به گزارش تیتربرتر؛ آلودگی هوای تهران از سال ها پیش تا به امروز مشهود بوده است اما در چند سال اخیر و این اواخر به حد هشدار رسیده که سبب بیماری های تنفسی و حتی مرگ می شود.
آلودگی هوا چیست؟ چه زمانی رخ می دهد؟
آلاینده مادهای در هوا است که میتواند بر روی انسان و اکوسیستم اثرات منفی بگذارد. این ماده میتواند ذرات جامد، قطرههای مایع، یا گاز باشد. آلاینده میتواند منبع طبیعی داشته یا ساخته دست انسان باشد. آلایندهها به دستههای اولیه و ثانویه تقسیم میشوند. آلایندههای اولیه معمولاً توسط فرایندها ساخته میشوند، مانند خاکستر تولید شده توسط آتشفشان. گاز مونواکسید کربن خارج شده از اگزوز موتورهای وسایل نقلیه یا گوگرد دیاکسید خارج شده از دودکش کارخانهها، مثالهایی دیگر از آلایندههای اولیه است.
آلایندههای ثانویه مستقیماً منتشر نمیشوند، بلکه این آلایندهها زمانی شکل میگیرند که آلایندههای اولیه در هوا با سایر ترکیبات واکنش نشان میدهند. اُزُن سطح زمین مثال مهمی از آلایندههای ثانویه است. برخی آلایندهها هم آلاینده اولیه و هم آلاینده ثانویه محسوب میشوند. این آلایندهها علاوه بر اینکه مستقیماً منتشر میشوند بعدها با سایر ترکیبات نیز واکنش میدهند و باعث نوعی آلودگی دیگر میشوند.
بیشتربخوانید: کامبک آلودگی هوا به کشور
آلودگی هوای زمانی اتفاق میافتد که حجم زیادی از ذرات یا مواد مضر از قبیل گازها، ذرات و مولکولهای بیولوژیکی وارد اتمسفر کره زمین شود. آلودگی هوا مخلوطی از ذرات معلق و گازهایی است که غلظت آن به محدوده مضر برای انسان رسیدهاست که میتواند هم در داخل ساختمان و هم در خارج ساختمان باشد. آلودگی هوا میتواند باعث افزایش بیماریها در انسان یا گرمایش کره زمین گردد.
بر اساس گزارشی از سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۴، آلودگی هوا در سال ۲۰۱۲ باعث مرگ ۷ میلیون انسان در سراسر جهان شدهاست.
آلودگی هوای داخل ساختمان و آلودگی هوای شهری در گزارشی از مؤسسه Pure Earth در سال ۲۰۰۸ به عنوان بدترین مشکلات آلودگیهای سمی جهان شناخته شدهاست.
مقداری از آلودگی هوا از منابع طبیعی مانند فعالیت آتشفشانها، و اکثر آلودگی هوا ناشی از فعالیتهای انسانی مانند سوزاندن سوختهای فسیلی یا فعالیتهای کشاورزی میباشد. بیشتر آلودگیهای مصنوعی ناشی از فعالیت وسایل نقلیه و کارخانهها هستند.
مهمترین آلایندههایی که از طریق فعالیتهای انسانی تولید میشوند، شامل این موارد میشود:
کربن دیاکسید (CO2) - این گاز به دلیل نقش گاز گلخانه ای خود به عنوان «اصلیترین آلاینده هوا» و «بدترین آلاینده آب و هوا» شناخته میشود. کربن دیاکسید یک ترکیب طبیعی هوا است که وجود آن برای زندگی گیاهان و درختها ضروری است و توسط دستگاه تنفس انسان نیز ساخته میشود. امروزه غلظت گاز کربن دیاکسید در اتمسفر برابر ۴۴۵ جزء در میلیون (ppm) است که در دوران قبل از انقلاب صنعتی این مقدار برابر 280 ppm بودهاست. سالانه میلیاردها تن گاز CO2 از سوزاندن سوختهای فسیلی آزاد میشود. روند افزایش گاز CO2 در اتمسفر زمین در حال شتاب گرفتن است.
