تیتربرتر؛ اماکن عجیب و جالب بسیاری در دنیا و ایران اسلامی وجود داردکه بعضا برخی از این اماکن به عنوان یک ظرفیت گردشگری می تواند پذیرای علاقمندان بسیاری باشد یکی از این اماکن در کشور عزیزمان حمام شیخ بهایی است که با اطمینان می توان آن را عجیب ترین ومنحصربه فردترین حمام دنیا دانست.

حمام شیخ بهایی به اعتقاد بسیاری از اهالی فن و کارشناسان یکی از شاهکارهای معماری و مهندسی جهان است و ایران زمین از داشتن چنین فرزندانی به خود می‌بالد که توانستند در آن زمان اینگونه اثری از خود بجا بگذراند.

حمام شیخ بهایی مربوط به دوره صفویه است که با مهندسی شیخ بهایی ساخته شده است، سیستم گرمایی این حمام از شاهکارهای مهندسی با استفاده از قوانین فیزیک و شیمی محسوب می‌شود.

درباره حمام شیخ بهایی

حمام‌ های تاریخی از مهمترین جاذبه های توریستی اند و گردشگران زیادی در سفر به شهرها از آن ها دیدن می کنند. یکی از زیباترین و بهترین آثار تاریخی ایران، حمام شیخ بهایی است.

اگر در اصفهان به دنبال معروف ترین حمام تاریخی هستید باید سراغ حمام شیخ بهائی بروید، حمامی که در زمان صفوی و در سال ۱۰۲۵ قمری به دستور شاه عباس اول و توسط شیخ بهائی بنا شده و به دلیل ویژگی منحصربفرد به حمام اسرار آمیز مشهور شده است.

شیخ بهایی، معمار این بنا از دانشمندان بزرگ دوره صفوی به شمار می رود و در علوم فلسفه، منطق و ریاضیات تبحر مهارت خاصی داشته و تالیفاتی به طوری که از او حدود ۸۸ کتاب و رساله به یادگار مانده است.

یکی از ویژگی های شیخ بهایی دانستن معماری بود به طوری که تعدادی از آثار دوره صفوی توسط او طراحی شده است. این حمام در محله ‌ای جای گرفته که دیگر آثار در ارتباط با شیخ بهایی مثل عصارخانه شیخ بهایی (جماله) و خانه شیخ بهایی هم در همین محله است. این حمام شاخه های خاصی دارد و با آتش دان و مخزن متفاوت، تبدیل به بنایی با معماری جالب توجه شده است.

ویژگی خاص این حمام

آب این حمام با سیستم "دم و گاز" یعنی از گاز متان فاضلاب مسجد جامع و چکیدن روغن عصارخانه شیخ بهایی که در مجاورت حمام قرار دارد روشن می‌شده است. عصارخانه محلی برای تهیه روغن از دانه‌های روغن بوده است.

این حمام با استفاده از این سیستم پیچیده مهندسی به مدت طولانی تنها با یک شمع روشن می‌شده است. این حمام از نظر معماری مانند سایر حمام‌های دوره صفویه دارای ویژگی‌های آن دوران است.

بیشتر بخوانید: پالنگان روستایی پلکانی در غرب

متاسفانه تا مدتی پیش این حمام تاریخی زیاد مورد توجه قرار نداشت و جالب اینکه بر اساس اعلام برخی از رسانه های محلی و سراسری و برخی نقل قول های شفاهی این حمام 30 وارث پیدا کرده بود!

چندی پیش حفاظت از این اثر منحصر به فرد آغاز شد و به زودی مرمت آن آغاز خواهد شد. 

حمام شیخ بهایی کجا قرار دارد؟

حمام شیخ بهایی در شعاع یکصدمتری جنوب گنبد نظام الملک (جنوب مسجد جامع عتیق) در محله «در دست» قرار دارد. تاریخ ساخت آن را سال 1065 عنوان می‌کنند و طراحی آن را به شیخ بهایی نسبت می‌دهند.

در اقوال آمده که این حمام اسرار آمیز خزینه‌ای دارد که آب آن خودکار و بدون مصرف انرژی مستقیم گرم می‌شده است.

