا دانش آموز برای خروج از کشور باید نامه از محل تحصیل خود دریافت و به سازمان وظیفه عمومی تحویل دهند.

مراحل تعویض گذرنامه

برای تعویض گذرنامه متقاضی باید شخصا با در دست داشتن مدارک به نزدیک‌ترین دفتر پلیس +۱۰ به محل زندگی خود مراجعه کند. در دفتر پیشخوان پس از ارائه مدارک و واریز وجوه مقرر، افسر گذرنامه حاضر در دفتر مدارک را بررسی کرده و پس از تائید وی، رسیدی توسط پیشخوان به متقاضی تحویل داده می‌شود. ارائه این رسید در زمان تحویل گذرنامه الزامی است.

گذرنامه جدید توسط پست از یک هفته تا حداکثر ده روز به نشانی مندرج در فرم متقاضی ارسال می‌شود. این زمان برای صدور گذرنامه جدید در صورت مفقودی شش ماه است.

شرایط تعویض گذرنامه برای افراد خارج از کشور

شهروندان ایرانی ساکن خارج از کشور که متقاضی صدور یا تعویض گذرنامه‌های خود هستند، می‌توانند جهت اطلاع از شرایط و ضوابط صدور گذرنامه به وب‌سایت سفارت ایران در کشور محل اقامت خود و نیز سامانه امور کنسولی ایرانیان وزارت امور خارجه مراجعه کنند.

مراجع قانونی تعویض گذرنامه

تجدید گذرنامه در ایران در شعبه‌های پلیس +۱۰ و در خارج از ایران در سفارت‌خانه‌ها یا نمایندگی‌های کنسولی ایران امکان‌پذیر است.

اگر گذرنامه مفقود شد چه باید کرد؟

شهروندانی که گذرنامه معتبر آن‌ها مخدوش یا مفقود شده، می‌توانند برای اعلام فقدان یا تعویض گذرنامه به اداره گذرنامه مراجعه کنند. (شهروندان تهرانی جهت اعلام فقدان و تعویض گذرنامه مخدوش یا بررسی ممنوعیت فقط باید به اداره گذرنامه تهران بزرگ واقع در خیابان مطهری، خیابان کوه نور مراجعه کنند.)

نکته: افرادی که اعتبار گذرنامه مفقود یا مخدوش آن‌ها به اتمام رسیده است، نیازی به اعلام فقدان نداشته و می‌توانند مستقیما به دفاتر مراجعه کنند.

شهروندان ایرانی مقیم خارج از کشور نیز می‌توانند در صورت مفقودی گذرنامه می‌توانند مرتب را به سفارت‌، نمایندگی‌ کنسولی یا دفتر حفاظت منافع ایران در کشور مربوطه اطلاع دهند. همچنین، در خارج از کشور علاوه بر سفارت یا کنسولگری باید پلیس و مقام‌های محلی نیز در جریان قرار بگیرند.

هزینه تعویض گذرنامه

طبق اطلاعیه موجود در درگاه خدمات الکتونیک انتظامی مبلغ ۳۷,۵۰۰ ریال + ۱,۰۰۰,۰۰۰ ریال بابت تعویض عادی گذرنامه و ۳۶۹,۸۰۰ ریال (با احتساب هزینه پستی) برای گذرنامه‌های مفقودی از طریق دستگاه‌های کارت‌خوان موجود در دفاتر دریافت می‌شود.