کربن مونوکسید (CO)- گازی بیبو و بیرنگ و سمی است که بر اثر سوخت ناقص مواد ایجاد میشود. گاز خارج شده از اگزوز خودروها عامل اصلی ورود کربن مونواکسید به اتمسفر میباشد.
اکسیدهای گوگرد (SOx) - مهمترین آنها گوگرد دیاکسید با فرمول شیمیایی SO2 است. زغالسنگ و سوختهای نفتی مقداری گوگرد نیز در خود دارند و سوختن آنها دیاکسید گوگرد تولید میکند.
اکسیدهای نیتروژن (NOx) - مهمترین آنها نیتروژن دیاکسید با فرمول شیمیایی NO2 است؛ که بر اثر سوخت در دماهای بالا تولید میشوند. نیتروژن دیاکسید بویی تند و زننده دارد و رنگ قهوهای دیده شده بر فراز آسمان شهرهای بزرگ ناشی از این گاز است.
ترکیبات آلی فرار - این ترکیبات به دو دسته متان و غیر متانها تقسیم میشوند. متان گاز اصلی تشکیلدهنده گاز طبیعی است و اثر گلخانهای بسیار نیرومندی دارد. بقیه ترکیبات آلی فرار هم اثرات گلخانهای قابل توجهی دارند. ترکیبات فرار آروماتیک مثل بنزن و تولوئن اثر سرطانزایی داشته و در معرض آنها قرار گرفتن بهطور مستمر میتواند منجر به سرطان خون شود.
ذرات معلق به تمامی اجزاء ریز مایع یا جامدی (به جز آب خالص) گفته میشود که در جو زمین پراکنده هستند و اندازه میکروسکوپی یا ریزمیکروسکوپی اما بزرگتر از ابعاد مولکولی دارند. ذرات کوچکتر بسیار خطرناکتر هستند چراکه به ریهها نفوذ کرده و برخی از آنها حتی وارد جریان خون میشوند و باعث بیماریهای تنفسی و قلبی مختلف میشوند. این ذرات همچنین بر روی خاک و آب نشسته و آلودگی منابع آبی و خاک را موجب میشوند.
کلروفلوئوروکربنها - گازی که عامل اصلی تخریب لایه ازون است و استفاده از ترکیباتی که باعث آزادسازی آن میشود امروزه ممنوع شدهاست.
- فلزات سمی مثل سرب و جیوه
- ازون تروپوسفری
- آلودگی مواد پرتوزا
آمونیاک که بیشتر بر اثر استفاده از کودهای شیمیایی در بخش کشاورزی ایجاد میشود.
بیشتربخوانید: خسارت تعطیلی پایتخت چقدر است؟
مهم ترین علت آلودگی هوای تهران
سرپرست دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست ضمن اشاره به بهبود کیفیت سوخت گازوئیل و بنزین در کشور طی مهر و آبان نسبت به ابتدای امسال گفت: بر اساس نمونهبرداریهای انجام شده کیفیت سوخت کشور نزدیک به حد استاندارد بود و از این رو آلودگی هوا در کلانشهرهای کشور طی این مدت ارتباطی به کیفیت سوخت نداشت.
زهرا سماعی درباره آخرین وضعیت کیفیت سوخت در کشور اظهار کرد: طی پاییز امسال به صورت تصادفی از ۱۶۳ جایگاه توزیع سوخت در محورهای مواصلاتی - که در قانون هوای پاک از آنها نامبرده شده - نمونهبرداری صورت گرفته است.
وی افزود: خوشبختانه گوگرد موجود در نفت گاز در بیشتر جایگاهها نسبت به ابتدای امسال وضعیت بهتری داشت و بیشتر نمونهها در حد استانداردPPM ۵۰ بود. در برخی دیگر از نمونهها نیز محتوای گوگرد در حد ۱۰۰ PPM بود اما باید این نکته را در نظر داشته باشیم که سالهای گذشته گوگرد موجود در سوخت گازوئیل حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ و حتی تا ۱۰۰۰ PPM بود و این نشان میدهد که سوخت گازوئیل به استاندارد نزدیکتر شده است.