البته بنا برنظر رایج‌انرژی گرمایی حمام از گاز و انرژی مالی فضولات و فاضلاب تامین می‌شده که از طریق سفالینه‌های تهیه شده و مکش گازهایی چون متان و اکسید گوگرد استفاده می کرده است.

حمام شیخ بهایی بنایی عمومی بوده که به مرور در تصرف اشخاص درآمده و گفته می‌شود زمانی حتی کارگر حمام نیز ادعایی از حمام داشته است.
در حال حاضر تا پیش از تملک نزدیک به 30 نفر ادعای سرقفلی و مالکیت این اثر را داشتند.

راز عجیب حمام شیخ بهایی

ساختمان حمام شیخ بهایی مربوط به دوره صفوی – قاجار است و در تاریخ 29 تیر 1377 با شماره‌ی ثبت 2063 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این حمام با استفاده از یک سیستم پیچیده مهندسی، به مدت طولانی، تنها با یک شمع روشن می‌شده است.

درباره چگونگی گرم شدن این حمام به کمک شمع، شایعات فراوانی وجود دارد؛ اما تنها نظریه قابل قبول درباره این حمام، این است که یک سیستم سفالینه لوله‌کشی زیرزمینی در حد فاصل آبریزگاه مسجد جامع و این حمام وجود داشته که با روش مکش طبیعی، گازهایی مانند متان و اکسیدهای گوگردی را به مشعل خزینه حمام هدایت می‌کرده و این گازها به‌عنوان منبع گرما در مشعل خزینه می‌سوخته است. این احتمال وجود دارد که این گازها به‌طور مستقیم از مواد زاید دفع شده در خود حمام جمع‌آوری می‌شده است.

بیشتر بخوانید: سفر به روستای جهانی لایزنگان؛ رقیب سرسخت قمصر کاشان

در جریان مرمت خانه شیخ بهایی که در نزدیکی گرمابه قرار دارد، در کف زمین، تنپوشه‌های سفالی و چاه‌های مرتبطی پیدا شده که احتمال دارد مربوط به طراحی حمام باشد. همچنین با مطالعات باستان‌شناسی در این منطقه مشخص شد که فاضلاب شهر اصفهان، توسط لوله‌های جمع‌آوری فاضلاب، وارد خزینه حمام می‌شده است.

در واقع شیخ بهایی طبق محاسباتی دقیق، خزینه حمام را به‌گونه‌ای طراحی کرده بود که فاضلاب این مکان، تبدیل به گاز متان شود.

همچنین بخشی از لجن‌های ته‌نشین شده در این مکان برای تولید بیوگاز مورد استفاده قرار می‌گرفت، بدین شکل که شیخ بهایی با محاسباتی، حجم لجن مورد نیاز برای تولید بیوگاز را مشخص کرده بود و گاز تولید شده به‌وسیله شعله‌هایی، مخزن آب حمام را گرم می‌کرد.

بنابر این، آب این حمام با سیستم «دم و گاز» یعنی به کمک گاز متان فاضلاب مسجد جامع و چکیدن روغن عصارخانه شیخ بهایی (عصارخانه محلی برای تهیه روغن از دانه‌های روغنی بوده است) در مجاورت حمام روشن می‌شده است.

چگونه یک شمع می‌تواند یک مخزن آب را گرم کند؟

در سال‌های اخیر، یک مخترع مشهدی، پس از 300 سال با شبیه‌سازی حمام شیخ بهایی، به راز این موضوع پی برد.

علی‌اصغر برهمند، رئیس انجمن مخترعان خراسان رضوی و طراح شبیه‌سازی حمام شیخ بهایی، مدعی شد که منبع آب این گرمابه، از طلا بوده و با توجه به این‌که طلا رساناترین فلز انتقال گرما است، با حرارت کم، انرژی زیادی تولید و آب منبع گرم می‌شده است.

بیشتر بخوانید: جذاب ترین نقاط گردشگری گرجستان

در طرح شبیه‌سازی شده به علت دسترسی نداشتن به طلا، از مس استفاده شده که در حمام منازل هم قابل استفاده است و موجب صرفه‌جویی 30 درصدی در مصرف سوخت می‌شود.

این اثر پژوهشی که به تأیید انجمن مخترعان خراسان رضوی رسیده، موفق به کسب دو نشان طلای سوئیس در سال 2006 و مدال طلای مسکو 2007 شده است.