سرپرست دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه با اشاره به اینکه در برخی از نمونهها میزان گوگرد نفت گاز زیر ۵۰ PPM و در برخی نمونهها به طور تصادفی حدود ۲۵۰ PPM بود، تصریح کرد: بهطور مشخص در شهر تهران عدد بالای ۱۰۰ PPM برای گوگرد گازوئیل نداشتیم.
به گفته سماعی این نمونهبرداریها نشان میدهد که آلودگی هوا در کلانشهرهای کشور طی مهر و آبان ارتباطی به کیفیت سوخت گازوئیل نداشت. طی سال گذشته کیفیت این سوخت از حد استاندارد فاصله بیشتری داشت اما با این وجود روزهای آلوده کمتری در کلانشهرها داشتیم.
وی در ادامه با بیان اینکه محتوای گوگرد بنزین در شهرهای کشور نیز مورد بررسی قرار گرفته است، گفت: محتوای گوگرد در این سوخت طی ماههای مهر و آبان نوساناتی داشته و بهصورت یکنواخت نبوده است. در برخی جایگاهها محتوای گوگرد بنزین زیر ۵۰ PPM و در برخی دیگر حدود ۸۰ PPM گزارش شده است همچنین میزان گوگرد بنزین طی دو ماه ابتدایی پاییز نیز وضعیت بهتری نسبت به ابتدای سال داشت.
آلودگی هوای تهران از مصرف سوخت کارخانه سیمان است؟
رییس اداره محیط زیست شهرستان ری گفت: استفاده از سوخت مازوت (نفت کوره) به دلیل ایجاد آلودگی شدید هوا و مشکلات زیست محیطی طی هفته گذشته در کارخانه سیمان تهران متوقف شد.
بیشتربخوانید: تعطیلی مدارس در کاهش آلودگی هوا تاثیرگذار است
زهره عبادتی روز یکشنبه گذشته اظهار داشت: استفاده از سوخت مازوت به دلیل تولید گاز دی اکسید گوگرد (SO۲) و گاز ترش (H۲S) که موجب آلودگی هوا و مشکلات زیست محیطی می شد از دوشنبه هفته گذشته در کارخانه سیمان تهران متوقف شده است.
وی با بیان اینکه هم اکنون کارخانه سیمان تهران با گاز شهری کار می کند، خاطرنشان کرد: اداره گاز طی فصول سرد سال به دلیل مصرف بالای خانگی گاز صنایع را قطع می کند به همین بسیاری از صاحبان صنایع به سمت استفاده از سوخت مازوت (نفت کوره) می روند که همین امر موجب آلودگی هوا می شود.
عبادتی یادآور شد: استفاده از سوخت مازوت (نفت کوره) در صنایع استان تهران ممنوع است و بازرسان اداره محیط زیست شهرستان ری با پایش ۲۴ ساعته صنایع جنوب تهران از با هر گونه تخلف به شدت برخورد می کنند.
این مسئول تاکید کرد: همزمان با پایداری جوی و اجرای قانون هوای پاک، نظارت و پایش واحدهای صنعتی شدت یافته است و در این زمینه تیم های کارشناسی شبانه روز فعال هستند.
مازووت کم ارزش ترین محصول تولیدی در پالایشگاهها به شمار می رود که تولید بالای آن پالایشگاهها را زیانده می کند، پیش از این از مازوت به عنوان سوخت نیروگاه های تولید برق استفاده می شد اما با گازسوز شدن نیروگاه ها، با مازاد گسترده مازوت در کشور روبرو هستیم.
ابتدای مهر ماه امسال سازمان حفاظت محیط زیست و شرکت کنترل کیفیت هوای تهران اعلام کردند که نمونهبرداریهای صورت گرفته از سوخت بنزین در تهران نشان میدهد که غلظت گوگرد در کلیه نمونهها - شامل بنزین معمولی و سوپر - در تابستان سه برابر حد مجاز بود.
گردآورنده: علی اکبر رضایی